16. Asır Şairlerinden Sûzî'nin Mûr-Nâme’si

Yıl 2023, Sayı: 16, 217 - 245, 10.03.2023

İsa Akpınar , Muzaffer Kılıç

https://doi.org/10.46250/kulturder.1248152

Öz

Süleymânnâme, Hz. Süleymân etrafında anlatılan hikâyelerin genel ismidir. Zamanla bir tür özelliği kazanan Süleymânnâmeler, ekseriyetle fabl niteliği taşımaktadır. XVI. asır şairlerinden Sûzî’nin kaleme aldığı Mûr-nâme de bu türde kaleme alınmış bir eserdir. Tezkire ve diğer biyografik nitelikli kaynaklarda ismine tesadüf edilmeyen Sûzî’nin hüviyeti, şimdiki bilgilerimize göre meçhuldür. Bilinen tek yazması Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek zu Berlin) Ms. Orient Quart 1746 numarada yer alan Mûr-nâme, 254 beyitten müteşekkil bir mesnevidir. Bu eser 953/1546-47 yılında, dönemin hükümdarı Kanunî Sultan Süleymân’a sunulmak üzere kaleme alınmıştır. Klasik mesnevi tertibine uygun olarak mukaddime, hikâye ve hatimeden oluşmaktadır. Mûr-nâme’de; yuvası dağıtılıp yavruları öldürülen Güvercin’in Kirpi’yi Hz. Süleymân’a şikâyetiyle başlayan, diğer hayvanların dâhil olmasıyla gelişen bir hikâye anlatılır. Esere ismini veren karınca (mûr), bilge bir kahraman olarak meseleyi çözüme kavuşturur. Hikemî bir muhtevaya sahip olan mesnevi, pendname türünün hususiyetlerini de taşımaktadır. Makalenin girişinde, Süleymânnâme türü ve literatürü hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Mûr-nâme tanıtılarak eserin şairi Sûzî’nin hüviyetiyle ilgili değerlendirmelerde bulunulmuştur. Daha sonra; mesnevinin şekil, dil ve tertip hususiyetleri üzerinde durularak hikâyenin geniş bir özeti verilmiştir. Devamında ise hikâye, temsilî anlatım bağlamında tahlil edilmiştir. Makalenin ikinci bölümünde ise Mur-nâme’nin metni Latinize edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Süleymânnâme, Sûzî, 16. yüzyıl, mesnevi, fabl

16th Century Poet Sûzî's Mûr-nâme

Öz

Suleymanname is the general name of the stories told around Prophet Solomon. Suleymanname, which has become a genre over time, is mostly a fable. Mûr-nâme, written by Sûzî, one of the poets of the 16th century, is a work written in this genre. The identity of Sûzî, whose name is not mentioned in Tezkire and other biographical sources, is unknown according to our present knowledge. The only known manuscript is in the Berlin State Library (Staatsbibliothek zu Berlin) Ms. Orient Quart 1746, Mûr-nâme is a mathnawi of 254 couplets. This work was written in 953/1546-47 to be presented to Suleiman the Magnificent, the ruler of the period. In accordance with the classical mathnawi order, it consists of a prologue, story and conclusion. Mûr-nâme tells a story that begins with the complaint of Pigeon, whose nest is destroyed and whose young are killed, against Hedgehog to Prophet Solomon and develops with the involvement of other animals. The ant (mûr), who gives his name to the work, solves the problem as a wise hero. The mathnawi, which has a narrative content, also has the characteristics of the pendname genre. In the introduction of the article, brief information about the genre and literature of Suleymanname is given. In the first part, Mûr-nâme is introduced and the identity of the poet Sûzî is evaluated. Afterwards; a wide summary of the story is given by focusing on the form, language and organisation features of the mathnawi. Afterwards, the story was analyzed in the context of representational narration. In the second part of the article, the text of Mur-nâme is Latinized.

Anahtar Kelimeler

Suleymanname, Sûzî, 16th century, mathnawi, fable

Kaynakça

• Aclûnî. Keşfu’l-hafa ve muzîlu’l-ilbâs: Amma iştehera mine’l-ahâdîs alâ elsineti’nnâs. thk. Ahmed Kalaş. Haleb: Mektebetu’t-Turasi’l-İslamî.
• Akkaya, Hüseyin (1997). Osmanlı Türk Edebiyatında Süleymân Peygamber ve Şemseddin Sivâsî’nin Süleymâniyyesi: Tenkidli Metin ve Tıpkıbasım. Cambridge: Harvard Üniversitesi.
• Alper, Kadir (2014). “Türk Edebiyatında Süleymân-nâmeler”. Turkish Studies, 9(7): 147-163.
• Erünsal, İsmail (2016). Edebiyat Tarihi Yazıları: Arşiv Kayıtları, Yazma Eserler ve Kayıp Metinler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Eyyûbî (1991). Menâkıb-ı Sultan Süleymân: (Risâle-i Pâdişâhnâme). Haz. Mehmet Akkuş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Garîbî-i Tebrîzî Menteşeoğlu (1382). Dîvân ve Tezkire-i Mecâlis-i Şuʽarâ-yı Rûm. Haz. Hüseyin Muhammed-zâde Sadîk. Tahrân: İntişârât-ı Peyâm.
• Gıynaş, Kamil Ali (2014). Pervâne Bey Mecmuası: Topkapı Sarayı Bağdat 406. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Götz, Beschrieben von Manfred (1968). Türkische Handschriften (Teil 2). Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• Konuk, Ahmed Avni (2006). Mesnevî-i Şerîf Şerhi. Haz. Selçuk Eraydın vd. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Kur’an-ı Kerim Meâli (2011). Haz. Halil Altuntaş ve Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Levend, Agâh Sırrı (2000). Gazavât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavât-nâmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sûzî. Kaside. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA). 363/12.
• Yılmaz, Kadri Hüsnü (2017). Türk Edebiyatında Süleymân-nâmeler ve Hâkî Efendi’nin Süleymân-nâmesi. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, Mehmet (2013). Kültürümüzde Ayet ve Hadisler. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Yurdaydın, Hüseyin Gazi (2003). “Matrakçı Nasuh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.28. Ankara: TDV Yayınları, 143-145.