Kısmet İçin Rüyaya Yatmak: Alata Kolotisi Hakkında

Yıl 2021, Sayı: 10, 97 - 124, 10.09.2021

Aslıhan Haznedaroğlu

https://doi.org/10.46250/kulturder.950733

Öz

Çalışmada alata kolotisi geleneği çeşitli yönleriyle konu edilmektedir. Alata kolotisi, Doğu Karadeniz’in özellikle Rize, Artvin, Trabzon ve Giresun bölgelerinde uygulanagelen eski bir “rüyaya yatma” geleneğidir. Evlilik çağına gelen gençler alata kolotisi geleneğini uygulayarak gelecekteki eşlerini rüyalarında görmeyi umarlar. Bugün büyük ölçüde yaşlı kuşağın anılarına karışmış olan bu eski gelenek, halkın kader anlayışıyla yakından ilişkilidir ve kadın merkezli bir uygulama olarak sosyal yapı hakkında önemli ipuçları sunmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde halk kültüründe rüyanın önemi ve rüyaya yatma olgusu ile evlilik konulu rüyaya yatma uygulamaları hakkında genel bilgiler verilmiş ve Rize’deki uygulamalara dikkat çekilmiştir. İkinci bölümde alata kolotisi geleneği tanımlanarak uygulama örneklerine yer verilmiş, ayrıca alata kolotisinin “ana siftesi, yedi fahtiden odun çalmak, tek nikâhlı olmak” gibi temel motifleri halk kültürünün önemli ögeleri olarak incelenmiştir. Çalışmanın son bölümünde alata kolotisi dinî ve sosyal yönleriyle; bir inanç konusu ve istihare ile birleşen bir gelenek olarak ele alınmış, geleneğin bir sosyalleşme edimi ve kadın merkezli bir uygulama olması hususuna değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

halk kültürü, Karadeniz, rüya, istihare, evlilik

Seeing the Future Partner in a Dream: About The Alata Colothy Tradition

Öz

In the study, the tradition of alata qolothy is discussed in various aspects. The alata qolothy is an old tradition of about "dreaming", which is practiced especially in Rize, Artvin, Trabzon and Giresun regions of the Eastern Black Sea Region. Youngs of marriageable age practice the tradition of alata qolothy, hoping to see their future partner in their dreams. The ancient tradition, which has been forgotten today, is closely related to people's understanding of destiny and offers important clues about the social structure as a woman-centered practice. In the first part of the study, general information about the importance of dreams in folk culture, the phenomenon of dreaming and the practices of dreaming about marriage is given and attention is drawn to the practices in Rize. In the second part, the alata qolothy tradition is defined and its application examples are given, and the basic motifs of the alata qolothy such as ana siftesi (first child), stealing wood from the fence, being single-married" are examined as important elements of folk culture. In the last part of the study, the alata qolothy with its religious and social aspects; It has been handled as a matter of belief and a tradition united with istihare in İslam culture and it has been mentioned that the tradition is an act of socialization and a woman-centered practice.

Anahtar Kelimeler

Black Sea, folk culture, dream, wedding, istihare

Kaynakça

• Akkoyunlu, Ziyat (2008). “Divan-ı Lugâti’t-Türk’te ‘Tuzgu’”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9: 47-51.
• Aksoylu, Kâmil (2012). Lazuri Notkvamepe: Lazca Deyimler ve Atasözleri. Ankara: Genesis Kitap.
• Asan, Ömer (2000). Pontus Kültürü. İstanbul: Belge Yayınları.
• Azmun, Yusuf (2019). Dede Korkut’un Üçüncü Elyazması, Yeni Soylamalar ve Boylar (Hikâyeler) ile Türkmen Sahra Nüshası. İstanbul: Kutlu Yayınevi.
• Azmun, Yusuf (2021). “Cüveynî’nin Târîh-i Cihân-Güşâ Adlı Yazmasına Eklenen Sözlük”. Journal of Old Turkic Studies, 5(2): 253-295.
• Başgöz, İlhan (1986). Folklor Yazıları. İstanbul: Adam Yayınları.
• Beydili, Celal (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Yurt Kitap Yayın.
• Boratav, P. Naili (2013). 100 Soruda Türk Folkloru. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Coşkun, Osman (2005). Her Yönüyle İkizdere. Kocaeli: Özel Gebze Eğitim Matbaa Gazete Turizm Ltd. Şti.
• Çoruhlu, Yaşar (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Demir, Ömer (2016). Anzer: Bulutlara Komşu Şifalı Bal Diyarı. Ankara: Rize Belediyesi Kültür Yayınları.
• Eliade, Mircae (2006). Şamanizm. Çev. İsmet Birkan. Ankara: İmge Kitabevi.
• Emiroğlu, Kudret (1989). Trabzon–Maçka Etimoloji Sözlüğü. Ankara: Sanat Kitabevi.
• Ercilasun, A. Bican ve Akkoyunlu, Ziyat (2014). Kâşgarlı Mahmut Divân-ı Lugâti’t-Türk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülensoy, Tuncer (2008). Altan Topçi. Ankara: Kültür Ajans Yayınları.
• Günay Türkeş, Umay (2008). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hyde, Lewis (2008). Armağan: Sanatsal Yaratıcılık Dünyayı Nasıl Değiştirir? Çev. Emine Ayhan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kalafat, Yaşar (1990). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının Etkisi. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Kara, İsmail (2001). Güneyce Rize Sözlüğü: Bir Doğu Karadeniz Köyünün Hafızası ve Nâtıkası. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kırımlı, Yüksel (2006). “İnanç, Nazar ve Nazara Karşı Tuz”. Tuz Kitabı. Ed. Emine Gürsoy Naskali ve Mesut Şen. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Nuritdinov, H. ve Ferhat, A. (1991). Mikail Baştu İbn Şams Tebir Şan Kızı Destanı. Çev. Avidan Aydın. İstanbul: Kültür Bakanlığı.
• Ögel, Bahaeddin (2003). Türk Mitolojisi 1-2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ölmez, Zuhal (2020). Ebulgazi Bahadır Han Şecere-i Terâkime. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Öztürk, Özhan (2016). Karadeniz Ansiklopedik Sözlük 1. İstanbul: Heyamola Yayınları.
• Rank, Otto (2016). Kahramanın Doğuş Miti. Çev. Gökçe Yavaş. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Roux, Jean-Poul (2002). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Tursun, Vahit (2019). Romeika-Türkçe Sözlük: Trabzon Rumcası. İstanbul: Heyamola Yayınları.
• URL-1: “Fal”. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim: 10.07.2021).
• URL-2: “Evleneceğim Kişinin Yüzünü Rüyamda Gördüm, Nasıl Yapıyorum?”. www.youtube.com/watch?v=MdBjX4kQD74 (Erişim: 07.06.2021).
• URL-3: “Evleneceğin Kişiyi Rüyanda Gör!!! 7 Nimet Ritüeli!!! Tuzlu Kavut Nasıl Yapılır?”. https://www.youtube.com/watch?v=vmQpOh3Et4s (Erişim: 07.06.2021).
• URL-4: “Karadeniz'de Alata Kolos/Alata Kolothi Geleneği” www.facebook. com/thalassakaradeniz/posts/1174962279319669 (Erişim: 07.06.2021).
• URL-5: “Kiminle Evleneceğini Rüyanda Öğren! Mücahid Han” www.youtube. com/watch?v=9dmxcKXVKis (Erişim: 07.06.2021).
• URL-6: “İstihâre”. https://islamansiklopedisi.org.tr/istihare (Erişim: 17.07. 2021).
• URL-7: “Pileki”. https://www.trtavaz.com.tr/fotogaleri/pileki-ekmegi-kusaktan-kusaga-aktariliyor/5910217401a30a23dc718f2f (Erişim: 17. 07.2021).
• Yıldırım, Dursun (2021). “Şecere-i Terâkime’de Salur Enkiş/Enkeş/Engiş Han”. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 4(6): 1-8.
• Zweig, Stefan (1991). Sigmund Freud: Cinselliğin Yeryüzü. Çev. Ali Avni Öneş. İstanbul: Broy Yayınları.