A Phenomenological Evaluation Seğ Sığama Against the Evil Eye

Yıl 2023, Sayı: 16, 1 - 16, 10.03.2023

Yakup Akyüz

https://doi.org/10.46250/kulturder.1177851

Öz

Evil eye is a common phenomenon in religions and different cultures. “Seğ sığama” is a treatment method used against the evil eye in villages stretching along the Göksu Valley. In this respect, seğ sığama is a kind of therapy. This treatment method is applied in many places throughout the Göksu basin. It carries facts from the old Turkish culture and Islamic belief within the seğ sığama and has a syncretic structure. In this context, it is one of the special practices that reflect traditional folk Islam. It contains many phenomenological phenomena such as the cult of hearth, prayer, giving, and apiary in its structure. Seğ sığama is an action practiced by women. It is a ritual performed when women, children and animals are under the evil eye. Seğ sığama is applied on the whole body by the performer reciting it with prayers, blowing it with her breath, and stroking it. In the ritual, people who are touched by the evil eye are considered in the eyes of society as people who are contrary to the usual human type, such as blond hair, sparse teeth, and blue eyes. The ritual, holistically, presents the cult of hearth, stone and tree. With the effect of modernization and urbanization in the society, the practice of seğ sığama seems to be on the verge of being forgotten. Seğ sığama fit includes many cultural and religious aspects of faith. As a phenomenological phenomenon on its own, it contributes to the perpetuation of religious culture.

Anahtar Kelimeler

seğ sığama, home stove cult, arılık, evil eye, Islam

Nazara Karşı Seğ Sığama Üzerine Fenomenolojik Bir Değerlendirme

Öz

Nazar, dinlerde ve farklı kültürlerde karşılaşılan ortak olgulardandır. “Seğ sığama” Göksu vadisi boyunca uzanan köylerde nazar değmesine karşı icra edilen bir sağaltma yöntemidir. Bu yönüyle seğ sığama bir tür terapidir. Göksu havzası boyunca birçok yerde bu sağaltma yöntemi seğ denilen şap maddesiyle uygulanmaktadır. Seğ sığama, içerisinde Eski Türk kültür ve İslam inancından olgular taşıyan senkretik bir yapıdadır. Bu bağlamda geleneksel halk İslam’ı anlayışını yansıtan özel uygulamalardan biridir. Yapısında ocak kültü, dua, el verme, arılık gibi birçok fenomenolojik olguları bulundurur. Seğ sığama kadınlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Kadın, çocuk ve hayvanların nazara uğramaları durumunda yapılan bir ritüeldir. Seğ sığama, nazar değen kişi ya da hayvana icracının onu dualarla okuması, nefesiyle üflemesi ve sıvazlamasıyla tüm vücut üzerinde uygulanmaktadır. Ritüelde, nazarı değen kişiler, toplum nazarında sarı saçlı, seyrek dişli, mavi gözlü gibi olağan insan tipine aykırı kişiler olarak değerlendirilir. Ritüel bütüncül olarak, ocak, taş ve ağaç kültünü bir arada sunar. Bugün kentleşmeyle birlikte seğ sığama uygulaması unutulmaya yüz tutmuş görünmektedir. Seğ sığama uygulaması inancın birçok kültürel ve dinî yönünün yansımalarını içinde barındırmaktadır. Başlı başına kendisi de fenomenolojik bir olgu olarak dini kültürün süreğen hâle gelmesine katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

seğ sığama, ocak kültü, arılık, nazar, İslam

Kaynakça

• Aça, Mustafa & Yolcu, Mehmet Ali (2022). “A Form of Traditional Treatment Guided by a Family Narrative: Alazlama”. Geçmişten Geleceğe Küçük Asya-Anadolu. Ed. Mustafa Aça & Mehmet Ali Yolcu. Çanakkale: Paradigma Akademi, 423-432.
• Atmaca, Emine ve Adzhumerova, Reshide (2010). “Kapı ve Eşik Kelimeleri Üzerine”. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 12(2): 23-45.
• Azar, Birol (2019). “Ulu Ana’dan Albastıya Değişim/Dönüşüm Sürecinde Umay”. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 7: 1-7.
• Bayat, Fuzuli (2018). Türk Kültüründe Kadın Şaman. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Boratav, Pertev Naili (2013). 100 Soruda Türk Folkloru. Ankara: Bilge Su Yayıncılık.
• Çelebi, İlyas (2006). “Nazar”. TDV İslam Ansiklopedisi, C.32. İstanbul: TDV Yayınları.
• Çıblak, Nilgün (2004). "Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 15: 103-125.
• Dole, Christopher (2015). Seküler Yaşam ve Şifacılık. İstanbul: Metis Yayınları.
• Eliade, Mircea (2016). Okültizm, Büyücülük ve Kültürel Modalar. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Ergun, Metin (2004). “Türk Ağaç Kültü İnancının Dede Korkut Hikâyelerindeki Yansımaları”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 46: 71-80.
• Ergun, Pervin (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Gökçen, Ahmet (2019). “Eşik: Olgular ve İmgeler Bağlamında Bir Mekân Analizi”. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2): 133-135.
• Gönç Şavran, Temmuz (2017). "Nicel ve Nitel Araştırmalarda Kullanılan Araştırma Teknikleri”. Sosyolojide Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Ed. Temmuz Gönç Şavran. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 63-105.
• Gürkan, Salime Leyla (2006). “Nazar”. TDV İslam Ansiklopedisi, C.32. İstanbul: TDV Yayınları.
• İnan, Abdülkadir (1976). Eski Türk Dini Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Yayınevi.
• Kaplan, Melike (2015). “Geleneksel Tedavi Pratikleri ve Uygulayıcıları: Kadın Şifacılar”. Milli Folklor, 108: 189-96.
• Kaplan, Melike (2020). “Halk Hekimliğinde Holistik/Bütüncül Yaklaşım: Üzerlik Otu (Peganum Harmala) Örneği”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 60(1): 415-430.
• Karaca, Murat (2015). “Çankırı Yöresinde El Verme Geleneği: ‘Bakır Basması’ Hastalığının ‘Alazlama’ Yöntemi ile Tedavi Edilmesi”. Motif Akademi, 8(15): 61-65.
• Kırıcı, Saliha vd. (2018). “Doğu Akdeniz Bölgesinde Üzerlik (Peganum Harmala L.) Bitkisinin Tütsü Olarak Kullanımı”. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 8(1): 1-12.
• Örnek, Sedat Veyis (2014). 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. Ankara: Bilge Su Yayıncılık.
• Özcan Güler, Derya (2022). “Geleneksel Kültürden Modern Uygulamalara: Şi̇faci Kadınlar”. Folklor Akademi Dergisi, 2(5): 327-36.
• Özdemir, Mustafa (2021). "Toplumsal Değişim ve İşlevsellik Bağlamında Halk İnanışları: Karaman Demir Gömlek Türbesi Örneği”. Halk İnanışları ve Uygulamaları. Ed. Niyazi Akyüz ve İhsan Çapcıoğlu. Ankara: Nobel Yayınları, 537-554.
• Polat, İrfan (2020). “Kurşun Dökme Geleneği ve Ateş Kültü İle İlişkisi”. Akademik Matbuat, 4: 11-26.
• Şahin, Haşim (2007). "Ocak”. TDV İslam Ansiklopedisi, C.33. İstanbul: TDV Yayınları.
• URL-1: “Türkiye’nin İlk ve Tek Arkeoloji Teknolojileri Portalı”. http://arkeo tekno.com. (Erişim Tarihi: 16.09.2022).
• Ünsaldı, Levent ve Geçgin, Ercan (2015). Sosyoloji Tarihi. Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Yılmaz, Sinan ve Korkmaz, Zehra (2021). “Geleneksel Tedavi Uygulamaları Kapsamında Sağaltım Ocakları ve Tedavi Yöntemleri”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1): 646-670.