Zubaidah Bint Ja’far and Her Effects in Cultural, Artistic, and Social Life in Her Period

Yıl 2024, Sayı: 20, 130 - 151, 10.03.2024

Remziye Seçen

https://doi.org/10.46250/kulturder.1427289

Öz

Baghdad emerged as a thriving city in the early era of the Abbasids and renowned for its affluence and cultural advancement during the caliphate of Harun al-Rashid. Notably, women belonging to the upper echelons of society, including but not limited to the caliph's consorts and concubines, assumed active roles in both society and politics. Zubaidah bint Ja’far, the wife of the Caliph Harun al-Rashid, was an influential woman who utilized her position to engage in philanthropic activities and contribute to the development of society. Their love story has become famous and Zubaidah, with her intelligence and beauty, fascinated the Caliph and influenced his decisions. Zubaidah was also recognized for her generosity towards scholars and poets. Her life and contributions to the era are documented in historical texts and literary works of the time, such as the Thousand and One Nights Tales. This study aims to examine the life and achievements of Zubaidah bint Ja'far during the Abbasid era, focusing on her contributions to politics, society, and literature. She played a significant role in the administration of the state alongside her husband, and served as inspiration for poems and tales in Thousand and One Nights collection. The analysis of the Thousand and One Nights Tales involved using a descriptive method and historical research to present how her personality is perceived by people of her time and emphasize her lasting legacy.

Anahtar Kelimeler

Zubaidah bint Ja’far, The Thousand and One Nights, cultural life, artistic life, social life

Zübeyde Bint Câfer’in Yaşadığı Dönemde Kültürel, Sanatsal ve Sosyal Hayata Etkileri

Öz

Abbâsîlerin ilk döneminde kurulan Bağdat, Hârûn Reşîd’in halifelik zamanında zenginliği ve kültürel gelişimiyle tanınan müreffeh bir şehir haline gelmiştir. Halifenin desteği ile birlikte eşlerinin, cariyelerinin ve üst sınıftan olan kadınların toplumda ve siyasette aktif roller oynadıkları görülmektedir. Dönemin önde gelen isimlerinden Halife Hârûn Reşîd'in eşi Zübeyde bint Câfer, konumunu hayırsever faaliyetlerde bulunmak ve toplumun kalkınmasına katkı sağlamak için kullanan etkili bir kadın olmuştur. Zübeyde ve Hârûn'un aşk hikâyesi dillere destan olmuş, Zübeyde zekâsını ve güzelliğini kullanarak halifeyi kendine hayran etmiş ve kararlarını etkilemiştir. Zübeyde aynı zamanda âlimlere ve şairlere karşı cömertliğiyle de ön plana çıkmıştır. Zübeyde'nin hayatı ve döneme olan katkıları tarihi metinlerde ve Binbir Gece Masalları gibi dönemin edebi eserlerinde de yer bulmuştur. Bu çalışmanın amacı, Zübeyde bint Cafer'in Abbâsîler dönemindeki hayatını ve başarılarını, siyasi, toplumsal ve edebi katkılarına vurgu yaparak incelemektir. Eşi Halife Hârûn er-Reşîd ile birlikte devlet yönetiminde önemli bir etki yaratmış ve Binbir Gece Masalları koleksiyonu başta olmak üzere birçok şiir ve söylenceye konu olmuştur. Binbir Gece Masalları tarihsel araştırma ve betimleyici yaklaşım ile incelenerek onun kişiliğinin yaşadığı dönemin bireyleri tarafından algılanışı ve kalıcı etkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zübeyde bint Câfer, Binbir Gece Masalları, kültürel yaşam, sanatsal yaşam, sosyal yaşam

Kaynakça

• Abbott, Nabia (2000). Bağdat’ın İki Kraliçesi. Trans. Suat Kaya. Ankara: Yurt Kitap Yayın.
• Arnold, Thomas W. (1923). The Cambridge Medieval History, Muslim Civilization During Abbasid Period. London: Cambridge University Press.
• Çiftçi, Faruk (2004). “Hassan b. Sabit’in Hz. Peygamber İçin Söylediği Mersiyeler”. KSU Faculty of Theology Journal, 4: 79-95.
• Ebu Yusuf (2019). Kitabu'l-Harac. Trans. Ali Özek. İstanbul: Albaraka Publications.
• Haddawy, Hussain (1990). Introduction to The Arabian Nights. Trans. Hussain Haddawy. New York: W.W. Norton & Company.
• Hitti, Philip K. (1980). Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi, I-IV. Trans. Salih Tuğ. İstanbul: Boğaziçi Publications.
• İbn Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed el-Endulusi (1983). el-Ikdu'l-Ferid. Beyrut: Dar'ul-Kutubi'l-Ilmiyye.
• İbn Hallikan, Ebu’l Abbas Semsüddin Ahmed b. Muhammed (1864). Tercume-i Vefayat’ul Ayan li-İbn Hallikan, V.2. Trans. Rodosizade Mehmed. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• İbn Kathir, Ebu’l-Fida el-Hafiz (1966). al-Bidayah wan Nihayah I-XIV. Beyrut: Daru Ihyai’t-Turasi’l-Arabi.
• İbn'ul Esir, Izzuddin Eb’ul-Hasen Ali b. Abi’l-Kerem Muhammed (1871). el-Kamil fi’t-Tarih, V5. Ed. Carolus Johannus Tornberg. Leiden: E. J. Brill.
• İbn Qutaybah, Ebu Muhammed Abdullah b. Muslim (2017). Al-İmama wa al-Siyasa. Trans. Cemalettin Saylık. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• İsfahani, Ebu Nuaym (1996). Hilyetu'l-Evliya (Sahabeden Günümüze Allah Dostları). İstanbul: Şule Yayınları.
• Kan, Kadir (2014). “Abbasi Sarayında Hayırsever ve Entelektüel Bir Hanımefendi: Zubeyde bt. Cafer”. Istem Journal, 23: 143-168.
• Karasar, Niyazi (1994). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın.
• Karataş, Yusuf (2008). Binbir Gece Masalları Üzerine Bir Uygulama. Doctoral Thesis. Ankara: Gazi University Institute of Educational Sciences.
• Kehhale, Omer Riza (1958). A’lam’un-Nisa fi Alemeyi’l- Arabi ve’l-İslam, II. Beyrut: Muessesetu'r-Risale Nasirun.
• Translation of the Holy Quran (2009). Trans. Halil Altuntas & Muzaffer Sahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Mahdi, Muhsin (1990). The Arabian Nights. Trans. Hussain Haddawy. New York: W. W. Norton Company.
• Nedim, Muhammed b. Ishak (2017). el-Fihrist. İstanbul: Çıra Yayınları.
• Onaran, Alim Şerif (2000). Binbir Gece Masalları. İstanbul: YKY.
• Polat, Hüseyin (2018). “Abbasi Donemi Şiiri ve Şairlerine Genel Bir Bakış”. Gazi University Journal of Social Sciences, 14: 636-649.
• Safedi, Salahaddin Halil b. Aybeg (1991). El-Vafi bi'l-Vefayat. Beyrut:Daru Sadr.
• Stetkevych, Suzanne Pinckney (1979). “The Abbasid Poet Interprets History”. Journal of Arabic Literature, X: 49-64.
• Şeyban, Lütfi (1996). İlk Dönem Abbasîlerde Kadın (132-232/750-847). Master's Thesis. Sakarya University Institute of Social Sciences.
• Şeyban, Lütfi (2004). İslam Tarihinde Kadının Dönüşümü: Abbasi Örneği. İstanbul: Fersat Yayınları.
• Tekiner, Kazım (2019). Harun er-Resid Harunname. İstanbul: Kamer Yayınları.
• Üçok, Bahriye (1968). İslam Tarihi Emeviler ve Abbasiler. Ankara: AÜ İlahiyat Fakültesi.
• Weidner, Genevieve (2017). “Popular Literature in the Abbasid Caliphate: How It Represented and Defined the Culture of the Abbasids”. University of Massachusetts Undergraduate History Journal, 1: 19-32.
• Yıldırım, Kadri (2009). “Didaktik Şiirin Abbasiler Döneminde Ortaya Çıkışı ve Gelişimi Üzerine Bir İnceleme”. Uludağ University Faculty of Theology Journal, 18(1): 171-207.
• Zehebi, Semseddin Ebi Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman (1987). Tarih’ul-İslam ve Vefeyat’ul Mesahir ve’l-A’lam, V. Beyrut: Dar’ul-İslam.