Evaluation of Hebdomon (Bakırköy) located on Via Egnatia from the Perspective of Urban Archeology

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 16, 30.06.2022

İlknur Türkoğlu Esra Sayın

Öz

The area where Bakırköy is located today, called Hebdomon in the Byzantine Period, is located on the ancient Roman road Via Egnatia route, and is an important settlement where the summer palaces of the imperial dignitaries, important religious buildings and military camp are located. These structures, which were badly damaged during the Latin and Arab invasions in the Byzantine Period, were abandoned over time and turned into ruins. The ruins, which were not adequately documented and protected, continued to be destroyed during the Turkish Republican Period. We learn about Hebdomon mostly from the narratives of ancient writers and from the publications of archaeological excavations carried out with limited means when the city was under French occupation in the last period of the Ottoman Empire. With this study, it was reached at primary sources to study Via Egnatia then the structures that were known to be located in the Hebdomon settlement in the Byzantine Period, some of which were completely destroyed, some of them only a few parts were introduced, and a description of the situation of the settlement at that time was tried to be made. In the light of all this informations, it has been tried to propose solutions in the context of documenting, protecting, informing and evaluating the cultural heritage in a way that contributes to the local identity on these remains in contemporary Bakırköy, which has important archaeological values for our common cultural heritage.

Anahtar Kelimeler

Via Egnatia, Hebdomon, Urban archaeology, Cultural Heritage, Bakırköy

Via Egnatia Üzerinde Yer Alan Hebdomon’un (Bakırköy) Kentsel Arkeoloji Perspektifinden Değerlendirilmesi

Öz

Günümüzde Bakırköy’ün bulunduğu alan, Bizans Dönemi’ndeki adı ile Hebdomon; Antik Roma yolu olan Via Egnatia güzergâhı üzerinde yer alır ve imparatorluk ileri gelenlerinin yazlık saraylarının, dini yapıların ve ordugâhın yer aldığı önemli bir yerleşmedir. Bizans Dönemi’nde Latin ve Arap istilaları sırasında büyük zarar gören bu yapılar, zamanla terk edilmiş ve birer yıkıntıya dönmüştür. Yeterli belgeleme ve koruma çalışması yapılmayan kalıntılar, Cumhuriyet Dönemi boyunca da tahrip olmaya devam etmiştir. Hebdomon ile ilgili bilgiler çoğunlukla antik dönem yazarlarının anlatılarından ve Osmanlı’nın son döneminde, kent Fransız işgali altında iken, kısıtlı imkânlarla gerçekleştirilen arkeolojik kazıların bilimsel yayınlarından öğrenilmektedir. Bu çalışmada, mümkün olduğunca ilk el kaynaklara ulaşılarak önce Via Egantia yolu ele alınmış, ardından Bizans Dönemi’nde Hebdomon’da yer aldığı bilinen, kimisi tamamen yok olmuş, kimisinin sadece birkaç parçası kalmış yapılar tanıtılmış ve yerleşimin o dönemdeki durumunun bir betimlemesi yapılmaya çalışılmıştır. Tüm bu bilgilerden yola çıkarak, ortak kültür mirasımız için önemli arkeolojik değerlere sahip olan çağdaş Bakırköy’de bu kalıntılar üzerinde belgeleme, koruma ve bilgilendirme çalışmaları yapılması, kültür mirasının yerel kimliğe katkı sağlayacak şekilde değerlendirilmesi bağlamında çözüm önerileri getirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Via Egnatia, Bakırköy, Hebdomon, Kentsel Arkeoloji, Kültür Mirası

Kaynakça

• Aydın, D. (2017). Bakırköy’ün Kültür Varlıklarının Saptanması, Topluma Sunum ve Koruma Projesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 21s.
• Belge, B. (2004). Çok katmanlı tarihi kent merkezlerinin yönetimi: Kentsel arkeoloji ve planlama. Planlama Dergisi, TMMOB Şehir Plancıları Odası, Sayı-4, 48-56.
• Belge, B. (2005). Urban archaeological ıssues and resources in İzmir historic city centre: an exploratory case study. Yüksek Lisans Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Demangel, R. (1945). Contribution a la Topographie de L’Hebdomon (ed. E. de Boccard). Recherches Françaises en Turquie, 12s.
• Dimitriadis, V. (1999). Via Egnatia Üzerindeki Vakıflar. Sol Kol, Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia (1380-1699), ed. Elizabeth Zachariadou, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 92-104.
• Doğaner, S. (2012). Bakırköy’ün mekânsal ve kültürel değişimi. Tarih ve Uygarlık İstanbul Dergisi, 1, 213- 245.
• Duchesne, L. (1886). Le Liber pontificalis: Texte, introduction et commentaire par L. Duchesne (1), Paris, 390s.
• Düzgüner, F. (2004). Iustinianus Dönemi’nde İstanbul’da Yapılar: Procopius, Birinci Kitap (Analiz), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, ISBN: 9789756561560, 2s.
• Efe, T. (2003). Batı Anadolu Son Kalkolitik- İlk Tunç Çağ. Arkeoatlas, 2, 94-129.
• Ergil, T. (1969). Fildamı: Bakırköy’deki Büyük Açık Bizans Sarnıcı. Türk Arkeoloji Dergisi, XVII (2), 91-99.
• Freely, J. & Çakmak, A. S. (2017). İstanbul’un Bizans Anıtları. Yapı Kredi Yayınları, ISBN: 9789750810305, 34s.
• French, D. H. (1997). Pre- and Early-Roman Roads of Asia Minor: The Earliest Roman paved Roads in Asia Minor. Arkeoloji Dergisi, 5, 179-187.
• Gregory, T. E. (2010). Bizans Tarihi (çev. E. Ermert). Yapı Kredi Yayınları, ISBN: 9789750815072, 74s.
• Gyllius, P. (1997). İstanbul’un Tarihi Eserleri (çev. Erendiz Özbayoğlu). Eren Yayıncılık, ISBN: 9789757622420, 169s.
• Haldon, J. F. (1990). Constantine Porphyrogenitus: Three treatises on imperial military expeditions. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, ISBN: 3700117787, c. 137s.
• Hammond, NGL. (1974). The Western Part of the via Egnatia. The Journal of Roman Studies, 64, 185-194.
• Heywood, C. (1999). Osmanlı Döneminde Via Egnatia: 17. Yüzyıl sonu ve 18. Yüzyıl başında Sol Kol’daki Menzilhaneler, in: Sol Kol: Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia (1380-1699) (ed. E. Zachariadou). Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ISBN: 9789753331043, 138s.
• Ioannes Lydus (1837 ed.). Corpus, Scriptorum Historiae Byzantiane. De Magistratibus Populi Romani, Bonn, 229s.
• Kaçar, T. (2018). “Geç Antik Çağ Nedir?”, Ed. C. Şimşek-T. Kaçar, Laodikeia Çalışmaları: Geç Antik Çağ'da Lykos Vadisi ve Çevresi (Ek Yayın Dizisi 1). Ege Yayınları, ISBN: 9786059680585, 2018, 3-11.
• Koch, G. (2015). Erken Hırıstiyan Sanatı (çev. A. Aydın), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, ISBN: 9786053963431 49s.
• Komnena, A. (1996 ed.). Alexiad: Malazgirt’in Sonrası (çev. B. Umar). İnkılap Kitabevi, ISBN: 9789751041838, 104.
• Kongaz, G. (2011). Hebdomon Sarayı, in: İstanbul’daki Bizans Sarayları/Byzantine Palaces in Istanbul (ed. A. Denker), Koç Üniversitesi Yayınları, ISBN: 9789751735645 ,134s.
• Lolos, Y. (2007). Via Egnatia after Egnatius: Imperial Policy and Inter-regional Contacts. Mediterranean Historical Review, 22 (2), 273-293.
• Makridi, T. & Ebersolt, J. (1922). Monuments Funeraires de Constantinople II. L’hypogée de Makri-Keuy. Bulletin de Correspondance Hellenique, 363- 393.
• Malalas (1986 ed.). Malalas: The chronicle of John Malalas (ed & trans E.Jeffreys vd.), Melbourne, XVIII. 124s.
• Malamut, E. (2016). I. Aleksios Komnenos Döneminde Konstantinopolis (1081- 1118), in: Bizans, Yapılar, Meydanlar, Yaşamlar (ed. A. Pralong). Kitap Yayınevi, ISBN: 9786051050720, 34s.
• Mango, C. (2015). Bizans, Yeni Roma İmparatorluğu (çev. G. Ç. Güven). Yapı Kredi Yayınları, ISBN: 9789750814105, 9s.
• Mitchell, S. (2016). Geç Roma İmparatorluğu Tarihi M.S. 284-641 (çev. T. Kaçar). Türk Tarih Kurumu, ISBN: 9789751632463, 1s.
• Müller-Wiener, W. (2016), İstanbul’un Tarihsel Topografyası. Yapı Kredi Yayınları, ISBN: 978975080158X, 197s.
• Oikonomidis, N. (1999). Orta çağ’da Via Egnatia, in: Sol Kol: Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia (1380-1699) (ed. E. Zachariadou), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ISBN: 9789753331043, 8s.
• Ostrogorsky, G. (2015 ed.). Bizans Devleti Tarihi (çev. F. Işıltan), Türk Tarih Kurumu, ISBN: 9789751603487, 41s.
• Öncü, E. & Çölmekçi, S. (2018). Hebdomon’da Yeni Araştırmalar. Bakırköy Eski Sümerbank Arazisinde Yürütülen Kazılar. Mimarist, 18 (61), 30-37.
• Özbayoğlu, E. (2011). Bizans Döneminde Zeytinburnu: Surların Öte Yanı Zeytinburnu (ed. İ. Cengiz), Zeytinburnu Belediyesi Yayınları (1), ISBN: 9759235641, 14s.
• Pehlivan, E. (2010). Doğu Trakya’da Roma Dönemi Yolları. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, 36s.
• Procopius, (1940 ed.). On Buildings. General Index. (trans. H. B. Dewing & G. Downey), Loeb Classical Library 343., Cambridge, MA: Harvard University Press, 4.8.4.
• Procopius, (1994 ed.). İstanbul’da Iustinianus Döneminde Yapılar: Birinci Kitap (çev. E. Özbayoğlu). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, ISBN: 9789757538691, 31s.
• Savaş, M. (2009). Bakırköy Fildamı Sarnıcı Koruma Sorunları. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Seçer K. F., & Güney, C. (2018). Bakırköy’ün Endüstri Mirasının Değerlendirilmesi. Mimarist, 18 (61), 46-53.
• Sozomen, (1855 ed.). The Ecclesiastical History of Sozomen: Comprising a History of the Church from A. D. 324 to A. D. 440 (çev. E. Walfort), Bohn.
• Strabon, (2000 ed.). Geographika: Anadolu Antik Coğrafyası (Kitap XII, XIII, XIV) (çev. A. Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, ISBN: 9757538205, VII. 7. 4s.
• Şakiroğlu, M. (1992). Balyos, in: Diyanet İslam Ansiklopedisi (5), Türkiye Diyanet Vakfı, ISBN: 9789753894326 ,43-47.
• Taddei, A. (2013). Some topographıcal remarks on pope constantıne’s journey to constantınople (AD 710-711). Eurasian Studies, XI, 53-78.
• Taddei, A. (2014). Notes on the So- Called “Palace Ioukoundanaié at Hebdomon (Constantinople)”. Hortus Atrium Medievalium, 20 (1), 77-84.
• Theoph. (1997 ed.). The Chronicle of Theophanes Confessor: Byzantine and Near Eastern History AD 284-813 (çev. C. Mango vd.). Oxford, Chr.: AM 6050s.
• Tuna, T. & Şeker, S. (2009). Makri Hori’den Bakırköy’e Ayastefanos’tan Yeşilköy’e. Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, Trakya Büyükkent Bölge Temsilciliği Yayınları, ISBN: 9786055809003, 17s.
• Türkoğlu, İ. (2016). Bakırköy Akıl Hastanesi’nde Kültür Katmanları. Toplumsal Tarih, 272, 12-16.
• Van Millingen, A. (1899). Byzantion Constantinople: The Walls of the City and the Adjoining Historical Sites, John Murray, 316s.
• Yılmaz, L. (2017). Anna Komnena’nın Alexiad’ında İstanbul Surdışı Yerleşmeleri. STD, XXVI (2), 295-313.
• Zachariadou, E. (1999). Sol Kol: Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia (1380-1699). Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ISBN: 9789753331043, 4s.
• URL-1: https://www.viaegnatiafoundation.eu/index.php/egnatia-yolu (Erişim Tarihi: 12.11.2021). URL-2: www.viaegnatiafoundation.eu (Erişim Tarihi: 12.11.2021). URL-3: http://www.devrimgazetesi.com.tr/dogu-ile-batiyi-birlestiren-yol-via-egnatia/ (Erişim Tarihi: 12.11.2021).