Moldova Cumhuriyeti’nde Yaşayan Gagauzların Yöresel Yemekleri

Yıl 2023, Sayı: 17, 208 - 222, 10.06.2023

Ana-maria Pancu Hava Selçuk

https://doi.org/10.46250/kulturder.1273290

Öz

Gagauz mutfağı, genel olarak Gagauzların bulunduğu yerlerdeki komşularıyla olan temasları sonucunda oluşmuştur. Gagauz mutfak kültürü Türk, Slav, Romen, Yunan ve Bulgar etkileşimiyle ortaya çıkan ve çeşitli yemeklerden oluşan bir gastronomi sanatıdır. Bu araştırmamızda Moldova Cumhuriyeti topraklarında yaşayan Gagauzların yöresel mutfağının yapısı üzerinde durmaya çalışacağız. Bu çalışmada amaç, Gagauzların yaşadığı alanda saha çalışması yaparak elde edilen verileri Rusça ve Rumence kaynaklarla destekleyerek kültürel ve geleneksel ürünleri henüz kaybolmadan kayıt altına almak ve akademik literatüre kazandırmaktır. Gagauzların mutfak kültürünü anlatan yazılı kaynaklar yeterli değildir. Bu nedenle yapılan saha araştırması sayesinde konuyla ilgili veriler toplanarak alana katkı sağlanmış ve Gagauz yemek kültürü ortaya konmaya çalışılmıştır. Aynı zamanda bu çalışma Moldova Cumhuriyetinde yaşayan Gagauzları yakından tanıma ve tanıtmayı da amaç edinmiştir. Böylece araştırmada Gagauzların gündelik ve bayram yemekleri, yemek pişirme ve saklama yöntemleri, yiyecek ve içecek örneklerine yer verilmiştir. Kökenleri Orta Çağ’da Karadeniz’in kuzeyine gelen ve sonrasında Balkanlara yerleşen konargöçer Türk halklarına dayanan Gagauzların pek çok yemek isimlerinin Türk sözcükleriyle olan benzerliği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gagauz, gastronomi, yöresel, kültür, Moldova Cumhuriyeti

Destekleyen Kurum

Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü

Proje Numarası

SDK-2022-11659

Teşekkür

Gagauz Yeri Özerk Bölgesi’nde saha çalışmalarımız için kültürel kaynak oluşturan değerli Sarı ailesine en içten teşekkürlerimizi sunarız. Ayrıca destek ve katkılarından dolayı Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü'ne müteşekkiriz.

Local Dishes of Gagauz People Living in the Republic of Moldova

Öz

Gagauz cuisine was mainly formed as a result of the contacts of Gagauz people with their neighbors. Gagauz culinary culture is a gastronomic art consisting of various dishes that emerged with the interaction with Turks, Slavs, Romanians, Greeks and Bulgarians. In this research, we focus on the structure of the local cuisine of Gagauz people living on the territory of the Republic of Moldova. The aim of this study is to record the cultural and traditional products before they are lost and to add them to the academic literature by including the Romanian and Russian resources obtained while doing fieldwork in the area where the Gagauz people live. Written sources that can express the culinary culture of Gagauz are not sufficient at this step. For this reason, thanks to the field research and the sources gathered the records made about Gagauz food culture enriches the bibliography. At the same time, this study aims to get to know and introduce the Gagauz people living in the Republic of Moldova. Thus, daily and festive meals, cooking and storage methods, food and beverage kinds of Gagauz people are included in the research. It has been determined that the names of many dishes of the Gagauz people whose origins are based on the nomadic Turkish peoples who came to the north of the Black Sea in the Middle Ages and settled in the Balkans, are similar to Turkish words.

Anahtar Kelimeler

Gagauz, gastronomy, regional, culture, Republic of Moldova

Proje Numarası

SDK-2022-11659

Kaynakça

• Çakir, Mihail (2007). Gagauzlar: İstoriya, Adetlär, Dil hem Din. Kişinev: Pontos.
• Güleç, Hakan ve Durlu Özkaya, Figen (2022). “Gagauz Mutfak Kültürü”. Karadeniz Araştırmaları, XIX(74): 463-491.
• Güngör, Harun ve Argunşah, Mustafa (1993). Dünden Bugüne Gagauzlar. Ankara: Elektronik İletişim Ajansı Yayınları.
• Güngör, Harun ve Argunşah, Mustafa (2002). Gagauz Türkleri: Tarih-Dil-Folklor ve Halk Edebiyatı. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Kopuşçu, Viktor (2014). Nazvaniq Tradicionnjx Mqsnjx Blüd v Tureckom i Gagauzskom Qzjkax. Komrat: NIC Gagauzii im. M. V. Marunevich.
• Kopuşçu, Viktor (2016). Gastronomicheskaq Leksika v Gagauzskom Qzjke. Nazvaniq Tradicionnjx Blüd. Komrat: Tipografia Centrală.
• Marunevici, Maria (1988). Material'naq Kul'tura Gagauzov kon. 19-go–nach. 20-go Vekov. Chisinau: Shtiinca.
• Moşkov, Valentin A. (2004). Gagauzj Benderskogo Uezda: Jetnograficheskie Ocherki i Materialj. Chisinau: Tipografia Centrala.
• Nicoglo, Diana (2004). Sistema Pitaniia Gagauzov v XIX–Nachale XX Veka. Chisinau: Tipografia Elena.
• Ögel, Bahaeddin (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş, C.IV. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Pancu, Ana-Maria (2018). 1991 Sonrası Gagauz Yeri Özerk Bölgesi ile Türkiye Cumhuriyeti Devleti Arasındaki İlişkilerin Kurulması ve Gelişmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Perçemli, Valentina (2011). Gagauz Türklerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm Âdetleri. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Soroceanu, Evdochia (2017). “Pâinea în Ritualurile de Naştere ale Găgăuzilor”. Revista de Etnologie şi Culturologie, XXI: 22-28.
• URL-1: 2014 Moldova Cumhuriyeti Nüfüs Sayımı. http://recensamant.statis tisca.md/ro (Erişim: 03.03.2023).
• URL-2: Gagauzia the Land of Gagauzians. https://winetours.md/eng/full-day-winetours/gagauzia-the-land-of-gagauzians (Eriş. 03.03.2023).
• URL-3: Gagauz Yeri Özerk Bölgesi’nin Özel Hukuki Statüsü ile İlgili Yasa. No: 344-XIII, 23.12.94 https://www.legis.md/cautare/getResults?doc_id =86684&lang=ro (Erişim: 03.03.2023).
• Vasilos, Vasile (2009). “Politica de Colonizare şi de Deznationalizare Promovată de Tarism in Basarabia (1812-1917)”. Meridian, 4: 88-96.