Başköy Köyü’nde Yer Alan Çok İşlevli Bir Yapı

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 31 - 36, 30.06.2022

Mürüvet Harman

Öz

Erzincan İli’nin Çayırlı İlçesi’ne bağlı Başköy Köyü Demir Çağı’ndan itibaren yerleşim yeri olma özelliğini hiç kaybetmemiştir. Özellikle Orta Çağ ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde ulaşım ve haberleşme yolları üzerinde kalan bu köy doğal olarak farklı uygarlıkların izlerini taşıyan zengin bir kültürel birikime sahiptir. Günümüze ulaşan kale kalıntısı, bezemeli mezar taşları ve sivil mimari örnekleri bunun en güzel örnekleridir. Söz konusu eserler içerisinde tek oluşu, plan şeması ve örtü sistemi ile bir yapı dikkat çekmektedir. “Gotto’nun Evi” ve “Dursun Koçgilin Odası” olarak adlandırılan bu yapıda taş (moloz-kesme), toprak ve ahşap malzeme bir arada kullanılmıştır. Dışarıdan bakıldığında diğer hanelerin arasında kalan ve hemen fark edilmeyen yapı, 1889-90 yıllarında bir Ermeni usta tarafından inşa edilmiştir. Tüteklikli örtü sisteminin kullanıldığı bu yapı iki oda ve bir mutfaktan oluşmaktadır. Köyün geleneksel bitişik nizam konut anlayışından dolayı dış cephesi görülmeyen yapı süsleme bakımından zengin olup, yapıda bütün süsleme ahşap taşıyıcı sistemde yer almaktadır. Mimari özellikleri ile köydeki diğer hanelerden ayrılan yapının dikkat çeken diğer bir özelliği ise çok işlevli olmasıdır. Bu çalışmada Başköy Köyü’nde yer alan çok işlevli bu yapı detaylı bir biçimde tanıtılacaktır. Daha sonra başta yakın çevre ile bölgeler başta olmak üzere benzer yapılarla karşılaştırılması yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Başköy Köyü, Geleneksel mimari, işlev

Destekleyen Kurum

ÇOMÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

3135

Teşekkür

Bu çalışma, Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi’nin desteklediği SBA-2020- 3135 kodlu “Başköy Köyü Tarihi Eserlerinin Tespiti” adlı araştırma projesi sonucunda kaleme alınmış, 2. Uluslararası Alevi Ritüeleleri Sempozyumu’nda bildiri olarak sunulmuştur.

A Multifunctional Building Located in Başköy

Öz

Başköy Village of Çayırlı District of Erzincan Province has never lost its feature of being a settlement since the Iron Age. This village, which is on the transportation and communication routes in the Middle Ages and the Ottoman period naturally has a rich cultural accumulation bearing the traces of different civilizations. The ruins of the castle, decorated gravestones and examples of civil architecture are the best examples of this. A structure draws attention with its uniqueness, plan scheme and cover system among the works in question. In this building, which is called "Gotto's House" and "Dursun Koçgil’sRoom", stone (rubble-cut), earth and wood materials are used together. When viewed from the outside, the building, which is among the other houses and is not immediately noticed, was built by an Armenian master in 1889-90. This structure, in which the ''tüteklikli'' (swallow) cover system is used, consists of two rooms and a kitchen. Due to the traditional adjoining house concept of the village, the building, whose exterior is not visible, is rich in ornamentation, and all the decorations in the building are in the wooden carrier system. Another striking feature of the building, which differs from other households in the village with its architectural features, is that it is multifunctional. In this paper, this multifunctional building in Başköy Village will be introduced in detail. Then, a comparison will be made with similar structures, especially in the immediate environment and regions.

Anahtar Kelimeler

Başköy Village, Traditional architecture, Function

Proje Numarası

3135

Kaynakça

• Akın, G. (1991). Tütekli Örtü Geleneği: Anadolu Cami ve Tarikat Yapılarında Tüteklikli Örtü, Vakıflar Dergisi, Sayı 22, s. 323-354.
• Aktürk, G. (2006). Eskişehir’in Mahmudiye İlçesi’ndeki döner eksenli bindirme tavanlı camiler ve döner eksenli bindirme tavan geleneği, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Başköylü Seyyid Hasan Efendi (2008). Hakk'ın Emri Rızası, Ankara, Yurt Kitap Yayın.
• Berkli, Y. (2007). Erzurum ve Erzincan çevresinde görülen koyun, koç ve at biçimli mezar taşları ve sanat tarihindeki yeri, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Canan, D. (2019). Eskiçağ’da Erzincan’ın ulaşım ağları, Yüksek Lisans Tezi, Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Chmelnizkij, S. (1997). Orta Asya Mimarisinde Kaybolan Bir Form Üzerine, Sanatın Orta çağı Türk, Bizans ve Batı Sanatı Üzerine Yazılar, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, s. 13-35
• Choi, S. (2017). “Bindirme Tavan”: Bir Adlandırma Sorunsalı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, s. 195-202.
• Çal, H. (2007). Erzincan Çayırlı Eşmepınar Köyü Mezar-Mezar Taşları, Sanat Tarihi Araştırmaları Prof. Dr. Haşim Karpuz’a Armağan, Konya, s.125-154.
• Çal, H. (2011). Erzincan Çayırlı İlçesi Mezarlarında Kuş Motifi, Milli Folklor, Cilt 23, Sayı 89, s. 220-239.
• Davun, B. (2016). Erzincan Çevresindeki Koyun ve At Biçimli Mezar Taşlarının Sanat ve Estetik Açıdan Değerlendirilmesi, Erzincan Üniversitesi Uluslararası Erzincan Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Cilt 2, Erzincan, s. 239-249.
• Doğanbaş, M. (2007). Cemevi Mimarisine Giriş (Amasya Örnekleri), 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni Bildiri Kitabı, 2. Cilt, Ankara, s. 1517-1529.
• Gül, A. (2011). Osmanlı Döneminde Erzincan Kazasında Ulaşım ve Haberleşme, History Studies, Cilt 3, Sayı 1, s. 113-129.
• Gündoğdu, H. (1997). Eski Bir Kültür Merkezi: Başköy, Anadolu Birliğinim Sağlanmasında Otlukbeli Savaşının Yeri ve Önemi Paneli, Ankara: Otlukbeli Belediyesi Yayını, s. 135-142.
• Gündoğdu, H. (1999). Başköy Hakkında Bir Araştırma, Kuruluşunun 45. Yılında Tarihi Kültürü Coğrafyası ve İnsanı ile Çayırlı, Çayırlı, s. 57-62.
• Harman, M. & Erdihan, Y. (2021). Başköy Köyü Mezarlarına Farklı Perspektiflerden Bakmak, Mecmua, Sayı 12, s. 252-271.
• Kolay, İ. A. (1999). Batı Anadolu 14. Yüzyıl Beylikler Mimarisinde Yapım Teknikleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Naldan, F. (2020). Erzincan-Çayırlı İlçesi Başköy Köy Odaları, Milli Folklor, Cilt 32, Sayı 126, s. 249-263.
• Necioğlu, G. (1987). Bilaluşağı Köyü Mimarisinin Tarihsel Sürekliliği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü İstanbul.
• Özkan, H. (2000). Erzincan ve Çevresinde Orta Asya Türk Geleneğini Sürdüren Bezemeli Mezar Taşları, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 15, s. 31-47.
• Özkan, H. (2002). Erzincan/Çayırlı ve Çevresinde Heykel Biçimli Mezartaşlarından Birkaç Örnek, VI. Orta çağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, Kayseri, s. 611-619.
• Varkıvanç, B. (2007). Mezar Mimarisi Örtü Sistemlerinde Form ve Teknik II: Tüteklikli Örtü, CALBİS Baki Öğün'e Armağan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 205-217.
• KK. 1. Gülperi Erdoğdu Erzincan şehri, Çayırlı ilçesi, Başköy köyü. Mart 2021. KK. 2. Mehmet Kırmızıtaş, Erzincan şehri, Çayırlı ilçesi, Başköy köyü. Mart 2021. KK. 3. Turan Taştan, Erzincan şehri, Çayırlı ilçesi, Başköy köyü. Mart 2021.