Marriage and Courtship with Foreigners in Felatun Bey ile Rakım Efendi and Primo Türk Çocuğu

Yıl 2025, Sayı: 24, 141 - 155, 10.03.2025

Yasir Vural

https://doi.org/10.46250/kulturder.1576232

Öz

In the Tanzimat literature, the critique of misguided Westernization is prevalent, often articulated through humorous narratives. Nevertheless, a continuous search for a synthesis, under the condition of preserving essential values, is evident in the pursuit of "correct Westernization.” This quest for synthesis is exemplified in the novel Felatun Bey ile Rakım Efendi through the relationship between an Eastern man and a Western woman, highlighting the various aspects of correct and incorrect Westernization. In the National Literature Period, however, the West transforms from a counterpart worthy of certain accepted values and a sought-after synthesis into an occupying and colonial force. The West ceases to be a model and becomes a foe to be overcome. This perspective is also reflected in the portrayal of marriage and courtship relations with foreigners. The Turkish-Italian marriage depicted in the story "Primo Türk Çocuğu” exemplifies this viewpoint. This study aims to illustrate the distinctions that arise in marriage and courtship relationships with Westerners according to the characteristics of different periods. The eclectic understanding of Westernization in the Tanzimat Period is examined through Felatun Bey ile Rakım Efendi, while the perception of the West as an adversary in the National Literature Period is addressed in the story "Primo Türk Çocuğu”. The methodology of this study focuses on analyzing the perspectives on Westernization in these two works, excluding formal elements, and concentrating on the characters and their interrelationships in the context of marriage and courtship.

Anahtar Kelimeler

Westernization, Turkish Literature, foreigner, Ahmet Mithat Efendi, Ömer Seyfettin

Felatun Bey ile Rakım Efendi ve Primo Türk Çocuğu’nda Yabancılarla Evlilik ve Flört

Öz

Tanzimat edebiyatında Batı ile ilişkilerde, yanlış Batılılaşmanın eleştirisi yapılmış, çoğu zaman mizahi bir anlatım kullanılmıştır. Bununla birlikte, korunması gereken değerlere dikkat etmek koşuluyla “doğru Batılılaşma” için bir sentez arayışı her zaman sürdürülmüştür. Felatun Bey ile Rakım Efendi romanında bu sentez arayışı, Doğulu erkek-Batılı kadın ilişkisi ile örneklenir. Doğru ve yanlış Batılılaşmanın farklı yönlerine dikkat çekilir. Milli Edebiyat Dönemi’nde ise Batı, bazı değerleri kabul edilmesi gereken ve uygun bir sentezin arandığı muhatap değil, işgalci ve sömürgeci konumundadır. Batı, model olmaktan çıkmış, kurtulunması gereken bir düşmana dönüşmüştür. Yabancılarla evlilik/flört ilişkilerinde de Batı’nın bu yönü öne çıkar. Primo Türk Çocuğu öyküsündeki Türk-İtalyan evliliği de bu yönüyle ele alınır. Bu çalışmada Batılılarla evlilik ve flört ilişkilerinde dönemlerin özelliklerine göre ortaya çıkan farklılaşmayı örneklemek amaçlanmıştır. Tanzimat Dönemi’nin eklektik Batılılaşma anlayışı Felatun Bey ile Rakım Efendi romanıyla, Milli Edebiyat Dönemi’nin düşman Batılı anlayışı “Primo Türk Çocuğu” hikâyesiyle ele alınmıştır. Çalışmanın yöntemi, bu iki eserin biçim unsurları hariç tutularak kişiler ve bu kişiler arası evlilik/flört ilişkileri ekseninde eserlerin Batılılaşma olgusuna bakışını ortaya koymaya dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Batılılaşma, Türk Edebiyatı, yabancı, Ahmet Mithat Efendi, Ömer Seyfettin

Kaynakça

• Ahmed Mithat Efendi (2013). Felatun Bey ile Rakım Efendi. Akçağ Yayınları.
• Dayanç, Muharrem (2012). “Millî Edebiyat Dönemi, Milliyetçi Edebiyat ve Millî Edebiyat Kavramı Üzerine Düşünceler”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1): 91-103.
• Esen, Nüket (1991). Türk Romanında Aile Kurumu. T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı.
• Gökçek, Fazıl (2012). Küllerinden Doğan Anka: Ahmet Mithat Efendi Üzerine Yazılar. Dergâh Yayınları.
• Kanter, Beyhan (2013). “Ömer Seyfettin Hikâyelerinin Kurucu Unsurları: Tarih ve Dil”. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 5(10): 99-113.
• Kaplan, Mehmet (2014). Türk Edebiyatı Üzerinde Yazılar 2. Dergâh Yayınları.
• Karadoğan, Sibel ve Özdarıcı, Öznur (2023). “Popüler Türk Romanlarında Aşk ve Evlilik (1939-1945)”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 37: 338-353.
• Moran, Berna (2011). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1. İletişim Yayınları.
• Okay, M. Orhan (1995). “Felâtun Bey ile Râkım Efendi̇”. TDV İslâm Ansiklopedisi, C.12. TDV Yayınları, 302-303.
• Okay, M. Orhan (2014). Batılılaşma Dönemi Türk Edebiyatı. Dergâh Yayınları.
• Ömer Seyfettin (2012). Ömer Seyfettin Bütün Eserleri; Hikayeler 1. Haz. Hülya Argunşah. Dergâh Yayınları.
• Parla, Jale (2006). “Rakım Efendi'den Nurullah Bey'e, Cemaatçi Osmanlılıktan Cemiyetçi Türk Milliyetçiliğine Ahmet Mithat’ın Romancılığı”. Merhaba Ey Muharrir! Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar. Ed. N. Esen ve E. Köroğlu. Boğaziçi Üniversitesi̇ Yayınevi̇, 17-52.
• Parla, Jale (2016). Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Shams, Mohammad Jalal (1984). Servet-i Fünun’dan Önce Türk Romanında Yabancılar ve Azınlıklar. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Sümer, Mehmet (2015). Millî Kimliğin İnşasında Edebiyatın Rolü (1911-1920). Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi.