Eugene Ionesco’nun Gergedanlar Oyunu ve Mine Söğüt’ün Gergedan Hikâyesi Bağlamında Kötülüğün Dönüşümü

Yıl 2023, Sayı: 18, 87 - 103, 10.09.2023

Büşra Hatiboğlu

https://doi.org/10.46250/kulturder.1296797

Öz

Eugéne Ionesco’nun 1959 yılında yazmış olduğu Gergedanlar oyunu, İkinci Dünya Savaşı’nın izlerini absürt tiyatro ile bütünleştirerek ele alır. Tiyatro oyununda gergedana dönüşen bir topluluk içerisinde tek başına kalan Berenger ise bir insanlık savaşının ortasında yalnız başına bırakılır. Mine Söğüt, Gergedan hikâyesinde tiyatro oyunuyla açık bir metinlararası bağlam kurarak devam metni oluşturur. Tiyatro metnini anti-kahramanı olarak Berenger ve yazar Ionesco’nun karşı karşıya geldiği hikâyede metinlerarasılık; yazar, kahraman doğrultusunda uygulanırken kavramlara bakışı da etkiler. Gergedanlar oyununda İkinci Dünya Savaşı’nın katı kötülüğünün bir temsili olarak gergedanlar yer alırken Gergedan hikâyesinde tek başına kalan gergedanın belirsiz bir kötülükle çizilmesi akışkan bir kötülüğü meydana getirir. Bu doğrultuda; oyun ve hikâyede yer alan aynılık-ötekilik, mekâna bakış, yazar-kahraman ilişkisi kötülük unsurları dikkate alınarak araştırmada değerlendirilmiştir. Metinlerlarası bağlamda kötülük, tiyatro metninin içerisinde gergedanların varlığı ile katı bir hâlde yer alırken hikâyede anlatının tamamına süreklilik ve belirsizlik içinde yayılmıştır. Bu durumda modernist dönemin kötülük algısı ve günümüz kötülük algısı arasında yeniden yazma ilişkisi metinlerarası bağlamda kurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eugéne Ionesco, Mine Söğüt, edebiyat sosyolojisi, kötülük, metinlerarasılık

Teşekkür

Prof. Dr. Mehmet GÜNEŞ'e katkılarından ve desteğinden dolayı şükranlarımı sunarım.

The Transformation of Evil in the Context of Eugene Ionesco's Rhinocéros Play and Mine Söğüt's Rhino Story

Öz

Eugene Ionesco's play Rhinoceros, written in 1959, combines the traces of World War II with the absurd theater. In the play, Berenger, who is left alone in a community that transforms into rhinoceroses, is stranded in the midst of a human war. In Gergedan by Mine Söğüt, an intertextual context is established through the theatrical play, creating a continuation of the original text. The intertextuality is applied in the story where the playwright and the protagonist Berenger confront each other, influencing their perspectives on concepts. While Rhinoceros portrays rhinoceroses as a representation of the rigid evil of World War II, the solitary rhinoceros in Gergedan is depicted with an uncertain evil, creating a fluid form of malevolence. In this direction; the sameness-otherness, view of the place, author-hero relationship in the play and the story were evaluated in the research by considering the evil elements. In the intertextual context, while evil takes place in a solid state with the presence of rhinos in the theater text, it spreads throughout the narrative in continuity and uncertainty in the story. In this case, the relation of rewriting between the perception of evil of the modernist era and the perception of today's evil is established in an intertextual context.

Anahtar Kelimeler

Eugéne Ionesco, Mine Söğüt, sociology of literature, evil, intertextuality

Kaynakça

• Aktulum, Kubilay (2000). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınları.
• Arendt, Hannah (2009). Kötülüğün Sıradanlığı, Adolf Eichmann Kudüs’te. Çev. Özge Çelik, İstanbul: Metis Yayınları.
• Baudrillard, Jean (2021). Kötülüğün Şeffaflığı. Çev. Işık Ergüden. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Zygmunt & Donskis, Leonidas (2022). Akışkan Kötülük. Çev. Akın Emre Pilgir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bulut Feyza (2018). “Metinlerarasılık Kavramının Kuramsal Çerçevesi”. Edebi Eleştiri Dergisi, 2(1): 1-19.
• Cevizci, Ahmet (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Dicle, Esra (2019). “Medea, Zehra, Mediha / Her Şey Değişir Kadının Yazgısı Değişmez”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 66: 379-407.
• Girard, René (2020). Romantik Yalan ve Romansal Hakikat: Edebi Yapıda Ben ve Öteki. Çev. Arzu Etensel İldem. İstanbul: Metis Yayınları.
• Güneş, Mehmet (2022). “İnsanca Yaşamanın Bedeli: Eugéne Ionesco’nun Gergedanlar Piyesinin Berenger’i ile Sezai Karakoç’un ‘Masal’ Şiir-Hikâyesinin Yedinci Oğul’unun Onurlu Direnişi”. Diriliş Dergisi ve Sezai Karakoç. Kocaeli: Gölcük Belediyesi, 393-404.
• Gürün Uçaner, Dikmen (1988). “Uyumsuz Tiyatro Hep Vardı ve Gelecekte de Var Olacak”. Milliyet Sanat Dergisi, 192: 21-23.
• Hatiboğlu, Büşra (2023). Mine Söğüt’ün Roman ve Hikâyelerinde Kötülük. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Ionesco, Eugéne (2000). Toplu Oyunlar 4. Çev. Hasan Anamur. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• İpşiroğlu, Zehra (1978). Uyumsuz Tiyatroda Gerçeklik. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Özçınar, Şahin (2013). “Doğa-Kültür Karşıtlığı Bağlamında Özgürlük Sorunu”. Kaygı, 20: 181-198.
• Russell, Jeffrey (2018). İblis. Çev. Ahmet Fethi. Ankara: Panama Yayıncılık.
• Söğüt, Mine (2019). Gergedan, Büyük Küfür Kitabı. İstanbul: YKY.