Anadolu Türk Kültüründe Buğday/Başak ve Görsel Dile Aktarımı

Yıl 2022, Sayı: 12, 30 - 62, 10.03.2022

Semiha Altıer

https://doi.org/10.46250/kulturder.1029522

Cited By: 4

Öz

İnsanlığın ekimini ilk yaptığı, temel besin kaynağı olan buğdaya, zaman içinde tek veya çok tanrılı dinlerde bazı anlamlar yüklemiştir. Kutsiyet atfedilen ekmeğin de hammaddesi olan buğday, pagan toplumlarda tanrılara sunulan kutsal bir yiyecek, aynı zamanda tarım/bereket tanrı/tanrıçalarının atribüsü olarak karşımıza çıkar. Kadınla da özdeşleştirilen ve yine doğum, soy, verimlilik, bolluk, bereket kavramına gönderme yapılan bu bitki, Türk ve İslam halk kültüründe bu anlamlarını koruyarak günümüze devrolmuş; birçok inancın ve ritüelin kaynağında da yer almıştır. Anadolu’da kem gözlere karşı buğday başaklarından nazarlık yapılarak, ayrıca haneye şans/uğur, bolluk/bereket getirmesi için de evlerin duvarlarına asıldığı görülür. Buğday aynı zamanda bir Orta Asya Türk geleneği olan saçının da içindedir ve günümüzde gelinlerin üzerine saçılmaktadır. Aşure ve Nevruz’la ilişkilendirilen buğday, bebeklerin diş hediği ve kırklamasındaki ritüellerde de yer almaktadır. Öte yandan, özellikle Bektaşiler arasında kutsal görülen buğday velilerin birçok kerametinde geçmektedir. Bu sebeple tekke sofralarının vazgeçilmez yemeklerinin içinde buğday da vardır. Bu makalede de Türk halk kültüründe önemli bir yer edinen buğday/başak motifi ele alınmıştır. Bu motifin Türk sanatındaki yerinin tam olarak anlaşılabilmesi için önce Anadolu ve ilgili çevre kültürlerde, pagan ve tek tanrılı dinlere mensup toplumlardaki anlam ve kullanımlarından söz edilmiş; sanat eserlerindeki örnekleri sunulmuştur. Ardından çalışmanın asıl ağırlık noktasını oluşturan Anadolu’da Türk-İslam dönemindeki farklı tarih ve çeşitli yüzeylerde karşımıza çıkan buğday/başağın, ikonografik tartışması yapılmış ve değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk halk kültürü, Türk-İslam tasvir sanatı, buğday, başak, sembol

Wheat/Spike in Anatolian Turkish Culture and its Transfer to Visual Language

Öz

In time, people attributed some meanings to wheat, which they first planted, and which was the main food source, in monotheistic or polytheistic religions. Wheat, which is the raw material of the bread attributed to holiness, appears as a sacred food offered to the gods in pagan societies and also as the atrium of agriculture/fertility gods/goddesses. This plant, which is identified with women and is referred to the concept of birth, lineage, fertility, and abundance, has preserved these meanings in Turkish and Islamic folk culture, has been transferred to the present day, and has taken place at the source of many beliefs and rituals. In Anatolia, it is seen that amulet is made of wheat spikes against evil eyes and hung on the walls of houses to bring luck, abundance, and fertility to the household. Wheat is part of the “saçı” tradition, which is a Central Asian Turkish tradition, and is scattered on brides today. Wheat, which is associated with Ashura and Nowruz, is included in the rituals of teething and “kırklama” of babies. On the other hand, wheat, which is considered sacred especially among the Bektashis, was mentioned by many miracles of the saints. For this reason, wheat was also part of the indispensable dishes of the culinary culture of the dervish lodges. In this article, the wheat/spike motif, which has an important place in Turkish folk culture, will be discussed. Its meaning and usage in Anatolian and related culture and in societies belonging to pagan and monotheistic religions, and its examples in art works will be presented in order to fully articulate the place of this motif in Turkish art. Then, the iconographic discussion of wheat/ear, which is the main focus of the study and appears on different dates and on various surfaces in the Turkish-Islamic period in Anatolia, will be made and evaluated.

Anahtar Kelimeler

Turkish folk culture, Turkish-Islamic art of depiction, wheat, spike, symbol

Kaynakça

• Akarpınar, Bahar (2000). “Anadolu’da Çok Tanrılı Dinler Döneminde Görülen Bereket Törenleri”. Türkbilig, 1: 178-184.
• Aksoy, Meral (2007). Ansiklopedik Beslenme, Diyet ve Gıda Sözlüğü. Ankara: Hatiboğlu.
• Akurgal, Ekrem (1995). Hitit ve Hatti Uygarlıkları. İzmir: Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı.
• Akurgal, Ekrem (1998). Anadolu Uygarlıkları. Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Akyol, Neriman Senem (2006). Adana (Merkez) Halk Kültüründe Halk İnançları Bayramlar ve Törenler. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aldemir Kilercik, Ayşe ve Tanındı, Zeren (2012). Sakıp Sabancı Müzesi Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu. İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi.
• Altıer, Semiha (2018). “Bir Motifin Peşinden: Osmanlı Sanatında Bereket Boynuzu”. History Studies, 10(7): 21-57.
• And, Metin (2004). Osmanlı Tasvir Sanatları 1. Minyatür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, Metin (2007). Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Anohin, Andrey V. (2006). Altay Şamanlığına Ait Materyaller. Çev. Zekeriya Karadavut ve Jannet Meyermanova. Konya: Kömen Yayınları.
• Arık, Rüçhan (1988). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Arık, Rüçhan ve Arık, Oluş (2007). Anadolu Toprağının Hazinesi Çini Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri. İstanbul: Kale Grubu Kültür Yayınları.
• Arslan, Necla (2002). “Batılılaşma Dönemi Osmanlı Sarayları”. Türkler, C.15. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 374-381.
• Atan, Yaşar (2007). Akdeniz Tanrıları. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Atasoy, Nurhan (2002). Hasbahçe Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek. İstanbul: Aygaz.
• Aydın, Jale (2018). Karkamış Geç Hitit Ortostatlarında Kıyafetler. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydoğan, Hatice A. (2012). Türk Kültüründe Bereketi Arttırmaya Yönelik İnanış ve Uygulamalar. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı (2000). Avrupa’da Osmanlı Eserleri, Yugoslavya III. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Bağcı, Serpil vd. (2012). Osmanlı Resim Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bağdere, Kader (2021). Eski Anadolu ve Eski Mezopotamya’da Tanrıça Kültleri. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bal, Hüseyin (1998). “Kültürlerin Ortak Bayramı; Nevruz”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3: 113-133.
• Başal, Handan Asûde (2006). “Türkiye’de Doğum Öncesi, Doğum ve Doğum Sonrası Çocuk Gelişimi ve Eğitimine İlişkin Gelenek, Görenek ve İnançlar”. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1): 45–70.
• Batur, Afife (1994). “Balyan Ailesi”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.2. İstanbul: Tarih Vakfı, 2: 35-41.
• Batur, Selçuk (1985). “Balyan Ailesi”. Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C.IV. İstanbul: İletişim Yayınları, 1089-1090.
• Berk, Nurullah ve Gezer, Hüseyin (1973). 50 Yılın Türk Resim ve Heykeli. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Biçici, Hür Kamil (2010). “Gaziantep Cami Duvar Saatleri Bezemelerinden Çeşitli Örnekler”. Vakıflar Dergisi, 34: 61-97.
• Biçici, Hür Kamil (2020). Çeşme Kalesinde Bulunan Süslemeli Mezar Taşları. Gaziantep: İKSAD Publishing House.
• Birge, John Kingsley (1991). Bektaşilik Tarihi. Çev. Reha Çamuroğlu. İstanbul: Ant Yayınları.
• Bolay, Süleyman Hayri (1988). “Âdem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.1. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 358-363.
• Can, Selman (2007). “XIX. Yüzyılda Osmanlı Mimarlığı’nın Teşkilat Yapısı ve Balyanlar”. 150. Yılında Dolmabahçe Sarayı Uluslararası Sempozyumu Bildiriler, I, (İstanbul, 23-26 Kasım 2006). İstanbul: TBMM Milli Saraylar, 64-78.
• Çallı, Ayşe (2017). Anadolu Kültüründe Nazar ve Nazar Objeleri. Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Çayan, Servet (2012). Geleneksel Antep Evlerinde Kalem İşi Bezeme ve Duvar Resimleri. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çaycı, Ahmet (2002). Anadolu Selçuklu Sanatında Gezegen ve Burç Tasvirleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çekel, Ziya (1960). Dünyada ve Türkiye'de Buğday. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Matbaası.
• Çetinaslan, Mustafa (2012). Osmanlı Camilerinde Hünkâr Mahfilleri. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çıblak, Nilgün (2002). “Anadolu’da Ölüm Sonrası Mezarlıklar Çevresinde Oluşan İnanç ve Pratikler”. Türk Kültürü, XL(474): 605-614.
• Çıblak, Nilgün (2004). “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 15: 103-125.
• Dülgerler, Osman Nuri ve Karadayı Yenice, Tülay (2008). “Türklerde Anıt Mimarisinin Bir Örneği; Konya Atatürk Anıtı”. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 23(1): 67-77.
• Elçin, Şükrü (2019). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Eliade, Mircea (2009). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi 2. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Erdem, Mustafa (2007). Hz. Adem (İlk İnsan). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet (1955). Bektaşî Şairleri ve Nefesleri 1-2. İstanbul: Maarif Kitaphanesi.
• Erhat, Azra (1996). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Ersoy, Necmettin (2000). Semboller ve Yorumları. İstanbul: Dönence Yayınları.
• Eryılmaz, Fatma Sinem (2013). “From Adam to Süleyman: Visual Representations of Authority and Leadership in ‘Ārif’s Şāhnāme-yi Āl-i ‘Osmān”. Editing the Past, Fashioning the Future. Bloomington, Indiana: Indiana University Press, 100-127.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki (2004). Anadolu Büyüleri. İstanbul: Derin Yayınları.
• Field, Henry (1932). “Ancient Wheat and Barley from Kish, Mesopotamia”. American Anthropologist, 34: 303-309.
• Frazer, James George (1991). Altın Dal. Çev. Mehmet H. Doğan. İstanbul: Payel Yayınları.
• Gezer, Hüseyin (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gezgin, Deniz (2015). Bitki Mitosları. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Godlaski, Theodore M. (2011). “Osiris of Bread and Beer”. Substance Use and Misuse, 46: 1451–1456.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1958). Manakıb-ı Hacı Bektâş'ı Velî “Vilâyet-nâme”. İstanbul: Nurgök Matbaası.
• Grimal, Pierre (2012). Mitoloji Sözlüğü, Yunan ve Roma. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Gültekin, Rukiye Eser (2008). “Türklerde Bereket Sembol Olarak Kullanılan Meyve Motifleri ve Mimaride Değerlendirilmesi”. Turkish Studies, 3(5): 9-31.
• Günay, Hacı Mehmet (2009). “Su”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.37. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 432-437.
• Gündüz, Filiz (2003). “Mehmet Ağa Külliyesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.28. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 431-432.
• Gündüz, Şinasi (2007). “Nevrûz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.33. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 60-61.
• Gündüzöz, Güldane (2012). Bektaşi Kültüründe Yemek Motifi. Yüksek Lisans Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürbüz, Elif (2003). “Diş Hediği Geleneğinin Ritüel Karakteri ve Fonksiyonları”. Milli Folklor, 28: 81-83.
• Hançerlioğlu, Orhan (2000). Dünya İnançları Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hodder, Ian (2006). Çatalhöyük Leoparın Öyküsü. Çev. Dilek Şendil. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hook, Samuel Henry (1993). Ortadoğu Mitolojisi. Çev. Alaeddin Şenel. Ankara: İmge Kitabevi.
• İbrahimgil, Mehmet Zeki ve Konuk, Neval (2006). Kosova’da Osmanlı Mimari Eserleri I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnan, Abdülkadir (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• James, Edwin Oliver (1959). The Cult of the Mother Goddess: An Archaeological and Documentary Study. London: Thames and Hudson.
• Kafkasyalı, Ali (2005). “Türk Dünyasında Nevruz Geleneğine Toplu Bakış”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2): 149–172.
• Kahraman, Seyit Ali ve Dağlı, Yücel (2003). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, İstanbul, C.I-2. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kalafat, Yaşar (2007). Balkanlar'dan Uluğ Türkistan'a Türk Halk İnançları I. Ankara: Berikan Yayınları.
• Kaplan, Necla (2013). Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye 980 numaralı Kısas-ı Enbiyâ Nüshası ve Tasvirleri. Yüksek Lisans Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karaaslan, Muzaffer (2018). Kosova’da Bulunan Geç Dönem Osmanlı Duvar Resimleri ve Boyalı Nakışlar. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karabulut, Kübra (2019). Anadolu Selçuklu Döneminden Resimli Bir Elyazması: Nasreddin Sivasi’nin Tezkiresi (Paris BN, Persian 174). Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karal Yücekul, Yeliz (2013). Doğu Karadeniz Bölgesindeki Etnoğrafya Müzelerinde Bulunan Geleneksel İşlemelerin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kellner, Hans Jörg (1981). “Votives from Urartu”. IX. Türk Tarih Kongresi (Ankara 21-25 Eylül 1981). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 311-315.
• Kerenyi, Carl (2015). Eleusis Anne Kızın Arketip İmgesi. Çev. Tüba Bayraktar. İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Kılıç, Sami (2012). “Yahudilik’te Kutsal Yiyecek ve İçecekler”. Dinler Tarihi Araştırmaları VIII, Bütün Yönleriyle Yahudilik Uluslararası Sempozyum (Ankara 18-19 Şubat 2012), Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği, 73-98.
• Köksal, Hasan (1996). “Türk Düğünlerinde ‘Saçı’ Geleneği, Buna Bağlı Ritler-Pratikler”. Bilig, 1: 75-81.
• Kundak, Ali Nihat (2011). XVIII. Yüzyıl Osmanlı Minyatüründe Yıldızlar ve Burçlar: Tercüme-i `İkdü'l-Cümân fî Târîh-İ Ehli'z-Zamân Nüshalarının Tasvirleri. Doktora Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lissner, Ivar (2006). Uygarlık Tarihi. İstanbul: Nokta Kitap.
• Mascetti, Manuelle Dunn (1990). İçimizdeki Tanrıça, Kadınlığın Mitolojisi. Çev. Belkıs Çorakçı. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Mavroska, Vasiliki V. (2009). Adam and Eve in the Western and Byzantine Art of the Middle Ages. Inauguraldissertation. Frankfurt am Main: Johann- Wolfgang-Goethe Universität.
• Memiş, Mehmet ve Bezci, Neziha (2019). “Arşiv Belgeleri Bağlamında Emirgan/Mirgün Hamid-i Evvel Camiinin Tarihi ve Mimari Özellikleri”. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 5(9): 61-103.
• Nesbitt, Mark (1995). “Tarihe Işık Tutan Tarım Ürünleri, Anadolu'da Arkeobotani”. Çev. Ebru Bilun Akyıldız. Bilim ve Teknik, 336: 26-29.
• Okuşluk Şenesen, Refiye (2011). “Türk Halk Kültüründe Bolluk ve Bereketle İlgili İnanç ve Uygulamalarda Eski Türk Kültürü İzleri”. Folklor/Edebiyat, 17(66): 209-228.
• Ögel, Bahaeddin (2010). Türk Mitolojisi, Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özer Demirli, Ayça (2011). Milli Saraylar Tekstil Koleksiyonundaki 19. Yüzyıl İşlemeli Eserlerin Değerlendirilmesi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özhan, Mevlüt (2018). “Yağmur Ritüelinde Simgeler ve Büyü”. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Gelenek Görenek ve İnançlar (Ankara, 20-22.11.2017). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 263-279.
• Özkan, Süleyman vd. (2004). “2002 Yılı Köşk Höyük Kazıları”. 25. Kazı Sonuçları Toplantısı 2 (Ankara, 28 Mayıs-l Haziran 2001). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 195-204.
• Özkara, Nurten (2011). Sarıkamış ve Çevresi Halı Dokumaları. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk Ateş, Şenay (2012). Yakındoğu Demirçağ Uygarlıklarında Hayat Ağacı İnancı. Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1993). “Aşura Testisi”. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I. İstanbul: MEB Yayınları, 101-102.
• Raby, Julian (1989). “1560-1650 İznik Seramiğinin Olgunlaşması ve Bozulması”. Çev. Tülay Reyhanlı Gandjei. İznik Seramikleri. Ed. Nurhan Atasoy ve Julian Raby. London: Alexandria Press, 217-288.
• Rahman, Abdulkerim (1996). Uygur Folkloru. Çev. Soner Yalçın ve Erkin Emet. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Renda, Günsel (1977a). “İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi’ndeki Zübdet’üt Tevarih’in Minyatürleri”. Sanat, 3(6): 58-67.
• Renda, Günsel (1977b). Batılılaşma Dönemi’nde Türk Resim Sanatı 1700–1850. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Roux, Jean Paul (2005). Orta Asya'da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. Çev. Aykut Kazancıgil. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Shewry, Peter Robert (2009). “Wheat”. Journal of Experimental Botany, 60(6): 1537–1553.
• Sina, Ayşen (2004). “Eleusis'de Demeter Kültü ve Kadın Ritüelleri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 44(1): 37-52.
• Sipahi, Tunç (2015). “Anadolu'da Gıdanın 3500 Yıllık Geçmişi”. Çukurova Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, 4. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu (Adana, 17 Nisan 2014). Adana: Çukurova Üniversitesi, 35-47.
• Sözen, Metin (1994). “Dolmabahçe Sarayı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 503-507.
• Spaeth, Barbette Stanley (1994). “The Goddess Ceres in the Ara Pacis Augustae and the Carthage Relief”. American Journal of Archaeology, 98(1): 65-100.
• Sümer, Gülnur (2007). Anadolu’da Neolitik Dönemde Tanrı ve Tanrıça. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şani, Amine (2016). İshak B. An-Nişaburi’nin Kısas-ı Enbiya’sının Beş Minyatürlü Nüshasının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şemin, Martı Esin (2019). Gördes, Milas, Eşme, Bayat Dokumacılarında Halı ve Kilimin Kültürel Yeri. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şenesen, İsmail (2021). “Çukurova’da Tarıma Bağlı Halk Ekonomisinde Harman ve Hasat Gelenekleri”. Kültür Araştırmaları Dergisi, 9: 277-297.
• Şimşek, Esma (2016). “Anonim Halk Şiiri İçerisinde Ninnilerin Yeri”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 4(8): 33-64.
• Tekinmirza, Ferhan (2008). Dolmabahçe Sarayı’nın İç Süslemelerinde Kullanılan Teknikler ve Mekânlardaki Dağılımı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tiryaki, Salih Gökhan (2013). “Yeni Hitit Sanatı Üzerine İkonografik Araştırmalar 1: Üzüm Salkımı ve/veya Başak Filizi Taşıyanlar.” Cedrus, I: 33-53.
• Tuğlacı, Pars (1981). Osmanlı Mimarlığında Batılılaşma Dönemi ve Balyan Ailesi. İstanbul: İnkilâp ve Aka.
• Uçar, Metin (2013). Arnavutluk'taki Osmanlı Dönemi Mimarisinde Süsleme. Doktora Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Upton, Joseph M. (1933). “A Manuscript of ‘The Book of the Fixed Stars’ by ʿAbd Ar-Rahman As-Sufi”. Metropolitan Museum Studies, 4(2): 179-197.
• URL-1: “Yusuf Suresi”. https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/yusuf-suresi-12/ayet-5/kuran-yolu-meali-5 (Erişim: 28.10.2021).
• URL-2: https://collections.louvre.fr/en/ark:/53355/cl010320996 (Erişim: 28.10.2021).
• URL-3: https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8410888f/f103.item (Erişim: 28.10.2021).
• Uysal, Nafi (2009). Dinî Bir Kavram Olarak Bereketin Mahiyeti. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünser, Şükran (2013). Bizans Sanatında Aden ve Havva İmgeleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yaman, Bahattin (2008). “Türk Minyatür Sanatında Cennet”. TTK Belleten, 72: 141-154.
• Yavuz Yusuf Şevki (1991). “Âşûrâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 24-26.
• Yenişehirlioğlu, Filiz (2007). “Tekfur Sarayı Çiniciliği ve Eyüp Çömlekçiliği”. Anadolu'da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı. Ed. Gönül Öney ve Zehra Çobanlı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 349-361.
• Yıldırım, Erdal (2011). “Tunceli Yöresi Alevilerinde Muharrem Ayı’nın Önemi ve Aşure Geleneği”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XVI(I): 71–84.
• Yolcu, Mehmet Ali (2014). “Babasız Gebelik Mitleri Bağlamında Türk Mitolojisinde Gök-Yer Dikotomisi ve Ana Tanrıça Kültünün İzleri”. Hitit Üniversitesi SBE Dergisi, 7(1): 70-92.
• Yolcu, Mehmet Ali (2018). “Türk Halk Kültüründe Tarımsal Ürünlerin Bolluğunu Amaçlayan Ritüeller ve Büyüsel İşlemler”. Motif Akademi, 23: 90-95.