Loading [a11y]/accessibility-menu.js
Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

The Hidden Actor Which Approximate Novel Language to Cinema: Illocutions

Yıl 2020, Sayı: 5, 89 - 111, 15.06.2020
https://doi.org/10.46250/kulturder.732751

Öz

The
speech-act theory, which was proposed by English linguist philosopher Austin
and improved by J. R. Searle, has provided the progress of a different approach
in linguistics. This approach has evolved in terms of transforming the daily
language into a research ingredient and sorting out acts that are defined by
the Turkish Language Society as “work intention, an action which have been done
or occurred.” The language of this different approach has evolved as a reaction
facing logician positivists, who perceive and analyse language within the
phenomenon. It has begun to examine the spoken word in daily life. The most
typical characteristic of the speech-act theory is its separation of
descriptive expressions from performative sentences via building a rule mechanism.
While the studies which were conducted under the title of speech-act theory
investigated at first, the linguistic communication only between humans, they
later became the research material of the literary texts as well. Another topic
of discussion has recently been the gets approach to the cinema. Admitting the
fact that the place of the actions in the performer action-oriented cinema
world cannot be ignored, we think that research about the literature as a
source that obtains nourishment from cinema in terms of actuality will bring a
separate aspect to this claim. This study explores the responses to the
questions on this claim. İn this article, it was studied on the existence and
utilization of illocutions in Sodom ve
Gomore, Kuyucaklı Yusuf, Aylak Adam, Tehlikeli Oyunlar and Kırmızı Saçlı Kadın.
922 illocutions were determined in Sodom ve Gomore. Although
nine years have passed between the Sodom ve Gomore (number of
pg.295) and Kuyucaklı Yusuf (number of pg. (221), 1116
illocutions were found in Kuyucaklı Yusuf. Aylak Adam (number
of pg. 190) has 1345 illocutions, and also, Tehlikeli Oyunlar has
2599 illocutions. It’s the highest number among the novels. Lastly, there are
820 illocutions in Kırmızı Saçlı Kadın (number of pg.195). It seems
to be less than other novels, but considering the number of pages, Kırmızı
Saçlı Kadın
 has an important illocution quantity.

According to Searle’s classification in our illocution study, we observed that
the most frequently encountered illocutions are assertives and directives.

Kaynakça

  • Aksan, Doğan (2006). Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yayınevi.
  • Aksan, Doğan (2009). Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
  • Akşehirli, Soner (2011). “Söz Edimleri Kuramı Açısından Kurgusal Anlatı Metinlerinde Söz Aktarımı”. Turkish Studies International Periodical For The Languages Literature And History Of Turkish or Turkic, 6 (2): 143-162.
  • Ali, Sabahattin (2015). Kuyucaklı Yusuf. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Alkayış, Ahmet. (2018). “Dil Felsefesi Bağlamında Wittgenstein'ın Tractatus Logico- Philosophicus ile Felsefi Soruşturmalar Döneminin Karşılaştırılması”. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1): 35-47.
  • Atay, Oğuz (2018). Tehlikeli Oyunlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Atılgan, Yusuf (2017). Aylak Adam. İstanbul: Can Yayınları.
  • Austin, J. L. (2017). Söylemek ve Yapmak 2. (R. L. Aysever, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
  • Aysever, Levent (2013). “Bir Söz Edimi Olarak Yargı Edimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(3).
  • Can, Aytekin; Uğurlu, Faruk (2010). “Gölgesizler Filmi ve Edebiyat Sinema İlişkisi Üzerine”. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 77-83.
  • Bazin, Andre (2000). Sinema Nedir? İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
  • Büyüktuncay, Mehmet (2014). “Söz Edimleri Kuramı ve Edebiyat: Anlam, Bağlam, Yinelenebilirlik”. International Journal Of Language Academy, 2(1): 93-105.
  • Çelebi, Vedat (2014). “Gündelik Dil Felsefesi ve Austin'in Söz Edimleri Kuramı”. Beytulhikme An International of Philosophy, 4(1), 74-89.
  • Çetin, Zeynep (1999). Bir Anlatı Formu Olan Romanın Sinemaya Uyarlanması. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • De Saussure, F. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev. B. Vardar). İstanbul: Multilingual.
  • Dilek, Fidan (2007). Türkçe Ezgi Örüntüsünde Duygu Durum ve Söz Edimi Görünümü. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Ecevit, Yıldız (2016). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Eisenstein, S. M. (1999). Sinema Dersleri. İstanbul: Öteki Yayınevi.
  • Gökmen, Seda Dilber; Çağlayan, Nilay (2011). “Türkçe Derslerinde Söz Edimlerinin Öğretimi Üzerine Bir Değerlendirme”. Dil Dergisi, 154.
  • Hirik, Erkan (2018). “Söz Edimleri Kuramı Bağlamında Atasözleri-Deyimlerde Toplum-Topluluk Adları ve Duygu Değerleri”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 24: 158-177.
  • Hirik, Seçil (2019). “Dede Korkut Hikâyelerinde Söz Edimi Yapıları”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1): 751-768.
  • James, Monaco (2000). Bir Film Nasıl Okunur? İstanbul: Oğlak Yayınları.
  • Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2017). Sodom ve Gomore. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Orhan, Pamuk (2016). Kırmızı Saçlı Kadın. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Polat, Yusuf (2011). “Yabancı Dil Öğretimi Kitaplarında Söz Edimi Öğretimi”. Dil Dergisi, 153.
  • Say, Gamze (2019). “Ay Işığında Şamata Adlı Tiyatro Metninde Söz Edim İncelemesi”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(1): 274-286.
  • Searle, John R. (2000). Söz Edimleri. Ankara: Ayraç Yayınları.
  • Sözen, M. Fadıl (2018). “Bahktın'ın Romanında Kronotop Kavramı ve Sinema”. Akdeniz sanat, 1.
  • Wellek, Rene (1983). Edebiyat Biliminin Temelleri. Ankara: Kültür ve Tu-rizm Bakanlığı Yayını.
  • Wittgeinstein, Ludwig (2006). Felsefi Soruşturmalar. İstanbul: Totem Yayıncılık.
  • Wittgeinstein, Ludwig (2013). Tractatus Logico-Philosophicus. İstanbul: Metis Yayınları.
  • Yozgat, Umut (2018). Dilbilim Kuramları. İstanbul: İthaki Yayınları.
  • Yüce, Tuncay (2005). “Sinema ve Edebiyat Türleri Arasında Görülen Etki-leşimler”. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 67-74.
  • Çetin, Zeynep (2001). “Roman-Sinema Etkileşimi: Yeni Roman ve Yeni Dalga”. Marmara Üniversitesi İletişim Dergisi, 143-165.

Roman Dilini Sinemaya Yaklaştıran Gizli Aktör: Edimsözler

Yıl 2020, Sayı: 5, 89 - 111, 15.06.2020
https://doi.org/10.46250/kulturder.732751

Öz

İngiliz dilbilimci filozof Austin’in
ortaya koyup başka bir dilbilimci J. R. Searle’ün geliştirdiği söz edimleri
kuramının hedefi ‘günlük dili’ araştırmaktır. Edim, Türk Dil Kurumu’nun
tanımına göre, “Yapılmış, gerçekleşmiş iş, amel, fiil” olan edimleri
tasniflemesi bakımından dilbilim çalışmalarında farklı bir yaklaşımın
gelişmesine sebebiyet vermiştir. Bu yaklaşım dili sadece olgular bünyesinde
algılayan ve çözümleyen mantıkçı pozitivistlere bir tepki olarak gelişmiş ve
günlük hayatta konuştuğumuz dili incelemeye başlamıştır. Söz edimleri kuramının
en belirgin özelliği betimleyici ifadelerle edimsel cümleleri bir kural
mekanizması oluşturarak ayırması olmuştur. Söz Edimleri Kuramı başlığı altında
yapılan çalışmalar, ilk etapta sadece insanlar arasındaki dilsel iletişimi
araştırırken daha sonraları edebî metinleri de araştırma malzemesi hâline
getirmiştir. Son dönemlerde çokça tartışılan bir başka konu ise sinemanın
edebiyat ile ilişkisi ve bu ilişkiye bağlı olarak roman dilinin sinemaya
yaklaştığı iddiasıdır. Sinema dilinin oyuncu eylemlerine dayalı olduğu
kabulüyle sinemayı besleyen bir kaynak olarak edebiyat ürünlerinin edimsözler üzerinden
incelenmesi, bu iddialara cevap verebilecek somut veriler sağlamaktadır.
Çalışma, bu iddia çerçevesindeki soruların cevabını aramaktadır. Makalede Sodom ve Gomore, Kuyucaklı Yusuf, Aylak
Adam, Tehlikeli Oyunlar ve Kırmızı Saçlı Kadın
adlı eserlerdeki
edimsözlerin varlığı ve kullanımı üzerine çalışılmıştır.
İncelememizin sonucunda ilk baskısı
1928 yılında yapılan ve 295 sayfa olan Sodom
ve Gomore
’nin edimsöz sayısı 922 çıkarken ilk baskısı 1937 yılında yapılan
ve toplam 220 sayfa olan Kuyucaklı Yusuf’ta
bu sayı 1016’dır. Bunun dışında 1959 yılında ilk baskısı yapılan ve 190 sayfa
olan Aylak Adam romanında ise
edimsözler 1345 adet çıkmıştır. İncelediğimiz beş roman içerisinde edimsözlerin
en fazla çıktığı eser Tehlikeli Oyunlar’dır. Bu romanda 2345 adet edimsöz
çıkarken 190 sayfalık Kırmızı Saçlı Kadın
romanımızda toplam edimsöz sayısı 820’dir.
Ek olarak Searle’ün tasnifine göre yaptığımız
edimsöz araştırmasında bütün romanlarda sayıları en fazla çıkan edimsözlerin
kesinleyiciler ve yönelticiler olduğu görülmüştür.

Kaynakça

  • Aksan, Doğan (2006). Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yayınevi.
  • Aksan, Doğan (2009). Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
  • Akşehirli, Soner (2011). “Söz Edimleri Kuramı Açısından Kurgusal Anlatı Metinlerinde Söz Aktarımı”. Turkish Studies International Periodical For The Languages Literature And History Of Turkish or Turkic, 6 (2): 143-162.
  • Ali, Sabahattin (2015). Kuyucaklı Yusuf. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Alkayış, Ahmet. (2018). “Dil Felsefesi Bağlamında Wittgenstein'ın Tractatus Logico- Philosophicus ile Felsefi Soruşturmalar Döneminin Karşılaştırılması”. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1): 35-47.
  • Atay, Oğuz (2018). Tehlikeli Oyunlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Atılgan, Yusuf (2017). Aylak Adam. İstanbul: Can Yayınları.
  • Austin, J. L. (2017). Söylemek ve Yapmak 2. (R. L. Aysever, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
  • Aysever, Levent (2013). “Bir Söz Edimi Olarak Yargı Edimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(3).
  • Can, Aytekin; Uğurlu, Faruk (2010). “Gölgesizler Filmi ve Edebiyat Sinema İlişkisi Üzerine”. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 77-83.
  • Bazin, Andre (2000). Sinema Nedir? İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
  • Büyüktuncay, Mehmet (2014). “Söz Edimleri Kuramı ve Edebiyat: Anlam, Bağlam, Yinelenebilirlik”. International Journal Of Language Academy, 2(1): 93-105.
  • Çelebi, Vedat (2014). “Gündelik Dil Felsefesi ve Austin'in Söz Edimleri Kuramı”. Beytulhikme An International of Philosophy, 4(1), 74-89.
  • Çetin, Zeynep (1999). Bir Anlatı Formu Olan Romanın Sinemaya Uyarlanması. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • De Saussure, F. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev. B. Vardar). İstanbul: Multilingual.
  • Dilek, Fidan (2007). Türkçe Ezgi Örüntüsünde Duygu Durum ve Söz Edimi Görünümü. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Ecevit, Yıldız (2016). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Eisenstein, S. M. (1999). Sinema Dersleri. İstanbul: Öteki Yayınevi.
  • Gökmen, Seda Dilber; Çağlayan, Nilay (2011). “Türkçe Derslerinde Söz Edimlerinin Öğretimi Üzerine Bir Değerlendirme”. Dil Dergisi, 154.
  • Hirik, Erkan (2018). “Söz Edimleri Kuramı Bağlamında Atasözleri-Deyimlerde Toplum-Topluluk Adları ve Duygu Değerleri”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 24: 158-177.
  • Hirik, Seçil (2019). “Dede Korkut Hikâyelerinde Söz Edimi Yapıları”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1): 751-768.
  • James, Monaco (2000). Bir Film Nasıl Okunur? İstanbul: Oğlak Yayınları.
  • Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2017). Sodom ve Gomore. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Orhan, Pamuk (2016). Kırmızı Saçlı Kadın. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Polat, Yusuf (2011). “Yabancı Dil Öğretimi Kitaplarında Söz Edimi Öğretimi”. Dil Dergisi, 153.
  • Say, Gamze (2019). “Ay Işığında Şamata Adlı Tiyatro Metninde Söz Edim İncelemesi”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(1): 274-286.
  • Searle, John R. (2000). Söz Edimleri. Ankara: Ayraç Yayınları.
  • Sözen, M. Fadıl (2018). “Bahktın'ın Romanında Kronotop Kavramı ve Sinema”. Akdeniz sanat, 1.
  • Wellek, Rene (1983). Edebiyat Biliminin Temelleri. Ankara: Kültür ve Tu-rizm Bakanlığı Yayını.
  • Wittgeinstein, Ludwig (2006). Felsefi Soruşturmalar. İstanbul: Totem Yayıncılık.
  • Wittgeinstein, Ludwig (2013). Tractatus Logico-Philosophicus. İstanbul: Metis Yayınları.
  • Yozgat, Umut (2018). Dilbilim Kuramları. İstanbul: İthaki Yayınları.
  • Yüce, Tuncay (2005). “Sinema ve Edebiyat Türleri Arasında Görülen Etki-leşimler”. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 67-74.
  • Çetin, Zeynep (2001). “Roman-Sinema Etkileşimi: Yeni Roman ve Yeni Dalga”. Marmara Üniversitesi İletişim Dergisi, 143-165.
Toplam 34 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Sanat ve Edebiyat
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Cem Keser 0000-0002-4107-4255

Yayımlanma Tarihi 15 Haziran 2020
Yayımlandığı Sayı Yıl 2020 Sayı: 5

Kaynak Göster

APA Keser, C. (2020). Roman Dilini Sinemaya Yaklaştıran Gizli Aktör: Edimsözler. Kültür Araştırmaları Dergisi(5), 89-111. https://doi.org/10.46250/kulturder.732751
AMA Keser C. Roman Dilini Sinemaya Yaklaştıran Gizli Aktör: Edimsözler. KAD. Haziran 2020;(5):89-111. doi:10.46250/kulturder.732751
Chicago Keser, Cem. “Roman Dilini Sinemaya Yaklaştıran Gizli Aktör: Edimsözler”. Kültür Araştırmaları Dergisi, sy. 5 (Haziran 2020): 89-111. https://doi.org/10.46250/kulturder.732751.
EndNote Keser C (01 Haziran 2020) Roman Dilini Sinemaya Yaklaştıran Gizli Aktör: Edimsözler. Kültür Araştırmaları Dergisi 5 89–111.
IEEE C. Keser, “Roman Dilini Sinemaya Yaklaştıran Gizli Aktör: Edimsözler”, KAD, sy. 5, ss. 89–111, Haziran 2020, doi: 10.46250/kulturder.732751.
ISNAD Keser, Cem. “Roman Dilini Sinemaya Yaklaştıran Gizli Aktör: Edimsözler”. Kültür Araştırmaları Dergisi 5 (Haziran 2020), 89-111. https://doi.org/10.46250/kulturder.732751.
JAMA Keser C. Roman Dilini Sinemaya Yaklaştıran Gizli Aktör: Edimsözler. KAD. 2020;:89–111.
MLA Keser, Cem. “Roman Dilini Sinemaya Yaklaştıran Gizli Aktör: Edimsözler”. Kültür Araştırmaları Dergisi, sy. 5, 2020, ss. 89-111, doi:10.46250/kulturder.732751.
Vancouver Keser C. Roman Dilini Sinemaya Yaklaştıran Gizli Aktör: Edimsözler. KAD. 2020(5):89-111.
Bu eser CC BY-NC 4.0 lisansı altındadır.
This work is licensed under CC BY-NC 4.0