The Concept of Mankurt: From Aytmatov's Literary Story to Erdoğan's Political Rhetoric

Yıl 2024, Sayı: 20, 57 - 80, 10.03.2024

Dursun Yılmaz

https://doi.org/10.46250/kulturder.1402028

Öz

The study examines the concept of mankurt, which emerges in the Nayman Ana legend in Cengiz Aytmatov’s work Gün Uzar Yüzyıl Olur [The Day Grows Long, Turns into a Century] and its usage by the President of the Republic of Turkey, Recep Tayyip Erdoğan. Mankurt is defined in the Turkish Language Association dictionary as "deviating from national identity, becoming alienated from the society one is a part of,” and it was introduced into the literature through Aytmatov's work. The research employs content analysis to investigate Erdoğan's public speeches over an eight-year period, focusing on the discourses where the mankurt concept is mentioned. The process initiated by Erdoğan’s first use of the term at a rally in Istanbul in 2015 gained significant attention in the media, but over time, the press's interest waned, indicating a phenomenon related to agenda-setting theory. The findings suggest that the media, especially through print media, can influence the public agenda by highlighting specific topics. Despite Erdoğan frequently using the mankurt concept, the diminishing interest of the media reflects the dynamics of the agenda-setting process. This study provides a significant analytical framework for understanding the interaction between literature, politics, and media. The concept of mankurt, which is the subject of the study, was used by President Erdoğan 26 times on different dates in eight years, 15 of which appeared on the first page of national newspapers.

Anahtar Kelimeler

mankurt, Cengiz Aytmatov, Recep Tayyip Erdoğan, agenda setting, content analysis

Mankurt Kavramı: Aytmatov'un Edebi Hikayesinden Erdoğan'ın Siyasi Retoriğine

Öz

Çalışma, Cengiz Aytmatov’un Kılımga Tete Bir Kün [Güz Uzar Yüzyıl Olur] eserindeki Nayman Ana söylencesinde ortaya çıkan mankurt kavramını ve bu kavramın Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kullanılmasını ele almaktadır. Mankurt, Türk Dil Kurumu sözlüğünde "ulusal kimlikten uzaklaşan, içinde bulunduğu topluma yabancılaşan” şeklinde tanımlanmıştır ve Aytmatov’un eserinde literatüre kazandırılmıştır. Çalışma, Erdoğan’ın sekiz yıllık halka açık konuşmalarını içerik analizi yöntemiyle inceleyerek mankurt kavramının geçtiği söylevleri taramıştır. Erdoğan’ın kavramı ilk kez 2015’te İstanbul’da düzenlenen mitingde kullanmasıyla başlayan süreç, medyada önemli bir yer bulmuş ancak zaman içinde basının ilgisi azalmıştır, bu durum gündem oluşturma teorisine işaret etmektedir. Bulgular, medyanın özellikle yazılı basının gündeminde yer alan konuların kamuoyunun gündemini etkileyebildiği sonucuna varmaktadır. Erdoğan'ın mankurt kavramını sıkça kullanmasına rağmen medyanın ilgisinin azalması, gündem oluşturma sürecini yansıtmaktadır. Bu çalışma, edebiyat, siyaset ve medya arasındaki etkileşimi anlamak adına önemli bir analitik çerçeve sunmaktadır. Çalışmaya konu olan mankurt kavramı Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından sekiz yıl içerisinde farklı tarihlerde 26 kez kullanılmış, bunun 15’i ulusal gazetelerin birinci sayfasında yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

mankurt, Cengiz Aytmatov, Recep Tayyip Erdoğan, gündem belirleme, içerik analizi

Kaynakça

• Arvas, Abdulselam ve Arslan, Ahmet Serdar (2018). “Sözlü Gelenek Küllerinden Neşet Eden Bir Roman: Gün Olur Asra Bedel”. Suların Sırrını Ödünçleyen Adam. Ed. Hasan Bahar ve Shurubu Kayhan. Konya: Selçuk Üniversitesi, 15-34.
• Atay, Ayten (2008). “‘Mankafa, Mankurt’ Kelimeleri ve ‘Añ Mañ’ Şaşkınlık Sözü Üzerine”. Dil Araştırmaları, 3(3): 87-98.
• Aytmatov Cengiz & Şahanov, Muhtar (2000). Kuz Başındaki Avcının Çığlığı. Ankara: Toklun.
• Aytmatov, Cengiz (1991). Gün Olur Asra Bedel. Çev. Refik Özdek. İstanbul: Ötüken.
• Azap, Samet (2017). „Közkaman/lık: İhanet ve Kimlik Sorunsalı”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 41: 104-117.
• Çetin, Nurullah (2011). Mankurtluk Külahı. Ankara: Berikan.
• Çınar, İkram (2012). Neden ve Nasıl Mankurtlaştırılıyoruz? İstanbul: IQ Kültür Sanat.
• Gökçe, Orhan (1995). İçerik Çözümlemesi. Konya: Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi.
• Gökçe, Orhan (2006). İçerik Analizi Kuramsal ve Pratik Bilgiler. Ankara: Siyasal.
• Kulamshaeva, Baktygul (2008). Kırgız Hikâye ve Destanlarında Anlatı Zamanları: Atadan Kalgan Tuyak Hikâyesi ile Manas ve Er Töştük Destanları Örneğinde. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sevinç, Cem (2021). “Bilinçli Köleliğin Çözümlemesi: Dişi Kurdun Rüyaları’nda Bir Kimlik Olarak Közkamanlık”. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 66: 188-200.
• Söylemez, Orhan ve Ateş, Ö. Faruk (2022). “Mankurts of Abish and Aitmatov: Destruction of National Identity or Loss of Sanity?” Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9(2): 365-381.
• Sunal, Gözde ve Kutluhan, Duygu F. (2021). “Sinema ve Edebiyat İlişkisi Bağlamında Selvi Boylum Al Yazmalım ve Ben, Tien-Şan Filmlerinin Türsel Çözümlemesi”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 54: 236-255.
• Terkan, Banu (2005). Gündem Belirleme. İstanbul: Tablet.
• URL-1: Kızıltepe, N. G. (2008, Temmuz). “Aytmatov Demek Olan Cümle”. http://www.anlayis.net/makaleGoster.aspx?dergiid=62&makaleid=1389 (Erişim: 2023).
• Yaylagül, Levent (2014). Kitle İletişim Kuramları: Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. Ankara: Dipnot.
• Yılmaz, Bilal Dursun (2015). Cengiz Aytmatov Kitabı. Ankara: Atlas.
• Yılmaz, Dursun (2016). Siyasal İletişim Açısından 2014 Türkiye Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Yazılı Basın Analizi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Yaşar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, Dursun ve Sezgin, Murat (2020). “Siyasal ve Sosyal Bağlamda Mankurt Kavramının Türk Yazılı Basınında Metaforik Kullanımı”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2): 1010-1030.
• Yüksel, Erkan (2001). Medyanın Gündem Belirleme Gücü. Konya: Çizgi.
• Yüksel, Erkan (2007). “Kamuoyu Oluşturma ve Gündem Belirleme Kavramları Nerede Kesişmekte, Nerede Ayrılmaktadır?” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1): 571-586.