Kuruluşundan Latin İşgaline Dek (330-1204) Konstantinopolis'teki Yabancı Topluluklar

Yıl 2021, Sayı: 11, 248 - 271, 10.12.2021

Metin Yılmaz

https://doi.org/10.46250/kulturder.1007858

Öz

Konstantinopolis, Orta Çağ boyunca kültürel, politik, ekonomik ve dini bir merkez olma özelliği göstermektedir. Çok sayıda yabancının asker, tüccar, köle, elçi olarak şehre geldiği görülür. Yabancıların şehir yaşamındaki etkinlikleri ve ağırlıkları konusunda ise farklı değerlendirmeler söz konusudur. Her ne kadar İtalyalılar, Müslümanlar ve Slavlar gibi ağırlıklı olarak ticari ve askeri etkinlikler için şehre gelenlerin nitelikleri konusunda daha net fikirlere sahip olsak da Yahudiler ve Ermeniler gibi vatandaşlık elde etmiş topluluklar hakkındaki değerlendirmelerimiz konusunda etnisite, nüfus ve asimilasyon ile ilgili iki temel problem göze çarpmaktadır. İlk problem, Bizans’ta görülen bir çeşit Romalı milliyetçiliğinin göz ardı edilmesidir. Yabancıların zaman zaman sorunlar yaşasalar da Bizans’ın bir parçası oldukları, dinsel ayrılıklar dışında benimsendikleri ve hatta imparatorlar çıkardıkları düşüncesi oldukça yaygındır. Ancak Romalılaşma ve asimilasyonun göz ardı edilmesi ve etnik köken ısrarcılığı bizi şehirdeki yabancılarla ilgili yanlış değerlendirmeler yapmaya itmektedir. Yabancılarla ilgili ikinci problem ise onların, Romalı nüfusa oranı ve karşılaştıkları tutumla ilgilidir. Şehirde yaşayan yabancılar küçük bir azınlığı oluşturmaktaydı ve buna rağmen yabancı karşıtlığı, isyanlar, tehcir ve izole yaşam alanları görülüyordu. Bu durum bizi Konstantinopolis’in çok uluslu, kozmopolit bir şehir olduğu düşüncesini sorgulamaya iter. Dolayısıyla çalışmamızda şehirdeki yabancı toplulukların yaşamları ve etkinlikleri anlatılırken, bir yandan da onların asimilasyonları ve toplumsal statüleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bizans, Romalı, Konstantinopolis, Orta Çağ, yabancılar

Foreigners in Constantinople from the Foundation to the Latin Occupation (330-1204)

Öz

Constantinople was a cultural, political, economic and religious center throughout the Middle Ages. It is seen that many foreigners came to the city as soldiers, merchants, slaves and ambassadors. There are different evaluations about the activities and weights of foreigners in city life. Although we have a clearer idea of the qualifications of those who came to the city mainly for commercial and military activities, such as Italians, Muslims and Slavs, two main problems with ethnicity, population and assimilation stand out in our assessment of citizenship-acquired communities such as Jews and Armenians. The first problem is the neglect of the kind of Roman nationalism found in Byzantium. Although foreigners have problems from time to time, it is quite common to think that they are a part of Byzantium, they are adopted outside of religious differences and even they have emperors. However, the ignorance of Romanization and assimilation and the insistence on ethnicity push us to make wrong assessments about foreigners in the city. The second problem with foreigners is their ratio to the Roman population and the attitudes they encounter. Foreigners living in the city were a small minority, and yet there was xenophobia, riots, deportations and isolated living quarters. This situation forces us to question the idea of Constantinople as a multinational, cosmopolitan city. Therefore, in our study, while explaining the lives and activities of foreign communities in the city, their assimilation and social status were examined.

Anahtar Kelimeler

Byzantine, Roman, Constantinople, Middle Ages, foreigners

Kaynakça

• Adler, Marcus Nathan (ed.) (1907). The Itinerary of Benjamin of Tudela: Critical Text, Translation and Commentary. London: Henry Frowde.
• Anna Komnena (1996) Alexiad. Çev. Bilge Umar. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Arrignon, Jean-Pierre vd. (2002). “Güney Slavları ve Ruslar: Gerçeklikten Hayale”. Konstantinopolis 1054–1261. Der. Alain Ducellier ve Michel Balard. İstanbul: İletişim Yayınları, 137-152.
• Avcı, Casim (2015). “Bizans İstanbul’unda Müslümanlar”. Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, C.5. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 196-198.
• Balard, Michel (2002). “Ele Geçirilecek Bir Pazar: Batı İstilası”. Konstantinopolis 1054–1261. Der. Alain Ducellier ve Michel Balard. İstanbul: İletişim Yayınları, 181-198.
• Cheynet, Jean-Claude (2018). “Ordu ve Donanma”. Bizans Dünyası: Bizans İmparatorluğu (641–1204). Ed. Jean-Claude Cheynet. Çev. Aslı Bilge. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 155-176.
• Cohen, Mark R. (1997). Haç ve Hilal Altında Ortaçağlar’da Yahudiler. Çev. Ahmet Fethi. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• De Lange, Nikolas (2015). “Konstantinopolis Yahudileri”. Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, C.5. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 163-170.
• Demirkent, Işın (2005). “1082-1302 Yılları Arasında Bizans İmparatorluğu-Batı İlişkilerine Kısa Bir Bakış”. Bizans İmparatorluğu Tarihi Yazıları. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 97-119.
• Gürkan, Saime Leyla (2007). “Rabbaniyyun”. TDV İslam Ansiklopedisi, C.34. İstanbul: TDV Yayınları, 376-377.
• Haldon, John (2007). Bizans Tarih Atlası. Çev. Ali Özdamar. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Harris, Jonathan (2020). Konstantinopolis: Bizans’ın Başkenti. Çev. Tevabil Alkoç. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Jacoby, David (2002). “Yahudiler: Himaye, Bölünmeler, Ayrımcılık”. Konstantinopolis 1054–1261. Der. Alain Ducellier ve Michel Balard. İstanbul: İletişim Yayınları, 169-180.
• Kaldellis, Anthony (2020). Bizans Roma Diyarında Etnisite ve İmparatorluk. Çev. Deniz Türker. İstanbul: Karakarga Yayınları.
• Koç, Yunus (2015). “Bizans Döneminde İstanbul Nüfusu”. Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, C.3. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 458-466.
• Kutlu, Sönmez (2002). “Kerramiye”. TDV İslam Ansiklopedisi, C.25. İstanbul: TDV Yayınları, 294-296.
• Küçüksipahioğlu, Birsel (2015). “Bizans Döneminde İstanbul Topoğrafyasına Etki Eden Seller ve Yangınlar”. Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, C.1. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 480-485.
• Külekçi, Cahit (2015). “İstanbul Ermenileri: Kilise ve Gelenek”. Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, C.5. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 128-150.
• Lefort, Jacques (2018). “Nüfus ve Demografi”. Bizans Dünyası: Bizans İmparatorluğu (641–1204). Ed. Jean-Claude Cheynet. Çev. Aslı Bilge. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 203-217.
• Magdalino, Paul (2017). Ortaçağ’da İstanbul: Altıncı ve On Üçüncü Yüzyıllar Arasında Konstantinopolis’in Kentsel Gelişimi. Çev. Barış Cezar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Mango, Cyril (2006). Bizans Mimarisi. Çev. Mine Kadiroğlu. Ankara: Özel Basım.
• Mango, Cyril (2020). Bizans: Yeni Roma İmparatorluğu. Çev. Gül Çağalı Güven. İstanbul: YKY.
• Mohammed, T. Mansouri (2018). “Büyük Rakibin Bakışı: Müslümanların Gözünden İstanbul” ”. Konstantinopolis 1054–1261. Der. Alain Ducellier ve Michel Balard. İstanbul: İletişim Yayınları, 153-167.
• Muhammedoğlu Aliev, Saleh (1998). "Hürremiye”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.18. İstanbul: TDV Yayınları, 500-501.
• Niketas Khoniates (1995). Historia: Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri. Çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları.
• Nikol, Donald M. (2000). Bizans ve Venedik. Çev. Gül Çağalı Güven. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• Ostrogorsky, Georg (2011). Bizans Devleti Tarihi. Çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları.
• Prokopius (2001). Bizans’ın Gizli Tarihi. Çev. Orhan Duru. İstanbul: TİB Kültür Yayınları.
• Rice, T. Talbot (1998). Bizans’ta Günlük Yaşam. Çev. Bilgi Altınok. İstanbul: Göçebe Yayınları.
• Sinanoğlu, Mustafa, (2001). "Karailik”. TDV İslam Ansiklopedisi, C.24. İstanbul: TDV Yayınları, 424-426.
• The Taktika of Leon VI (2010). Trans. George Dennis. Washington DC: Dumbarton Oaks Research Library and Collection.
• Vasiliev, Alexander A. (1943). Bizans İmparatorluğu Tarihi. Çev. Arif Müfit Mansel. Ankara: Maarif Vekâleti.