Paradox of Poland and Modernization at the Threshold

Yıl 2021, Sayı: 8, 1 - 30, 08.03.2021

Oğuz Öztosun

https://doi.org/10.46250/kulturder.846001

Öz

Polish society began to be surrounded by Catholic value judgments, with the conversion to Catholicism right after the establishment of Poland in the 10th century. Poland is a country whose society is deeply affected by Catholic identity and roots of this identity is as deep as Polish history itself. Catholicism, as an inseparable part of Polish culture and social life, is qualified as the strongest institution to react against social problems. Poland’s geographical and cultural location in Europe’s map makes the main reason of strong Catholic influence clear in Poland. In addition to this, Poland has an attitude to accept itself among western countries within the conflict between East&West. The process of this fact is legitimated in Poland with being religiously and culturally Catholic. Besides, modernity process is not emerged in the same way it occurred in Western societies, in Poland. This fact let Poland to melt its cultural links with the West and to evolve disengagement process. The major problem in Poland is not to be able to have a strong state and Catholicism is not efficient to overcome political conflicts by itself. This situation creates the specific notion which is called “paradox of Poland”. The main factor of the paradox is modernity problem. Because, Polish modernity mission has not been accomplished yet, it is only threshold form of modernity. These two processes must be considered together to realize the crisis in Poland. Threshold form of modernity is an instrument to enlighten paradox of Poland.

Anahtar Kelimeler

modernization, Catholicism, religion, society, paradox, Poland

Polonya Paradoksu ve Eşikteki Modernleşme

Öz

Polonya toplumu, Polonya’nın 10. yüzyılda kuruluşunun hemen ardından Katolik inanışa geçilmesiyle beraber Katolik değer yargılarıyla sarmalanmaya başlamıştır. Bu nedenle, Polonya’daki Katolik kimliğin kökleri Polonya tarihinin kuruluş aşamalarına inilecek kadar derindir. Polonya kültürünün ve toplumsal hayatın ayrılmaz bir parçası olan Katoliklik, tarihsel gelişmelerin sonucu olarak Polonya’da toplumsal sorunlara karşı reaksiyon göstermede en güçlü kurum olma niteliği kazanmıştır. Katolikliğin bu denli güçlü bir konum elde etmesi Polonya’nın uygarlık bölgeleri arasında kalan coğrafi ve kültürel konumuyla doğrudan ilişkilidir. Doğu-Batı meselesinde kendisini Batı ilişkileri içinde görme tutumuna sahip Polonya, bu bağı dini ve kültürel olarak Katolik olmakla meşrulaştırır. Ancak modernleşme hareketlerinin Batı’da başladığı şekilde Polonya’da görülmemesi, Polonya’nın Batı’dan uzaklaşmasına neden olan kültürel kopuş sürecini başlatmıştır. Polonya Katolikliğinin toplumsal sorunları çözmede oynadığı anahtar rol, ilerleyen süreçte karşılaşılan benzer toplumsal sorunların ortaya çıkmasına tek başına engel olamamaktadır. Bu durum, paradoksal bir durum ortaya çıkarır. “Polonya paradoksu” olarak kavramlaştırılabilecek bu toplumsal olgu, Polonya’daki devletleşememe sorunu ve dinin sorunların üstesinden gelinmesinde yeterli olamaması gerçeğini doğurmaktadır. Aslında paradoksu besleyen ana neden Polonya’nın modernleşme sorunudur ve Polonya modernleşmesi eşikte kalmaktadır. “Eşikteki modernleşme” olarak ifade edilebilecek olan bu olgu Polonya’nın paradoksal döngüsüne ışık tutmaya yaramaktadır.

Anahtar Kelimeler

Katoliklik, paradoks, modernleşme, din, toplum, Polonya

Kaynakça

• Akay Dinç, Özlem (2017). “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Reform Düşüncesi ve Uygulama Örnekleri: 1764-1775-1791”. Sosyal Bilimler Işığında Polonya Cumhuriyeti. Ed. Emin Atasoy ve Jan A. Wendt. İstanbul: Beta, 499-510.
• Anderson, Perry (2013). Lineages of the Absolutist State. New York: Verso.
• Arık, Sabire (2010). Kuruluştan XVII. Yüzyıla Polonya Tarihi. Ankara: Köksav Yayınları.
• Berman, Marshall (2013). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, Modernite Deneyimi. Çev. Ümit Altuğ ve Bülent Peker. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bielak, Włodzimierz (2011). “Organizacja Kościoła w starożytności i średniowieczu. Teoria i praktyka”. Kościół w Polsce. Dzieje i kultura. Ed. Jan Walkusz. Lublin: KUL, 23-39.
• Blejwas, Staniuslaus A. (1970). “The Origins and Practice of ‘Organic Work’ in Poland: 1795-1863”. The Polish Review, 15(4): 23-54.
• Borzel, Tanja A. and Risse, Thomas (2003). “Conceptualizing the Domestic Impact of Europe”. The Politics of Europeanisation. Eds. Kevin Featherstone and Claudio Radaelli. Oxford: Oxford University Press, 57-82.
• Braudel, Fernand (2014). Uygarlıkların Grameri. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi.
• Braudel, Fernand (2016). Tarih Üzerine Yazılar. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bromke, Adam (1967). Poland’s Politics: Idealism vs Realism. Cambridge: Harvard University Press.
• Coşkun, İsmail (1989). “ Modernleşme Kuramı Üzerine”. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(1): 289-314.
• Davis Jr., John R. (1992) “Developments in Poland, Prospects for Future”. Poland in a World Change: Constitutions, Presidents and Politics. Ed. Kenneth W. Thompson. Maryland: University Press of America.
• Demir, Recep (2015). “A Historical Sociological Approach to the Evolution of Poland”. Journal of Caspian Affairs, I(1): 115-134.
• Durkheim, Émile (2010). Dinsel Yaşamın İlk Biçimleri. Çev. Özer Ozankaya. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Durkheim, Émile (2012). Sosyolojik Yöntemin Kuralları. Çev. Cemal Bâli Akal. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Durkheim, Émile (2014). Toplumsal İşbölümü. Çev. Özer Ozankaya, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Feuerbach, Ludwig (2008). Hristiyanlığın Özü. Çev. Oğuz Özügül. İstanbul: Say Yayınları.
• Fiszman, Joseph R. (2015). Revolution and Tradition in People’s Poland Education and Socialization. Princeton: Princeton Legacy Library.
• Frost, Robert I. (2003). After the Deluge Poland-Lithuania and the Second Northern War 1655-1660. Cambridge: Cambridge University Press.
• Garnett, Shermann W. (1996). “Poland: Bulwark or Bridge?”. Foreign Policy, 102: 52-65.
• Geertz, Clifford (1961). “Ritual and Social Change: A Javanese Example”. Ritual, Culture and Society. Ed. Louis Schneider. New York: John Wiley, 121-141.
• Geertz, Clifford (1964). “Ideology as a Cultural System”. Ideology and Discontent. Ed. David E. Apter. New York: The Free Press of Glencoe, 47-76.
• Geertz, Clifford (1966). “Religion as a Cultural System”. Anthropological Approaches to the Study of Religion. Ed. Michael Banton. London: Tavistock, 1-46.
• Gierowski, Józef (1986). Historia Polski 1764-1864. Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Goffman, Erving (1963). Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity. New Jersey: Englewood Cliffs, Prentice Hall.
• Grochowski, Miroslaw (1997). “Poland under Transition and Its New Geography”. Canadian Slavonic Papers, 39(1): 1-26.
• Janowski, Maciej (2004). Polish Liberal Thought before 1918. Budapest: Central European University Press.
• Jasiecki, Krzysztof (2008). “The Europeanization of Polish Democracy”. Polish Sociological Review, 164: 359-382.
• Jedlicki, Jerzy (1999). A Suburb of Europe: Nineteenth Century Polish Approaches to Western Civilization. Budapest: Central European University Press.
• Klima, Ewa (2017) “Polonya’daki Roma-Katolik Kilisesi”, Çev. Erkan Yılmaz. Sosyal Bilimler Işığında Polonya Cumhuriyeti. Ed. Emin Atasoy ve Jan A. Wendt. İstanbul: Beta, 267-286.
• Kołoczowski, Jerzy (2000). A History of Polish Christianity. Trans. Małgorzata Sady. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kucharski, Wojcieh ve Misiejuk, Dariusz (2007). Historia Polski w datach. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Lukowski, Jerzy (1999). The Partitions of Poland 1772, 1793, 1795. London: Routledge.
• Mardin, Şerif (2016). Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marx, Karl (2011). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı. Çev. Sevim Belli. Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, Karl (2017a). Türkiye Üzerine (Şark Meselesi). Çev. Selâhattin Hilav ve Attilâ Tokatlı. İstanbul: Sümer Yayıncılık.
• Marx, Karl (2017b). Hayalet Seçme Yazılar. Çev. Güçlü Ateşoğlu vd. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Marx, Karl ve Engels, Friedrich (2014). Komünist Manifesto. İstanbul: Can Yayınları.
• Mills, Charles Wright (1959). The Sociological Imagination. New York: Oxford University Press.
• Montesquieu (1877). Œuvres Complètes de Montesquieu, T. 5, 22 T. Paris: Garnier Frères, Libraires-Éditeurs. Prazmowska, Anita J. (2010). Poland: A Modern History. London: I. B. Tauris & Co.
• Prizel, Ilya (1998). National Identity and Foreign Policy: Nationalism and Leadership in Poland, Russia and Ukraine. Cambridge: Cambridge University Press.
• Putnam, Robert (1995). Demokracja w działaniu. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Said, Edward W. (1994). Representations of the Intellectual. New York: Pantheon.
• Scott, Hamish Marshall (2001). The Emergence of the Eastern Powers 1756-1775. Cambridge: Cambridge University Press.
• Sezer, Baykan (2011). Toplum Farklılaşmaları ve Din Olayı. İstanbul: Kitabevi.
• Skocpol, Theda (2014). “Sosyolojinin Tarihsel İmgelemi”. Çev. Ahmet Fethi. Tarihsel Sosyoloji Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler. Ed. Theda Skocpol. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1-24.
• Sorel, Albert (1989). La question d'Orient au XVIIIe siècle: le partage de la Pologne et le traité de Kaïnardj. Paris: Plon-Nourrit et Cie.
• Stachura, Peter D. (1998). “The Second Republic in Historical Outline”. Poland between the Wars 1918-1939. Ed. Peter D. Stachura. London: Palgrave Macmillan, 1-12.
• Stoye, John (2006). Siege of Vienna: The Last Great Trial Between the Cross and Crescent. New York: Pegasus Books.
• Swingewood, Alan (2014). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi. Çev. Osman Akınhay. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Taluy Yüce, Neşe (2004). Özgürlük Peşindeki Polonya. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları.
• Todorova, Maria (2015). Balkanları Tahayyül Etmek. Çev. Dilek Şendil. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Turner, Bryan Stanley (2017). Din ve Modern Toplum Yurttaşlık, Sekülerleşme ve Devlet. Çev. Arzu Tüfekçi. İstanbul: Sentez Yayıncılık.
• Wandycz, Piotr S. (1974). The Lands of Partitioned Poland, 1795-1918. Seatle: University of Washington Press.
• Watt, Richard M. (1979). Bitter Glory: Poland and Its Fate 1918 to 1939. New York: Simon and Schuster.
• Weber, Max (2009). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. Çev. Gülistan Solmaz. Ankara: Alter.
• Weber, Max (2016). Din Sosyolojisi. Çev. Latif Boyacı. İstanbul: Yarın Yayınları.