Yaşar Kemal'in Romanlarında Defin Ritüellerinin Sosyal-Kültürel Temelleri

Yıl 2020, Cilt , Sayı 7, 148 - 165, 15.12.2020

Aziz ŞEKER

https://doi.org/10.46250/kulturder.824005

Öz

Yaşar Kemal, Türk ve dünya edebiyatının önemli romancıları arasında yer alır. Anadolu toplumlarının sözlü anlatılarını çağdaş roman kurgusu içinde yeniden üreterek, evrensel bir düzeye taşıyan Yaşar Kemal’in başarısı, bu toplumların kolektif belleğinde yer etmiş ritüelleri gerçekçi bir biçimde sosyal-kültürel temelleriyle ele almasından ileri gelir. Aynı zamanda Yaşar Kemal, insanları derinden etkileyen birçok toplumsal olguyu roman kurgusu içerisinde estetize etmiştir. Bunu yaparken oluşturduğu roman kahramanları aracılığıyla ekolojik bir döngüde var olan toplumsal gerçekliği de yansıtır. Bütün bu özellikler Yaşar Kemal’in romanlarına sosyolojik ve antropolojik bir bakış açısıyla eğilmeyi beraberinde getirir. Dolayısıyla genel olarak bakıldığında onun romanlarında insanlara, farklı kültürlere, topluluklara dair çıkarımlar yapmak mümkündür. Bu çalışmada Yaşar Kemal’in romanlarında, özellikle Çukurova bölgesindeki Türkmen aşiretlerinde defin ritüellerinin insani boyutu değerlendirilirken, bu merasimlerde ağıt yakma başta olmak üzere yerine getirilen bazı pratiklerin önemi ve işlevi irdelenmiştir. Çalışma bu yönüyle Anadolu Türkmen kültüründe defin ritüellerinin ve ağıtların sosyal kültürel temellerini ortaya çıkarması açısından veriler içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Yaşar Kemal, roman, Türkmenler, ağıt, antropoloji

The Social-Cultural Foundations of the Burial Rituals in Yasar Kemal’s Novels

Öz

Yasar Kemal is among the important novelists of Turkish and world literature. The success of Yasar Kemal, who reproduced the oral narratives of Anatolian societies in contemporary novel fiction and carried these narratives to a universal level, originates from the fact that the rituals in the collective memory of these societies are handled in a realist way with their social-cultural foundations. At the same time Yasar Kemal has aestheted many social phenomena in the form of novel fiction. He reflects social reality which embedded in ecological cycle through novel heroes when he writes his novels. All these features leads to sociological and anthropological points of view to Yasar Kemal’s novels. Therefore, in the general sense, the inferences about different culture, societies and human beings can be got from his novels. In this study, the human dimension of the burial customs of the Turkmen tribes in Yaşar Kemal’s novels, especially in Cukurova region, will be evaluated and the importance and function of some practices in these rituals, especially lamenting, will be examined. In this respect, the study includes data revealing the social cultural foundations of burial rituals and laments in the Anatolian Turkmen culture.

Anahtar Kelimeler

Yaşar Kemal, novel, Turkmens, lament, anthropology

Kaynakça

• Aslan, Şükrü (2017). “Sürgünde Ölüm”. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, I/16: 240-250.
• Becker, Ernest (2013). Ölümü İnkar. Çev. Arzu Tüfekçi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Bauman, Zygmunt (2012). Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri. Çev. Nurgül Demirdöven. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Can, Berivan (2015). “Batman Ezidîlerinin Defin Pratikleri Üzerine Etnografik Değerlendirmeler”. Antropoloji, 29: 163-179.
• Durkheim, Emile (2010). Dinsel Yaşamın İlk Biçimleri. Çev. Özer Ozankaya. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Eriksen, T. Hylland (2019). Küçük Yerler, Büyük Meseleler: Sosyal ve Kültürel Antropoloji. Çev. Erkan Koca. Ankara: Atıf Yayınları.
• Freud, Sigmund (1995). Uygarlık Din ve Toplum. Çev. Selçuk Budak. Ankara: Öteki Yayınevi.
• Garnett, M. J. Lucy (2009). Türkiye’nin Kadınları ve Folklor Özellikleri. Çev. Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Güvenç, Bozkurt (1991). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Homeros (2003). Odysseia. Çev. Azra Erhat ve A. Kadir. İstanbul: Can Yayınları.
• Homeros (2019). İlyada. Çev. Azra Erhat ve A. Kadir. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kemal, Yaşar (1998). Demirciler Çarşısı Cinayeti-Akçasazın Ağaları 1. İstanbul: Adam Yayınları.
• Kemal, Yaşar (1999a). Yusufçuk Yusuf-Akçasazın Ağaları 2. İstanbul: Adam Yayınları.
• Kemal, Yaşar (1999b). Kale Kapısı-Kimsecik 1. İstanbul: Adam Yayınları.
• Kemal, Yaşar (2000a). Ölmez Otu-Dağın Öte Yüzü 3. İstanbul: Adam Yayınları.
• Kemal, Yaşar (2000b). İnce Memed 3. İstanbul: Adam Yayınları.
• Kemal, Yaşar (2000c). İnce Memed 4. İstanbul: Adam Yayınları.
• Kemal, Yaşar (2001). Binboğalar Efsanesi. İstanbul: Adam Yayınları.
• Kızılçelik, Sezgin (2000). Sosyoloji Yazıları. Ankara: Anı Yayınları.
• Maden, Sait (2018). Gılgamış Destanı. Çev. Sait Maden. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Seale, Clive (2012). “Yaşam/Ölüm”. Temel Sosyolojik Dikotomiler. Ed. Chris Jenks, Çev. Ed. İhsan Çapçıoğlu, Böl. Çev. Rabia Çetin ve Ayşe Nur Güdekli. Ankara: Birleşik Yayınevi, 447-468.
• Şeker, Aziz (2020). Edebiyat ve Toplumsal Cinsiyet. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Tahtaişleyen, Nihan (2013). Anadolu Ağıt Geleneğinin Özellikleri ve Kültürel Süreklilikteki Rolü. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: MSGSU Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tahtaişleyen, Nihan (2017). “Ağıtların Edebî Özellikleri Üzerine Bir Literatür ve Veri Analizi”. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, I/16: 222-239.
• Timur, Taner (2002). Osmanlı-Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik. Ankara: İmge Yayınları.
• Tryjarski, Edward (2012). Türkler ve Ölüm: Geçmişten Bugüne Türklerde Ölüm Kültürü. Çev. Hafize Er. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Yücel, Müslüm (2007). Edebiyatta Ölüm ve İntihar. İstanbul: Agora Kitaplığı.