Türk Kültüründe İki İlkeli Sistem: Kararıg ve Yaruk

Yıl 2023, Sayı: 17, 188 - 196, 10.06.2023

Mustafa Sever

https://doi.org/10.46250/kulturder.1260998

Öz

Bir Çin sembolü olarak bilinen yin ve yang sembolü, tarihçilerin verdiği bilgiye göre Çin’de uzun zaman hüküm süren bir Türk kavmi olan Choulara aittir. Yin yang sembolü, Türkler tarafından kararıg ve yaruk şeklinde adlandırılmıştır. Birbirini tamamlayan iki evrensel nefesten oluşmuş olarak kabul edilen bu inanç sistemi, tarihin karanlık devirlerinden başlayarak aralarında komşuluk, savaş, ticaret, vd. ilişkiler yaşanan Çinliler ve Türk boyları tarafından paylaşıla gelmiştir. Yaruk ve kararıg, iki zıt gücün denge ve uyum içerisinde bir bütün oluşturduklarını simgeler. Tabiattaki her meydana gelişin temelinde bu iki zıt gücün birlikte oluşturdukları denge vardır. Bu iki zıt gücün birlikteliği olmadan hareket mümkün olmaz. Evrendeki her şey hareket ve değişme, dönüşme hâlindedir. Yaruk olan gök ile kararıg olan yeryüzü, bir bütün oluşturur. Erkek olan gök ile dişi olan yeryüzünün uyumu ile döllenme ve dolayısıyla üreme olur. İnsanın yapısında da bu iki zıt öz/güç vardır. İnsan, iki zıt gücünü/özünü, aklını ve duygularını (yaruk ve kararıg) dengede tutabilirse mutlu olur. İki zıt gücün dengesizliği, uyumsuzluğu insanı kararsızlık içinde bırakır ve mutsuz eder. Çalışmamızda Türk kültüründe yer alan iki ilkeli düşünceyi incelemeye ve bu düşünce anlayışının günümüz insanı için önemini vurgulamaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

yin-yang, kararıg, yaruk, iki ilkeli inanç, Türkler

Two-Principle System in Turkish Culture: Dark and Bright

Öz

The yin and yang symbol, known as a Chinese symbol, belongs to Chous, a Turkish tribe who reigned in China for a long time, according to historians. The yin yang symbol has been named by the Turks in the form of the “kararıg” (dark) and the “yaruk” (bright). This belief system which is considered to be composed of two universal 'breaths' that are completed to each other, which starts from the dark ages of history, has been shared by the Chinese and Turkish tribes who have experienced relationships such as neighborhood, war, trade, etc… “Yaruk” and the “kararıg” represent the two opposing forces forming a whole in balance and harmony. The basis of every occurrence in nature is the balance created by these two opposing forces together. Movement is not possible without the combination of these two opposing forces. Everything in the universe is in a state of motion and change. The sky that is bright and the earth that is dark creates a whole. Fertilization and hence reproduction occurs with the harmony of the male, the sky and the female, the earth. There are these two opposite essences/powers in the structure of man. A person is happy if he can keep his two opposing powers/essences, minds, and emotions in the balance. The imbalance and incompatibility of the two opposing forces leaves the person indecisive and unhappy. In our study, we will try to examine two principled thoughts in Turkish culture and emphasize the importance of this thought understanding for today's people.

Anahtar Kelimeler

yin-yang, dark, bright, two principled beliefs, Turks

Kaynakça

• Baldick, Julian (2010). Hayvan ve Şaman: Orta Asya’nın Antik Dinleri. Çev. Nevin Şahin. İstanbul: Hil Yayınları.
• Divitçioğlu, Sencer (1987). Köktürkler (Kut, Küç, Ülüg). İstanbul: Ada Yay.
• Ekrem, Erkin (1995). Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Kavimleri (MÖ. 2146-318). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergin, Muharrem (1994). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Esin, Emel (1978). İslâmiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslâma Giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Esin, Emel (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Harva, Uno (2015). Altay Panteonu. Çev. Ömer Suveren. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Matsumoto, David (2009). The Cambrıdge Dictionary Of Psychology. Cambridge: University Press.
• Ögel, Bahaeddin (1995). Türk Mitolojisi II. Ankara: TTK Yayınları.
• Ögel, Bahaeddin (2010). Türk Mitolojisi I. Ankara: TTK Yayınları.
• Palmer, Martin (2000). Yin ve Yang. Çev. Nafiz Güder. İstanbul: Dharma Yayınları.
• Roux, Jean-Paul (1999). Altay Türklerinde Ölüm. Çev. Aykut Kazancıgil. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Roux, Jean-Paul (1994). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Çev. Aykut Kazancıgil. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Sazak, Gözde (2016). “Yesevî Türbesi Dört Yön Motifi ve Manevi Arka Planı”. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, C.1. İstanbul, 432-439.
• Ülken, Hilmi Ziya (2007). Türk Tefekkürü Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.