Polisiye Kurmaca ve Çeviri: The Act of Roger Murgatroyd'un Türkçe Çevirisinde Çevirmen Kararlarına Bakış

Yıl 2022, Sayı: 13, 224 - 250, 10.06.2022

Gözde Begüm Uyanık

https://doi.org/10.46250/kulturder.1087452

Öz

Bu çalışmada, Gilbert Adair tarafından kaleme alınmış The Act of Roger Murgatroyd isimli polisiye romanın Türkçe çevirisi betimleyici çeviri eleştirisi yaklaşımıyla ele alınıp incelenmektedir. Söz konusu inceleme çerçevesinde, somut bir veri olan çeviri ürününden hareketle erek metnin şekillenmesinde etkili çevirmen kararlarının nesnel bir şekilde tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Makale dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, çalışmanın yöntemi olarak betimleyici çeviri eleştirisi yaklaşımı tanıtılmaktadır. Bu bölümdeki betimleyici yaklaşım, Gideon Toury’nin öne sürdüğü normlar çerçevesinde ele alınmaktadır. İkinci bölümde, kaynak ve erek metinler hakkında arka plan bilgisi sunulmaktadır. Üçüncü bölümde, bir yazın türü olarak polisiye kurmaca ve çevirileri üzerine bilgi verilmektedir. Çalışmanın dördüncü bölümünde, bütünce için seçilen örnekler gruplandırılarak yorumlanmaktadır. Aynı zamanda, çevirmen kararları tespit edilmektedir. Yapılan inceleme sonucunda, çevirmen tarafından normlar çerçevesinde genel olarak erek odaklı bir yaklaşımın benimsendiği, bununla birlikte çevirmen kararlarında metin boyunca birtakım tutarsızlıklar bulunduğu ortaya çıkmıştır. Erek kültür odaklı alınan kararların nicelik olarak fazlaca oluşu, normlar ışığında kabul edilebilir bir çeviri yapıldığı sonucunu doğurmaktadır.

Anahtar Kelimeler

çeviri eleştirisi, betimleyici çeviri çalışmaları, çevirmen kararları, polisiye roman çevirisi, kültürel çalışmalar

Detective Fiction and Translation: An Overview of Translatorial Decisions on Turkish Translation of The Act of Roger Murgatroyd

Öz

This study discusses and analyses Turkish translation of the detective novel titled The Act of Roger Murgatroyd written by Gilbert Adair by means of the descriptive translation criticism approach. Within the framework of the analysis, the study aims to determine the translatorial decisions, affecting the shaping of the target text, objectively by taking the translation product as its starting point. The article consists of four parts. The first part introduces descriptive translation criticism approach as the method of the current study. It deals with the descriptive approach within the framework of the norms as proposed by Gideon Toury. The second part provides background information on the source and the target texts. The third part introduces detective fiction as a literary genre and its translations. The fourth part presents the examples selected to be analysed for the corpus of the study in their respective categories. This part also aims to reveal translatorial decisions. The results of the analysis suggest that the translator has generally adopted a target-oriented approach within the framework of the norms; however, there have been several inconsistencies in the translatorial decisions throughout the text. The fact that the decisions taken based on the target culture are too many in terms of quantity leads to the conclusion that an acceptable translation is made in the light of norms.

Anahtar Kelimeler

translation criticism, descriptive translation studies, translatorial decisions, translation of detective novels, cultural studies

Kaynakça

• Adair, Gilbert (2006). The Act of Roger Murgatroyd. London: Faber and Faber.
• Adair, Gilbert (2010). Şenlikli Bir Cinayet. Çev. Emrah İmre. İstanbul: YKY.
• Aytekin, Elvan (2021). Dünya Edebiyatı Tercüme Sahasında Polisiye Roman: Mickey Spillane’in ve Kemal Tahir’in Mike Hammer Romanlarıyla Amerikan ve Türk Edebiyatları Arasında Bir Karşılaştırma. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.
• Bengi Öner, Işın (1999). Çeviri Bir Süreçtir… Ya Çeviribilim? İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Duran, Zeliha (2020). “‘Estudio en Lila’ Romanında İspanyol Toplumu ve Kadın”. Kültür Araştırmaları Dergisi, 6: 83-98.
• Ece, Ayşe (2008). “Çeviri Eleştirisinde Yaklaşımlar”. Çeviri Seçkisi I: Çeviriyi Düşünenler. Haz. Mehmet Rifat. İstanbul: Sel Yayıncılık, 137-147.
• Even-Zohar, Itamar (1978/1990). “The Position of Translated Literature within the Literary Polysystem”. The Translation Studies Reader (2000). Ed. Lawrence Venuti. London: Routledge, 192-197.
• Holmes, James S. (1972). “The Name and Nature of Translation Studies”. The Translation Studies Reader (2000). Ed. Lawrence Venuti. London: Routledge, 172-185.
• Newmark, Peter (1988). A Textbook of Translation. New York & London: Prentice-Hall.
• Popovič, Anton (1970). “The Concept of Shift of Expression in Translation Analysis”. The Nature of Translation. Ed. James S. Holmes. Bratislava: Publishing House of the Slovak Academy of Sciences, 78-87.
• Reiss, Katharina (2014). Translation Criticism–The Potentials and Limitations: Categories and Criteria for Translation Quality Assessment. Trans. Erroll F. Rhodes. London & New York: Routledge.
• Şahin, Seval (2017). Cinai Meseleler: Osmanlı-Türk Polisiye Edebiyatında Biçim ve İdeoloji (1884-1928). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Snell-Hornby, Mary (2006). The Turns of Translation Studies: New Paradigms or Shifting Viewpoints? Philadelphia: John Benjamins Pub. Co.
• Toury, Gideon (1978/1995). “The Nature and Role of Norms in Translation”. The Translation Studies Reader (2000). Ed. Lawrence Venuti. London: Routledge, 198-211.
• Toury, Gideon (1995). Descriptive Translation Studies–and Beyond. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Urgan, Mina (2010). İngiliz Edebiyatı Tarihi, C.4. İstanbul: YKY.
• URL-1: http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/culture-obituaries/ books-obituaries/9031191/Gilbert-Adair.html (Erişim: 30.11.2015).
• URL-2: http://www.theguardian.com/books/2006/nov/11/crime.agatha-christie (Erişim: 30.11.2015).
• URL-3: http://authors-translators.blogspot.com.tr/2014/05/emrah-imre-and-his-authors.html (Erişim: 29.10.2021).
• URL-4: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/polisiye-roman-hafiyesi-39273806 (Erişim: 27.01.2022).
• Üyepazarcı, Erol (2008). Korkmayınız Mister Sherlock Holmes! Türkiye’de Polisiye Romanın 125 Yıllık Öyküsü (1881-2006), C.1. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Van den Broeck, Raymond (1985/2014). “Second Thoughts on Translation Criticism, A Model of its Analytic Function”. The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation. Ed. Theo Hermans. New York: Routledge, 54-62.
• Venuti, Lawrence (2008). The Translator’s Invisibility: A History of Translation. London & New York: Routledge.
• Yaman, Büşra (2018). “Antoine Berman'ın Çeviri Eleştirisi Modelinin ‘A Turkish Woman's European Impressions’ Başlıklı Kitabın Türkçe Çevirisine Uygulanması”. Mediterranean Journal of Humanities, 8(1): 431-446.