Kültürel Mirasın Korunması: Türkiye’deki Müzelerde Risk Yönetimi

Yıl 2021, Sayı: 10, 82 - 96, 10.09.2021

Nevra Erturk

https://doi.org/10.46250/kulturder.934225

Öz

Risk yönetimi kavramı müzelerde 1980’lerin sonlarına doğru kullanılmaya başlanmış olup, önleyici koruma çalışmalarında riskler için analitik bir yaklaşımın kullanılabileceği önerilmiştir. Risk yönetimi, Türkiye’deki müzelerde ayrı bir çalışma alanı olarak 1999 depremleri ile tartışılmaya başlanmıştır. Bu çerçevede makalenin amacı; Türkiye’deki müzelerde risk yönetimi ile ilgili gerçekleştirilen çalışmaları incelemek ve durum tespitinde bulunmak; bu incelemeye dayanarak müzelerin risk yönetimi ile ilgili ihtiyaçlarını açıklamak ve öneriler sunmaktır. Makalede öncelikle müze binaları ve koleksiyonlarla ilgili riskler açıklanacak; mevcut dokümanların ve bu alanda gerçekleştirilen çalışmaların incelenmesi ile Türkiye’deki müzelerde risk yönetimi ile ilgili yasal düzenlemeler, stratejiler, eylem planları, kurumsal girişimler ve projeler hakkında bilgi verilecek; hem devlet müzeleri hem de özel müzelerdeki risk yönetimi çalışmaları incelenerek, müzelerin risk yönetimi ile ilgili ihtiyaçları için önerilerde bulunulacaktır. Makalede, doküman analizi yöntemi ile konuyla ilgili kanun, yönetmelik ve raporlar incelenmiş, literatür taraması ile alandaki çalışmalar araştırılmıştır. Araştırma bulgularına göre, Türkiye’deki müzelerde risk yönetimi ile ilgili yürütülen faaliyetler çoğunlukla deprem riski ve önleyici koruma ile sınırlıdır. Mevcut yasal düzenlemelerde müzelerde risk yönetimi konusuna atıfta bulunulmasına ihtiyaç vardır. Müzeler için risk yönetimi politikaları ve planları geliştirilmeli ve bu kapsamında tüm risk faktörlerini içeren bütüncül çalışmalar yapılmalıdır. Ulusal ölçekte tüm taşınır ve taşınmaz kültür varlıkları ile müzeler, kütüphaneler ve arşivler için risk yönetimi alanında hizmet verecek kurumsal bir yapılanmaya ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Miras, Müzebilim, Risk Yönetimi, Müzeler, Türkiye Müzeleri

Protection of Cultural Heritage: Risk Management in Museums in Turkey

Öz

The concept of risk management has started to be used in museums towards the end of 1980’s and it has been suggested that an analytical approach could be used for risks in preventive conservation work. Risk management has started to be discussed as a separate area of study in museums in Turkey with 1999 earthquakes. In this context, the aim of the article is to examine the studies carried out on risk management in museums in Turkey and assess the current situation; to explain the risk management needs of museums based on this review and to make suggestions. In the article, risks about museum buildings and collections will be explained at first; information on the legal regulations, strategies, action plans, institutional initiatives and projects related to risk management in museums in Turkey will be given by examining the existing documents and the studies carried out in this field; risk management work both in state and private museums will be examined and suggestions will be made for the needs of museums related to risk management. In the article, laws, regulations and reports related to the subject were examined with the document analysis method, and the studies in the field were searched with the literature review. According to the research findings, the activities carried out on risk management in museums in Turkey are mostly limited with earthquake risk and preventive conservation. In the current legal regulations, there is a need to refer to the issue of risk management for museums. Risk management policies and plans should be developed for museums and holistic studies, which cover all risk factors, should be carried out accordingly. An institutional structuring, which can give service in the national scale on risk management issue for all moveable and immoveable cultural properties, museums, libraries and archives, is a need.

Anahtar Kelimeler

museology, cultural heritage, risk management, museums, museums in Turkey

Kaynakça

• Aydın, Mahmut & Zoroğlu, Candemir (2012). Müzelerde Bilimsel Teknikler ve Risk Yönetimi - Scientific Techniques and Risk Management in Museums. Ankara: Anadolu Medeniyetleri Müzesi Yayınları.
• Baer, Norbert S. (1991). “Assessment and Management of Risks to Cultural Property”. Science, Technology and European Cultural Heritage: Proceedings of the European Symposium (Bologna, 13-16 June 1989). Ed. N. S. Baer, C. Sabbioni, A. I. Sors. UK: Butterworth-Heinemann Publishers, 27-36.
• Erdik, Mustafa et al. (2010). “Earthquake Risk Mitigation in Istanbul Museums”. Natural Hazards, 53: 97-108.
• Ertürk, Nevra (2009). “Seismic Conservation of State Museum Collections in Turkey”. International Conference on Vulnerability of the 20th Century Cultural Heritage to Hazards and Preventive Measures (City of Leros, 22-24 April 2009). Greece, 203-209.
• Ertürk, Nevra (2015). “Müzecilik Perspektifinden UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki Alanlarda Deprem Risk Yönetimi”. Mimar.ist, 54: 34-40.
• İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Kültürel Miras ve Müzeler Direktörlüğü (2010). Türkiye Müzeleri İçin Yönetim ve İşletim Modeli Öneri Raporu. İstanbul: İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Yayınları.
• Kuzucuoğlu, Alpaslan Hamdi (2016). Bütünleşik Müze Yönetimi: Beylerbeyi Sarayında Risk Analizleri ve Koruyucu Tedbir Önerileri. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı (2017). III. Milli Kültür Şurası Eylem Planı: Kültür Varlıkları, Müzeler ve Arkeoloji. İstanbul, 1-50.
• Önem, Göktürk et al. (2006). “Protection of Museum Items Against Earthquake Shaking By Low-Cost Base-Isolation Devices”. 4th World Conference on Structural Control and Monitoring (San Diego, 11-13 July 2006). USA: University of Southern California, n.p.
• Pedersoli, José Luiz et al. (2016). A Guide to Risk Management to Cultural Heritage. ICCROM and Government of Canada, Canadian Conservation Institute.
• Sungay, Bilgen & Ertürk, Nevra (2005). “Seismic Conservation of Cultural Treasures in the Museums of Istanbul”. Know Risk. England: United Nations and Tudor Rose, 186-187.
• URL-1: “UNISDR Terminology on Disaster Risk Reduction”. https://www.preventionweb.net/files/7817_UNISDRTerminologyEnglish.pdf (Access: 23. 04.2021).
• URL-2: “Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı 2012-2023”. https://dep-rem.afad.gov.tr/downloadDocument?id=1643 (Access: 23.04.2021).
• URL-3: “Afete Hazırlık Laboratuvarı”. http://www.koeri.boun.edu.tr/aheb/tarihce.asp (Access:: 22.04.2021).
• URL-4: “Bogazici University Kandilli Observatory Earthquake Research Institute Disaster Preparedness Education Unit”. http://www.koeri.boun. edu.tr/aheb/dpeu_english.pdf (Access: 22.04.2021).
• URL-5: “Müzelerde Deprem Riski ve Riskin Azaltılması Üzerine Düşünceler”. http://v3.arkitera.com/h28903-muzelerde-deprem-riski-ve-riskin-azaltilmasi-uzerine-dusunceler.html (Access: 23.04. 2021).
• URL-6: “ICORP Türkiye Hakkında”. http://www.icorpturkiye.org/ (Access: 22.04. 2021).
• Ünal, Zeynep Gül (2019). “Kültür Varlıklarına Yönelik Bütünleşik Afet Risklerinin Yönetiminde Acil Müdahale Evresi”. Kültür Varlıklarına Yönelik Afet Risklerinin Yönetimi. Ed. Zeynep Gül Ünal ve Nevra Ertürk. İstanbul: İstanbul Tarihi Alanları Alan Başkanlığı Yayınları, 14-24.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü & İstanbul Valiliği İPKB (2017). Tarihi Yapılar İçin Deprem Risklerinin Yönetimi Kılavuzu. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Waller, R. Robert & Shelton, S. (1989). “Risk Management Strategies Applied to the Development of Pragmatic Solutions to Collection Storage Problems”. SPNHC 4th Annual Meeting, Programme and Abstracts (Calgary, 23-28 July 1989). Canada: AB Canada and University of Calgary, 32.
• Waller, R. Robert (2003). Cultural Property Risk Analysis Model: Development and Application to Preventive Conservation at the Canadian Museum of Nature. Göteborg: Acta Universitatis Gothoburgensis.