CULTURAL HERITAGE OF “THE TOMBSTONES OF AHLAT THE URARTIAN AND OTTOMAN CITADEL” IN THE PROCESS OF BEING A WORLD HERITAGE

Yıl 2020, Sayı: 4, 157 - 169, 15.03.2020

Veysel Özbey

Öz

Gravestones are cultural assets in which the value given to them
increases with the better understanding of the cultural elements they reflect.
Tombstones are the heritage that creates evidence for the existence of a
culture in a geographical region and preserves very important information for a
long time, such as artistic perspective and ethnography of the period, the
attitudes of the cultures towards death 
and beliefs after death. In Ahlat, which has the title of Kubbet-ül
Islam, there are six qualified cemeteries spread over large areas. The Ahlat
Tombstones in these cemeteries contain early period evidence of the Turkish
presence in Anatolia. In this study, the cultural heritage of “the Tombstones of Ahlat the Urartian and
Ottoman citadel”, which was registered in the Turkey UNESCO Tentative
List in 2000, was compared with equivalent heritages in UNESCO tentative lists
of other state parties and in UNESCO World Heritage List. Among the cultural
heritages, only the heritage sites, where the gravestones of qualified
tombstones meet outstanding universal
value conditions, have been chosen. Mausoleums, complex structures with
single cemeteries and memorial tombs are not included in the study. As a
result, it has been determined that Ahlat Tombstones are closer to the heritage
sites in the World Heritage List than other heritage sites in the tentative
lists.

Anahtar Kelimeler

Cultural heritage, Turcology, tombstone, İslamic works

DÜNYA MİRASI OLMA YOLUNDA “URARTU VE OSMANLI ESKİ YERLEŞİMİ AHLAT MEZAR TAŞLARI” KÜLTÜREL MİRASI

Öz

Mezar taşları, yansıttıkları kültürel öğelerin daha iyi
anlaşılması ile her geçen gün kendilerine verilen değerin arttığı kültürel varlıklardır.
Coğrafî bir bölgede bir kültürün varlığına kanıt oluşturan, dönemin sanat
anlayışı ve etnografisi, kültürlerin ölüme karşı tutumları ve ölüm sonrasına
yönelik inanışları gibi oldukça önemli bilgileri uzun süreler boyunca koruyan
kalıtlardır. Kubbet-ül İslâm unvanını taşıyan Ahlat içerisinde de büyük
alanlara yayılan altı adet nitelikli mezarlık yer alır. Bu mezarlıklarda
bulunan Ahlat Mezar Taşları, Anadolu’daki Türk varlığının erken dönem kanıtlarını
barındırmaktadır. Çalışmada, Türkiye UNESCO Geçici Listesi’ne 2000 yılında kayıt
ettirilen  “Urartu ve Osmanlı Eski Yerleşimi Ahlat Mezar Taşları” kültürel mirası, diğer taraf devlet UNESCO
geçici listelerinde ve Dünya Miras Listesi’nde bulunan benzer örnekle karşılaştırılmıştır.
Kültürel miraslar arasından yalnızca, üstün
evrensel değer koşullarını nitelikli mezar taşları mezarlıklarının karşıladığı
miraslar seçilmiştir. Türbeler, tekil mezarlıkların yer aldığı kompleks yapılar
ve anıt mezarlar çalışma kapsamına dâhil edilmemiştir. Sonuç olarak Ahlat Mezar
Taşları’nın Dünya Miras Listesi’nde yer alan miraslara, geçici listelerde
bulunan diğer miraslardan daha yakın özellikler gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel miras, Türkiyat, mezar taşı, İslâm eserleri

Kaynakça

• Avşar, Ali Osman ve Güleç, Ahmet (2019). “Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı Mezar Taşları Analiz Çalışmaları ve Konservasyon Önerileri”. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 22: 3-16.
• Beygu, Abdürrahim Şerif (1932). Ahlat Kitabeleri. İstanbul: Hamit Matbaası.
• Kafesoğlu, İbrahim (1949). “Ahlat ve Çevresinde 1945’te yapılan Tarihî ve Arkeolojik Tetkik Seyahatı Raporu”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 1(1): 167-200.
• Karahan, Recai ve Güzel, Eylem (2013). “Eski Ahlat Şehri Kazıları”. Uluslararası 35. Kazı Sonuçları Toplantısı (Muğla, 27-31 Mayıs 2013). Cilt 1, 339-348.
• Karahan, Recai, Kulaz, Mehmet ve Güzel, Eylem (2014). “Eski Ahlat Şehri Kazıları”. Uluslararası 36. Kazı Sonuçları Toplantısı (Gaziantep, 02-06 Haziran 2014). Cilt 1, 499-510.
• Karamağaralı, Beyhan (1992). Ahlat Mezar Taşları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şentürk, Bilal vd. (2010). Ahlat: Anadolu’nun Orhun Abideleri: Selçuklu Mezar Taşları. Ankara: Analiz Yayınları.
• Tekin, Rahmi vd. (2019). Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı ve Mezar Taşları. (Ed. Recai Karahan). Ankara: Uzun Dijital Baskı Merkezi.
• URL-1: UNESCO Dünya Miras Merkezi resmî sitesi, whc.unesco.org (Erişim: 15.01.2020).
• URL-2: UNESCO Türkiye Millî Komisyonu resmî sitesi, unesco.org.tr (Erişim: 15.01.2020).
• URL-3: www.yandex.com.tr/haritalar (Erişim: 18.01.2020).
• URL-4: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Kültür Portalı, “Kırklar Mezarlığı-Bitlis”, www.kulturportali.gov.tr (Erişim: 18.01.2020).