Ahmet Telli'nin Şiirlerinde Kent Algısı

Yıl 2021, Sayı: 9, 55 - 88, 10.06.2021

Orhan Aytuğ Tolu

https://doi.org/10.46250/kulturder.872755

Öz

Kent, insanın yerleşik hayata geçtiği dönemden itibaren kurduğu en dikkat çekici yerleşim birimidir. Özellikle Sanayi Devrimi’nin ardından gelişen kentler, sosyal bilimlerden sanata birçok alanın araştırma konusu hâline gelmiştir. Türk edebiyatında kent, Tanzimat Dönemi’nden itibaren eserlerde yer almaktadır. Edebî eserlerimize kentin en yoğun yansıdığı dönem Cumhuriyet Dönemi’dir. Kent, edebî eserlerde bir yerleşim birimi olarak farklı yaklaşımlarla işlenmektedir. Günümüz edebiyatının önemli şairlerinden biri de Ahmet Telli’dir. Şairin eserlerinde kent olgusuna rastlamak mümkündür. Şair, kenti toplumcu gerçekçi perspektifle şiirine yansıtmaktadır. Bugüne kadar Ahmet Telli üzerine yapılan çalışmaların bir kısmında şairin kent algısı hakkında kısıtlı bir inceleme yapılmıştır. Şairin kent algısı üzerine yapılan çalışmaların bazıları da güncelliğini yitirmiştir çünkü bu çalışmaların yapıldığı tarihten itibaren şairin yazdığı şiirlerdeki kent algısında kırılmalar yaşanmıştır. Bir şairin bir kavramı işleyişini/algılayışını ortaya çıkarmanın yollarından biri de onun eserlerini kronolojik sıra içinde incelemektir. Zaman içinde şairin kent algısındaki değişimler bu yolla tespit edilebilir. Bu bağlamda bu çalışmada Ahmet Telli’nin şiirlerindeki kent algısı ele alınmıştır. Şairin kent algısını etkileyen hususlar dikkate alınmış, bu algı dönemlere ayrılarak incelenmiştir. Şairin kent algısını oluşturan kavramlar tablolar ile gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk şiiri, Ahmet Telli, kent, kent algısı, toplumcu gerçekçilik

Urban Perception in Ahmet Telli’s Poems

Öz

The city is the most remarkable settlement that man has established since the period of settled life. Especially after the Industrial Revolution, developing cities have become the subject of research in many areas from social sciences to art. In Turkish literature, the city is included in works from the Tanzimat period. The period in which the city is most heavily reflected in our literary works is the Republican period. The city is treated with different approaches as a settlement in literary works. One of the most important poets of modern literature is Ahmet Telli. It is possible to find the phenomenon of the city in the works of the poet. The poet reflects the city in his poetry with a socialist realistic perspective. So far, a limited examination of the poet's perception of the city has been conducted in some of the works on Ahmet Telli. Some of the works on the poet's perception of the city are also outdated, because since the date of these studies, there have been fractures in the perception of the city in the poems written by the poet. One of the ways in which a poet reveals the functioning/perception of a concept is to examine his works in chronological order. Changes in the poet's perception of the city over time can be detected in this way. In this context, the perception of the city in Ahmet Telli's poems is discussed in this study. Considerations affecting the poet's perception of the city are considered, and this perception is divided into periods and studied. The concepts that make up the poet's perception of the city are shown in tables.

Anahtar Kelimeler

Turkish poetry, Ahmet Telli, city, urban perception, social realism

Kaynakça

• Althusser, Louis (2010). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Çev. Alp Tümertekin. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Asiltürk, Bâki (2013). Türk Şiirinde 1980 Kuşağı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aydoğdu, Yusuf-Alkan İspirli, Serhan (2015). “Turgut Uyar'ın ‘Kurtarmak Bütün Kaygıları Adlı’ Şiirinde Politik Söylem: Düzenden Kaçış ve Direniş”. Electronic Turkish Studies, 10(16): 193-206.
• Bal, Hüseyin (2006). Kent Sosyolojisi. Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları.
• Başat, İsmail Mert (2001). “Kentte, Kente Karşı Bir Uçbeyi”. Cumhuriyet Kitap, 618: 4-5.
• Bezirci, Asım (1998). Güle Dil Verenler. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Boratav, Pertev Naili (1994). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Buckley, Elsie Finnimore (1985). Mitolojiden Masallar. Çev. Orhan Petek. İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Davis, Mike (2007). Gecekondu Gezegeni. Çev. Gürol Koca. İstanbul: Metis Yayınları.
• Demirkan, Tarık (1996). “Tarih Boyunca Kuşatılan Özgürlük Alanları; Kentler”. Cogito, 8: 17-22.
• Durkheim, Emile (2019). İntihar. Çev. Özer Ozankaya. İzmir: Cem Yayınevi.
• Eroğlu, Ebubekir (2011). Modern Türk Şiirinin Doğası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Eyan, Bilginç (2019). Modern Türk Şiirinde Kent Psikozu. Yüksek Lisans Tezi. Kars: Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ferhad, Hüseyin (2016). Şark Belleği. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gökalp, Ziya (1976). Yeni Hayat, Doğru Yol. Haz. Müjgân Cunbur. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Graves, Robert ve Patai, Raphael (2009). İbrani Mitleri: Tekvin-Yaratılış Kitabı. Çev. Uğur Akpur. İstanbul: Say Yayınları.
• Gürbilek, Nurdan (2001). Vitrinde Yaşamak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, David (2013). Asi Şehirler: Şehir Hakkından Kentsel Devrime Doğru. Çev. Ayşe Deniz Temiz. İstanbul: Metis Yayınları.
• Hüyük, Rahmi (1992). “Tevfik Fikret ile Ahmet Telli’de Kent Olgusu”. Türk Dili Dergisi, 29.
• Kaplan, Mehmet (2019). Şiir Tahlilleri 2: Cumhuriyet Devri Türk Şiiri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kayıran, Yücel (2007). Felsefi Şiir: Tinsel Poetika. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kemiksiz, Cansu (2017). Metinlerarasılık ve Ahmet Telli’nin Nidâ Kitabının Metinlerarasılık Kuramı Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kıraç, Tuba (2019). İkinci Yeni Şiirinde Kent Algısı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Korat, Gürsel (1996). “Refik Durbaş-Ahmet Telli-İsmet Özel; ‘Taşralı Kent’in Şiir İzleği”. Birikim, 82: 71-76.
• Köse, Serkan (2019). “Türk Kültüründe Baykuş”. Kültür Araştırmaları Dergisi, 1(3): 288-301.
• Lefebvre, Henri (2018). Şehir Hakkı. Çev. Işık Ergüden. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lynch, Kevin (1996). “Çevrenin İmgesi”. Cogito, 8: 153-162.
• Marx, Karl ve Engels, Friedrich (2015). Komünist Parti Manifestosu. Çev. Atilla Tuygan. İstanbul: Yar Yayınları.
• Mumford, Lewis (2007). Tarih Boyunca Kent: Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği. Çev. Gürol Koca ve Tamer Tosun. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, Richard (2008). Ten ve Taş: Batı Uygarlığında Beden ve Şehir. Çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Sennett, Richard (2016). Kamusal İnsanın Çöküşü. Çev. Serpil Durak-Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Stephen, Alain (2016). Düşündüğümüz Şeyleri Neden Düşünürüz? Çev. Nihal Akcan. İstanbul: Nemesis Kitap.
• Susam, Asuman (2010). Yangın Yılları’ndan Nidâ’ya Ahmet Telli Şiiri. İstanbul: Everest Yayınları.
• Telli, Ahmet (2004). Çocuksun Sen. İstanbul: Everest Yayınları.
• Telli, Ahmet (2006). Dövüşen Anlatsın. İstanbul: Everest Yayınları.
• Telli, Ahmet (2011). Yangın Yılları. İstanbul: Everest Yayınları.
• Telli, Ahmet (2013). Barbar ve Şehlâ. İstanbul: Everest Yayınları.
• Telli, Ahmet (2014). Su Çürüdü. İstanbul: Everest Yayınları.
• Telli, Ahmet (2016a). Hüznün İsyan Olur. İstanbul: Everest Yayınları.
• Telli, Ahmet (2016b). Saklı Kalan. İstanbul: Everest Yayınları.
• Telli, Ahmet (2016c). Belki Yine Gelirim. İstanbul: Everest Yayınları.
• Telli, Ahmet (2016d). Nidâ. İstanbul: Everest Yayınları.
• Telli, Ahmet (2016e). Bakışın Senin. İstanbul: Everest Yayınları.
• Tiken, Servet (2011). Türk Romanında Kentleşme ve Kentlileşme (1950–1980). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tunalı, İsmail (1976). Marksist Estetik. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Turan, Güven (1996). “Roman Kentler”. Cogito, 8: 215-218.
• Tuzcuoğlu, Necla (1995). “Psikanaliz Kuramı ve Özellikleri”. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7: 275-285.
• URL-1: “Ahmet Telli ile Şiir ve Sanat Üzerine”. https://www.youtube.com/watch?v=DwLA1f1sxwg (Erişim: 03.11.2020)
• URL-2: “Şair Ahmet Telli”. https://www.youtube.com/watch?v=1Arrot81QzM (Erişim: 03.11.2020)
• URL-3: “Kentin Kapısı Sanat ve Kültür Kapısıdır”www.eskisehirgundem.com/m.asp?sec=1&newscatid=6&newsid=107291 (Erişim: 05.03.2021)