"Der Beyân-ı Ezân ve İkâmet" Adlı Risaleye Göre Bektaşi Nasıl Namaz Kılar?

Yıl 2023, Sayı: 17, 292 - 303, 10.06.2023

Ali Rıza Özdemir

https://doi.org/10.46250/kulturder.1283167

Öz

Babagân Bektaşiliğinin temel eğitim müfredatı “Dört Kapı” adını taşır. Dört Kapının içinde onar makamdan oluşan ara basamaklar vardır ve bu ikisi birlikte “Dört Kapı Kırk Makam” olarak anılır. Şeriat kapısının makamlarından birinde namaz kılmak da vardır. Bektaşilerin nasıl namaz kıldığı, erkânnâmelerin yan metinlerinden oluşan abdest ve namaz risalelerinde açıkça izah edilmiştir. Bu risalelerden biri de çalışmamızın konusunu teşkil eden "Der-Beyân-ı Ezân ve İkâmet" adını taşımaktadır. Hacı Bayram Veli Üniversitesi’ne bağlı Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Velî Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi kütüphanesinde “B 279 Dossier 112” arşiv numarasıyla ve Bektaşi Erkannamesi adıyla kaydedilen el yazması eserin içinde yer alan "Der-Beyân-ı Ezân ve İkâmet" adlı eserin müellifi ve istinsah tarihi kaydedilmemiştir. Mecmuanın ketebe kısmında düşülen “sene 314 28 Şa’bani’l-mu’azzam” [Miladi 1 Şubat 1897] tarihine bakacak olursak bu eserin de aynı tarihte istinsah edildiğini düşünebiliriz. Bu makalede, söz konusu eserin önce içerik analizi yapılarak Bektaşilerin nasıl namaz kıldığı izah edilmiş, daha sonra metnin transliterasyonu yapılmıştır. Çalışmanın sonunda ise metnin orijinaline yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Babagân, Bektaşi, namaz, ezan, ikamet

How Do Bektashi Pray According to the Risale Named "Der Beyân-ı Azan and Ikamet"?

Öz

“Four Doors” is the name of Babagân Bektashism's fundamental education curriculum. “The Four Doors and Forty Makams” refers to the pair of intermediate stairs inside the Four Doors, each of which consists of ten makams. Additionally, one of the maqams of the Sharia doors has a place for prayer. The ablution and prayer treatises, which are the side texts of the erkannames, provide a clear explanation of how the Bektashis pray. One of these treatises is called "Der-Beyân-ı Adhan and Iqame", which is the subject of our study. The work entitled "Der-Beyân-ı Adhan and Iqame", which is included in the manuscript recorded with the archive number “B 279 Dossier 112” and the name Bektashi Erkannamesi in the library of the Hacı Bektaş-ı Veli Studies Application and Research Centre in terms of Turkish Culture, affiliated to Hacı Bayram Veli University, in Ankara. The author of the work and the date of copying is not recorded. If we look at the date of "year 314, 28 Şa’bani'l-mu’azzam” (Gregorian 1 February 1897), which is written in the ketebe part of the journal, we can conclude that this work was also copied on the same date. In this article, the content of the work in question was analysed first, and how the Bektashis prayed was explained, and then the text was transliterated. The original text is included, at the end of the study.

Anahtar Kelimeler

Babagan, Bektashi, prayer, ezan, iqama

Kaynakça

• Akyüz, Vecdi (2000). “İkamet”. TDV İslam Ansiklopedisi, C.22. İstanbul: TDV Yayınları, 16-17.
• Horasani, Huseyn Vahit (2009). Tam İlmihal. Çev. M., D. Aksu. İstanbul: Caferider Yayınları.
• Maden, Fahri (2010). “XIX. Yüzyılda Hacı Bektaş Veli Tekkesi’nde Yapılan Tamirlerle İlgili Arşiv Belgeleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55: 311-323.
• Öğe, Mustafa ve Taş, Kenan Ziya (2022). “Bir Bektaşi Abdest ve Namaz Risalesi: Risâle-i Vudû' ve Namaz Alâ Erkân-ı On İki İmâm”. E-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 15(1): 298-330.
• Özdemir, Ali Rıza (2020a). “Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı Kavramı”. E-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 13(1): 249-283.
• Özdemir, Ali Rıza (2020b). “Alevi-Bektaşi Yolunda Dört Kapı’nın Makamları”. E-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 13(2): 713-742.
• Özdemir, Ali Rıza ve Bâki, İsmail (2017). Alevilik Bildirgesi: Alevi Dedelerinin ve Kanaat Önderlerinin İmzasıyla. Ankara: Kripto Yayınları.
• Özdemir, Özlem ve Özdemir, Ali Rıza (2022). “Babagân Bektaşiliğinin Kolektif Belleği: Erkânnâmeler ve Türkiye’deki Neşri”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15(37): 72-90.
• Şakir, Ziya (1943). Bektaşi Fıkraları. İstanbul: Tasvir Neşriyatı.
• Tanman, M. Baha (1996). “Hacı Bektaş-ı Veli Külliyesi”. TDV İslâm Ansiklopedisi, C.14. İstanbul: TDV Yayınları, 459-471.
• Üçer, Cenksu (2018). “Alevî Nitelemeli Ocak/Gruplara Ait Tekke, Zâviye ve Dergâhlardaki Cami ve Mescidler”. E-Makâlât Mezhep Araştırmaları, 11(2): 271-307.