Rıfat Ilgaz'ın "Alişim" Şiirinde Ötekilik

Yıl 2024, , 104 - 118, 10.09.2024

Doğanay Dağlar , Hilal Akça

https://doi.org/10.46250/kulturder.1507100

Öz

Bu çalışma Rıfat Ilgaz’ın şiir türündeki eserlerinden “Alişim”in özne ve ötekilik kavramları etrafında incelenmesi hakkındadır. Adı geçen metinden hareketle şiir öznesinin sosyal konumu itibarıyla öteki kimliğinin nasıl kurulduğunun aydınlatılması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda şiir öznesinin toplumsal kimlikle olan ilişkisine ve bu ilişki sonucunda ortaya çıkan ötekinin konumlandırılma biçimine dikkat çekilmiştir. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm ötekinin sosyal kimlik kuramları çerçevesindeki yerine ve öteki kimliğin aydınlatılması noktasında ele alınan çalışmalara ayrılmıştır. Bu açıdan ötekinin tanımlamaları, ilişkileri ve Türk edebiyatındaki yeri dikkate alınmıştır. Bu kimliğin toplumsal kimlik karşıtlığındaki önemi belirtilerek bir kimlik modeli olduğu gösterilmiştir. İkinci bölümde ise “Alişim” şiirinin incelemesine yer verilmiştir. Ötekinin kurgulanma biçimi, özne, öteki, iktidar ilişkileri ve metnin ötekiye dair nasıl bir anlatı sunduğu aktarılmıştır. Böylece bir kimlik olarak ötekinin yorumlama alanına açıklığı gözler önüne serilmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda “Alişim” şiirinin öznesinin bir tür kimlik anlatısı olarak çözümlenebileceği görülmüştür. Ötekinin biz kimliği ile olan ilişkisi sergilenmiştir. Ele alınan bu ilişki sonucunda ötekinin sosyal bir özellik taşıdığını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Rıfat Ilgaz, Alişim, özne, öteki, kimlik

Otherness in Rıfat Ilgaz's Poem "Alişim"

Öz

This study is about analysing “Alişim”, one of Rıfat Ilgaz's works of poetry, around the concepts of subject and otherness. Based on the aforementioned text, it is aimed to elucidate how the identity of the other is established in terms of the social position of the subject of the poem. In this direction, attention is drawn to the relationship of the subject of the poem with the social identity and the positioning of the other identity that emerges as a result of this relationship. The study consists of two parts. The first part is devoted to the place of the other within the framework of social identity theories and the studies addressed at the point of illuminating the other identity. In this respect, the definitions, relations and place of the other in Turkish literature are taken into consideration. The importance of this identity in the opposition of social identity is indicated and it is shown that it is a model of identity. In the second part, “Alişim” poem is analysed. The way the other is constructed, the subject, the other, power relations and how the text presents a narrative about the other are presented. Thus, the openness of the other as an identity to the field of interpretation has been revealed. As a result of the analyses, it has been seen that the subject of “Alişim” poem can be analysed as a kind of identity narrative. The relationship of the other with the identity of us was exhibited. As a result of this relationship, it has been shown that the other has a social characteristic.

Anahtar Kelimeler

Rıfat Ilgaz, Alişim, subject, other, identity

Kaynakça

• Akça, Hilal (2021). “Ömer Seyfettin’in Bahar ve Kelebekler Hikâyesinde Kültürel Unutkanlık/Amnezi”. Söylem Filoloji Dergisi, 6(3): 538-554.
• Bilgin, Nuri (2018). Kimlik İnşası. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Cevizci, Ahmet (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınevi.
• Foucault, Michel (2012). İktidarın Gözü. Çev. Işık Ergüden. İstanbul: Ayrıntı.
• Foucault, Michel (2015). Büyük Kapatılma: Seçme Yazılar 3. Çev. Işık Ergüden. İstanbul: Ayrıntı.
• Foucault, Michel (2016). Özne ve İktidar: Seçme Yazıları 2. Çev. Osman Akınbay. İstanbul: Ayrıntı.
• Foucault, Michel (2019). Öznenin Yorumbilgisi. Çev. Ferda Keskin. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Gür, Murat (2019). Türk Romanında Erkeklik ve Milliyetçilik (1908-1923). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Ilgaz, Rıfat (2004). Bütün Şiirleri. Haz. Aydın Ilgaz. İstanbul: Çınar Yayınları.
• Jung, Carl Gustav (2016). Analitik Psikoloji Sözlüğü. İstanbul: Pinhan.
• Keyman, Emin Fuat (2000). Küreselleşme, Devlet, Kimlik/Farklılık: Uluslararası İlişkiler Kuramını Yeniden Düşünmek. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Okçul, Mustafa (2021). “Özne’nin ‘Hariçteki’ni İtibarsızlaştırma Uğraşı: Ötekilik”. Mecmua Dergisi, 12: 91-109.
• Özdalga, Elisabeth (2000). “Öteki ile Birlikte Var Olmak, Karizma/Zıtlık ya da Birlikteliğin İksiri”. Öteki, 3: 125-129.
• Şengül, Abdullah (2007). “Edebiyatta Ötekilik Meselesi ve Türk Edebiyatında Öteki”. Karadeniz Araştırmaları, 15: 97-116.
• Tanyeri, Kaan (2018). Rıfat Ilgaz'ın Şiirleri Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tuğuz, Zeliha (2024). “Yastık Sözcüğünün Etimolojisi Üzerine”. Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 39: 249-258.
• Tura, Saffet Murat (1996). Freud’dan Lacan’a Psikanaliz. İstanbul: Sanat Kitap.