Tarihi Türk Lehçeleri ve Türkiye Türkçesinde Seslerin Kullanım Sıklığı

Yıl 2021, Sayı: 11, 302 - 308, 10.12.2021

Rumeysa Köroğlu

https://doi.org/10.46250/kulturder.1001641

Öz

Türk dili, dünyada yaşayan en eski diller arasında yer almaktadır. Türk dilinin yazılı belgelerle takibi Orhun Yazıtları ile 8. yüzyılda başlamıştır. Sonraki yüzyıllarda Türk milletinin farklı coğrafyalara dağılmasıyla Türk dili de yayılma, değişme ve gelişme göstermiştir. Bu yayılım süresince ünlü ve ünsüz seslerin her dönemde kelime başı, kelime içi ve kelime sonunda kullanımları ve kullanım oranlarında değişiklikler olmuştur. Gökçen Durukoğlu, Köktürk Türkçesi, Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi, Eski Oğuz Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Türkiye Türkçesi dâhil olmak üzere Türkçenin ilk yazılı belgelerinin bulunduğu 8. yüzyıldan günümüze kadar olan dokuz dönemde belirlediği eserleri inceleyerek ünlü ve ünsüz seslerin kullanım sıklığını belirtmiştir. Toplamda 8971 kelime, kök, ek ayrımı yapılmadan metin içerisinde tekrar eden kelimeler tekrar sayılarınca esere dâhil edilmiştir. Seslerin kullanım sıklığı dönemler arasında karşılaştırılmış, grafikler ve yüzde oranlarıyla da gösterilmiştir. Bugüne kadar ünlü ve ünsüzlerle ilgili araştırmacılar tarafından birçok tanım yapılmış, görüş ortaya atılmış, çeşitli tez ve makale çalışmaları yürütülmüştür; fakat şimdiye kadar bu seslerin oranlarını dönemlere göre kelime başı, kelime içi ve kelime sonunda tespit eden benzer bir çalışma bulunmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Türk Dili, tarihi Türk lehçeleri, Ünlüler, Ünsüzler, Gökçen Durukoğlu

The Frequency of Use of Sounds in Historical Turkish Dialects and Turkey Turkish

Öz

The Turkish language is among the oldest living languages in the world. The follow up of the Turkish language with written documents started with the Orkhon Inscriptions in the 8th century. In the following centuries, with the dispersal of the Turkish nation to different geographies, the Turkish language also spread, changed and developed. During this spread, there have been changes in the use of vowels and consonants at the beginning of the word, within the word and at the end of the word, and in their usage rates in each period. Gökçen Durukoğlu, by examining the works she identified in nine periods from the 8th century, when the first written documents of Turkish, including Köktürk Turkish, Uyghur Turkish, Karakhanid Turkish, Khwarezm Turkish, Kipchak Turkish, Chagatai Turkish, Old Oghuz Turkish, Ottoman Turkish and Turkey Turkish, were found and the frequency of use of consonants. In total, 8971 words were included in the work by the number of repetitions, without making any distinction between root and affixes. Frequency of use of sounds is compared between periods and shown with graphs and percentages. Until today, many definitions have been made by researchers about vowels and consonants, opinions have been put forward, and various thesis and article studies have been carried out; however, until now, there is no similar study that determines the proportions of these sounds at the beginning of the word, within the word and at the end of the word.

Anahtar Kelimeler

new Turkish language, Historical Turkish Dialects, vocals, consonants, Gökçen Durukoğlu

Kaynakça

• Durukoğlu, Gökçen (2021). Tarihi Türk Lehçeleri ve Türkiye Türkçesinde Seslerin Kullanım Sıklığı -Grafiklerle-. Ankara: Akademisyen Kitabevi.