EXAMPLE OF A MAKTEL-İ HÜSEYİN WITH VOWEL POINTS

Yıl 2020, Sayı: 4, 194 - 212, 15.03.2020

Özge Çağlama

Öz

Many Arabic Persian
religious texts have been translated or adapted into Turkish in Anatolia since
the thirteenth century. These texts reveal the
thought structure and the vocabulary of the period. Considering
the spelling and grammar features, it is understood that the text “Kitābu Āşūrāʼ fī-Aḥvāli Ḥasan ve Ḥüseyin”, which is the subject of our study, was a product
of the transition period from the old Anatolian Turkish to the Ottoman Turkish.
This text, Assoc. Dr. Cahit Başdaş was prepared by us as a master's thesis, in
July 2018, at Muğla Sıtkı Koçman University was presented and accepted. The
text is registered with the asset number “Ms 146; no 86” in Koç University Suna
Kıraç Library. Its author or scribe, the date of writing and copying are not
known. It is the “maktel”, which is written in the form of
a masnavi, where a religious event is described with extraordinary magnificence
and a major personality of Islamic history is discussed. It is written in black
ink on white, middle thick, stable, watercoloured paper. The text contains 17
titles written in red ink. The inscription, consisting of 885 couplets, begins
with besmele and ends with a prayer given to those who read and hear the last
four couplets. In this study, the subject, content,
spelling and language characteristics of the text is discussed and some
examples from the text are presented.

Anahtar Kelimeler

Turkology, Old Anatolian Turkish, OttomanTurkish, Maktel, Kitābu Āşūrā’

HAREKELİ BİR MAKTEL-İ HÜSEYİN ÖRNEĞİ

Öz

13. yüzyıldan itibaren Anadolu’da pek çok Arapça, Farsça
dinî eser, Türkçeye tercüme edilmiş ya da uyarlanmıştır. Bu eserler dönemin
düşünce yapısını ve söz varlığını ortaya koymaktadır. Yazım ve dil özellikleri
dikkate alındığında çalışmamıza konu olan “Kitābu Āşūrāʼ fī-Aḥvāli Ḥasan ve Ḥüseyin” adlı yazmanın da Eski Anadolu Türkçesinden Osmanlı
Türkçesine geçiş döneminin bir ürünü olduğu anlaşılmaktadır. Bu yazma, Doç. Dr. Cahit Başdaş danışmanlığında tarafımızca yüksek
lisans tezi olarak hazırlanmış, 2018 yılı Temmuz ayında Muğla Sıtkı Koçman
Üniversitesinde sunulmuş ve kabul edilmiştir. Yazma, Koç Üniversitesi Suna
Kıraç Kütüphanesinde “MS 146; No, 86”
demirbaş numarası ile kayıtlıdır. Müellifi, müstensihi ve telif-istinsah tarihi
belli değildir. Dinî bir olayın olağanüstülüklerle
süslenerek anlatıldığı, İslam tarihinin önemli bir şahsiyetinin
kahramanlıklarının ele alındığı mesnevi biçiminde yazılmış “maktel” türündedir. Beyaz, orta
kalın, aharlı, suyollu kâğıt üzerine siyah mürekkep ile yazılmıştır. Metinde
kırmızı mürekkeple yazılan 17 başlık bulunmaktadır. 885 beyitten oluşan yazma, besmele ile başlayıp son dört beyitte
okuyanlara ve işitenlere edilen dua ile son bulur. Bu çalışmada eserin konusu,
kapsamı, yazım ve dil özellikleri üzerinde durulmuş, metinden örnekler
sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türklük Bilimi, Maktel, Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi, Kitābu Āşūrāʼ

Kaynakça

• Altunmeral, Mehmet vd. (2010). “Bir Maktel-i Hüseyin Örneği”. Sûfî Araştırmaları Dergisi, 2 (1): 61-106.
• Başdaş, Cahit (2018). Sihām-ı Kaza. İstanbul: Kriter Yayınları.
• Başdaş, Cahit ve Kutlu, Abdülmukaddes (2016). Kırgız Türkçesi Ses ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Develi, Hayati (2010). Osmanlı’nın Dili. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Develi, Hayati (1998). “Eski Türkiye Türkçesi Devresine Ait Manzum Bir Miracnâme”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 28: 81-228.
• Doğan, Şaban (2012). “Bir Eski Oğuz Türkçesi Metni ‘Hikaye-i Fatıma’ ve Dil Özellikleri”. Akademik Bakış Dergisi, 6 (5): 32.
• Erdoğan, Kenan (2010). “Maktel-i Hüseyin, Manisa Nüshası ve Sünnî ve Haricî Kavramları Üzerine”. Çeşitli Yönleriyle Kerbela II. (Hzl.: A. Yıldız). Sivas: Asitan Yayınları, 61-65.
• Güngör, Şeyma (2003). “Maktel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Özil, Sibel (2017). “Maktel-i Hüseyinler Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 4 (3): 31-48.
• Öznal-Güder, Nurcan (1997). Ḳaṣtamonulu Şāẕī Maḳtel-i Ḥüseyn (İnceleme, Metin, Sözlük, Adlar Dizini). Doktora Tezi. İstanbul: İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Turan, Selami ve Akgül, Ahmet (2012). ‘‘Sâfî’nin Kerbelâ Mersiyesi Üzerine Bir Tahlil’’. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 64: 31-42.
• URL-1: https://islamansiklopedisi.org.tr/huseyin#1 (Erişim: 11.06.2019)
• URL-2: https://islamansiklopedisi.org.tr/maktel (Erişim: 11.06.2019)
• URL-3: http://digitalcollections.library.ku.edu.tr (Erişim: 11.06.2019)