The Ritual of Dârdan İndirme in Alevi-Bektashis: Example of Balören Village in Kocaeli

Yıl 2024, Sayı: 21, 75 - 90, 10.06.2024

Kıymet Kaya

https://doi.org/10.46250/kulturder.1443516

Öz

The "dâr” or "dârdan indirme erkânı” [meaning of the word: doorstep ceremony] is an important ritual related to death beliefs in Alevi-Bektashi tradition. This ceremony has survived to the present day and is performed after the death of musâhib initiates. The research was limited to the practice of "dârdan indirme erkânı” in the village of Balören (formerly known as Belen), located in the İzmit district of Kocaeli province. Within this framework, the first part of the study deals with the historical and geographical location of Balören Village, the second part deals with the concept of "dâr”, and finally the "dârdan indirme erkânı” is discussed. The research involved participant observation of the dâr ceremony performed by Kazım Güneş Dede, affiliated with the Pir Sultan Abdal Lodge, at Cemevi in the village of Balören on January 28, 2024 for three deceased people. The aim of the study was to document the performance of the dâr ceremony in the village of Balören in order to contribute to the preservation and transmission of Alevi-Bektashi culture to future generations and to promote collective consciousness. This research is based on the qualitative research method widely accepted in the social sciences, known as ethnographic field research, and historical and contemporary sources related to the topic have been meticulously examined. In particular, significant works recognised in Alevi literature have been reviewed and access to primary sources has been obtained. The research has concluded that the tradition of dârdan indirme in the village of Balören, Kocaeli, serves not only to bring peace to the departed soul but also functions as a significant oral cultural practice that strengthens the unity and solidarity within the community. It has been found to facilitate the formation of collective consciousness and support community cohesion.

Anahtar Kelimeler

Alevism, Bektashism, cem, dârdan indirme ritual, Balören Village

Alevi-Bektaşilerde Dârdan İndirme Erkânı: Kocaeli Balören Köyü Örneği

Öz

“Dâr” veya “dârdan indirme erkânı”, Alevi-Bektaşi inancında ölümle ilgili inanışlara ait önemli bir ritüeldir. Bu erkân, günümüze kadar varlığını sürdürmüş olup musâhibli taliplerin ölümünün ardından icra edilmektedir. Araştırma, Kocaeli ili İzmit ilçesinde Balören Köyü’nde (eski adıyla Belen) uygulanan dârdan indirme erkânı ile sınırlandırılmıştır. Bu kapsamda araştırmanın birinci bölümünde Balören Köyü’nün tarihi ve coğrafi konumu, ikinci bölümünde “dâr kavramı” ve son olarak “dârdan indirme erkânı”na yer verilmiştir. Araştırmada, Hakk’a yürüyen üç kişi için 28 Ocak 2024 tarihinde Balören Köyü Cemevi’nde Pir Sultan Abdal Ocağı’na bağlı Kazım Güneş Dede önderliğinde yürütülen dârdan indirme erkânı katılımcı gözlemci olarak incelenmiştir. Araştırmanın amacı; Balören Köyü’nde gerçekleştirilen dârdan indirme erkânının uygulanışını kayıt altına alarak, Alevi-Bektaşi kültürünün gelecek kuşaklara aktarılmasına ve kolektif bilincin oluşturulmasına aracılık etmesidir. Bu araştırma, sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemi olarak kabul edilen etnografik alan araştırmasına dayanmaktadır ve konuyla ilgili tarihsel ve güncel kaynaklar titizlikle incelenmiştir. Özellikle Alevi literatüründe kabul görmüş önemli eserler taranmış ve birincil kaynaklara erişim sağlanmıştır. Araştırma sonucunda, Kocaeli Balören Köyü’nde dârdan indirme erkânının sadece Hakk’a yürüyen kişiyi huzura erdirme amacının ötesinde, aynı zamanda toplumun birlik ve beraberliğini güçlendiren önemli bir sözlü kültür ürünü olduğu, kolektif bilincin oluşturulmasına aracılık ederek toplumun dayanışmasını desteklediği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alevilik, Bektaşilik, cem, dârdan indirme erkânı, Balören Köyü

Kaynakça

• Arslanoğlu, İbrahim (1998). “Çubuk Yöresi Aleviliğinde Dâr Kurbanı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 6: 11-34.
• Bal, Hüseyin (2004). Alevi İslâm Yolu. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları.
• Bozkurt, Fuat (2020). İmam Cafer-i Sadık Buyruğu. Konya: Salon Yayınları.
• Creswell, John Ward (2018). Nitel Araştırma Yöntemleri. Çev. Selçuk B. Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çetin, Necat (2016). “Kocaeli İli İzmit-Balören (Belen) Köyünde 1320 (Miladi 1904) Tarihli Son Osmanlı Nüfus Tahriri (Yazım/Sayım)”. Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II. Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 1155-1164.
• Dedekargınoğlu, Hüseyin (2018). “Alevîlerde Dâr’dan İndirme Cemi (Dâr Erkânı) Dede Garkın Süreği Örneği”. IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu. Ankara: AHBVÜ Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 319-342.
• Erduyan, Işıl (2017). “Etnografi”. Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları. Ed. Fatma Nevra Seggie. Ankara: Anı Yayıncılık, 82-104.
• Ersal, Mehmet (2016). Alevilik/Kavramlar ve Ocak Sistemi: Çubuk Havzası Örneği. Ankara: GÜ Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi.
• Fığlalı, Ethem Ruhi (2006). Türkiye'de Alevilik Bektaşilik. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1963). Mevlevî Âdâb ve Erkânı. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Kaplan, Doğan (2010). Yazılı Kaynaklarına Göre Alevilik. Ankara: TDV.
• Kılıç, Mustafa Cemil (2013). Yükselen Alevilik. İstanbul: Kamer Yayınları.
• Özmen, İsmail (1995). Alevi Bektaşi Şiirleri Antolojisi. Ankara: Saypa.
• Rençber, Fevzi (2020). “Alevî-Bektaşî Geleneğinde ‘Dârdan İndirme Erkânı’: Adıyaman Örneği”. Sırat, 1: 31-49.
• URL-1: https://www.nufusune.com/798272-kocaeli-izmit-baloren-mah-allesi-nufusu (Erişim: 24.02.2024).
• Üzüm, İlyas (2008). Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevilik. İstanbul: İSAM.
• Yıldırım, Ali (1997). Başlangıcından Günümüze Alevi Bektaşi Deyişleri 1. Ankara: Uyum Yayıncılık.