İmtiyazlar Bağlamında Osmanlı Devleti'nde Ermeniler

Yıl 2023, Sayı: 16, 364 - 367, 10.03.2023

Mehmet Deri

https://doi.org/10.46250/kulturder.1236337

Öz

Ermeniler ve Ermenilere tanınan imtiyazlar konusunda yapılan nitelikli ve akademik çalışmaların sayısı son yıllarda giderek artmaktadır. Bu çalışmalardan biri de Prof. Dr. Cahit Külekçi’nin kaleme almış olduğu İmtiyazlar Bağlamında Osmanlı Devleti’nde Ermeniler başlıklı çalışmasıdır. Osman Devleti himayesinde yaşayan gayrimüslimlere çeşitli alanlarda birtakım imtiyazlar verildiği gibi, Ermenilere de dinî, sosyo-kültürel, siyasî, idarî, adlî vb. gibi alanlarda birtakım imtiyazlar verilmiş, bu imtiyazlar Tanzimat Fermanı (1839) ve Islahat Fermanı (1856) ile yazılı duruma getirilmiştir. Verilen bu imtiyazlar gereğince, diğer azınlıklar gibi Ermeniler de bağımsız bir dinî zümre kabul edilmiş ve Osmanlı Devleti vatandaşlarının sahip olduğu tüm haklardan faydalanmaya başlamışlardır. Ancak verilen bu iyi niyetli imtiyazlar, ileriki yıllarda ortaya çıkacak olan Ermeni meselesinde ve Ermeni isyanlarında bir basamak oluşturmuş, Batılı Devletlerin Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışmasına zemin hazırlamış, bu durum devletin çöküş sürecini hızlandırmıştır. Alanında konuyla ilgili temel kaynaklar kullanılarak, zengin bir akademik literatürle hazırlanmış olan çalışmada; konular özlü bir şekilde ele alınıp işlenmiş, Osmanlı tebaası olan Ermenilere tanınan dinî, sosyokültürel, siyasî, idarî imtiyazlar ve bu imtiyazların zaman içinde doğurduğu olumsuz sonuçlar akademik bir perspektiften incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Ermeniler, Ermeni Patrikhanesi, imtiyaz, azınlıklar

Armenians in the Ottoman State in the Context of Concessions

Öz

The number of qualified and academic studies on Armenians and the concessions granted to Armenians has been increasing in recent years. One of these studies is Prof. Dr. Cahit Külekçi’s work titled Armenians in the Ottoman State in the Context of Concessions. As the non-Muslims living under the auspices of the Ottoman State were given certain concessions in various fields, some concessions were given to the Armenians in religious, socio-cultural, political, administrative, judicial, etc. areas, and these concessions were put into writing with the Tanzimat Edict (1839) and the Islahat Edict (1856). As a result, in accordance with these concessions, Armenians, like other minorities, were accepted as an independent religious group and started to benefit from all the rights of the citizens of the Ottoman State. However, these well-intentioned concessions formed a step in the Armenian Question and Armenian revolts that would emerge in the coming years, paved the way for Western States to interfere in the internal affairs of the Ottoman State, and this situation accelerated the collapse of the state. In this study, which was prepared with a rich academic literature, using first-hand basic sources on the subject; the subjects were dealt with concisely, and the religious, socio-cultural, political, administrative concessions granted to Armenians who were Ottoman subjects and the negative consequences of these concessions over time were examined from an academic perspective.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Armenian, Armenian Patriarchate, concession, minorities

Kaynakça

• Külekçi, Cahit (2017). İmtiyâzlar Bağlamında Osmanlı Devleti’nde Ermeniler. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.