On the Newly Discovered Poem of Müfti Fâik Efendi A Poet and Scholar from Harput

Yıl 2025, Sayı: 24, 242 - 254, 10.03.2025

İlyas Kayaokay

https://doi.org/10.46250/kulturder.1620613

Öz

With more than forty poets he trained, Harput was one of the shining neighborhoods in the last phase of classical literature. Another divan poet from the bosom of Harput, which raised many important poets, poets, commentators and scholars such as Ebubekir Nusret, Yusuf Şükrî, Sa'dî, Rahmî, Hayrî and Hazmî, is Mufti Mehmed Faik Efendi. The father of Hürrem Müftügil, one of the politicians of the Republican era, Mufti Faik was born in 1857 as a member of the family known as Tellâl-zade in Harput. He served as a mufti and mudarris, positions he inherited from his father, and died in 1928. Mufti Fâik, whose works are thought to have been lost, did not have any known independent works, and his few poems have survived to the present day through İshak Sunguroğlu. In this study, based on a newly discovered document, a previously unknown poem of Mufti Fâik was brought to light. This one-page printed document, dated1340/ M.1924, which is in our personal library, was discovered among the manuscripts offered for sale at an auction. This unpublished verse by Mufti Faik is a tahmis written for seven couplets of Namık Kemal's nine couplet mystical ghazal written in the first phase of his poetry. In this article, after giving information about Mufti Fâik, the translation of the aforementioned tahmis into Latin letters, its modern Turkish translation and its facsimile edition are given.

Anahtar Kelimeler

Namık Kemal, Harput, Diwan Poetry, tahmis, sufism

Harputlu Şair ve Âlimlerden Müftü Fâik Efendi’nin Yeni Bulunan Manzumesi Üzerine

Öz

Yetiştirdiği kırktan fazla şair ile klasik edebiyatın son evresinde parlayan taşra mahfillerinden biri de Harput olmuştur. Ebubekir Nusret, Yusuf Şükrî, Sa‘dî, Rahmî, Hayrî ve Hazmî gibi pek çok önemli şair, nâsir, şârih ve âlim yetiştiren Harput’un bağrından kopmuş bir diğer divan şairi de Müftü Mehmed Fâik Efendi’dir. Cumhuriyet devrinin siyasetçilerinden Hürrem Müftügil’in de babası olan Müftü Fâik, Harput’ta Tellâl-zâde olarak bilinen ailenin mensubu olarak 1857’de dünyaya gelmiştir. Babasından tevarüs eden müftülük ve müderrislik vazifelerinde bulunmuş ve 1928’de vefat etmiştir. Eserlerinin kayıp olduğunu düşündüğümüz Müftü Fâik’in bilinen herhangi bir müstakil eseri olmayıp az sayıdaki şiirleri İshak Sunguroğlu vasıtasıyla günümüze intikal etmiştir. Bu çalışmada, yeni bulunan bir belgeden hareketle Müftü Fâik’in daha evvel bilinmeyen bir manzumesi gün yüzüne çıkarılmıştır. Şahsî kitaplığımızda yer alan 1340/1924 tarihli matbu hâldeki tek yapraklık bu belge, bir müzayedenin satışa çıkardığı varaklar arasında keşfedilmiştir. Müftü Fâik’in yayımlanmamış bu manzumesi, Nâmık Kemâl’in şairliğinin ilk evresinde yazdığı dokuz beyitlik tasavvufî gazelinin yedi beytine bir tahmistir. Yazımızda, Müftü Fâik hakkında bilgi verildikten sonra mezkûr tahmisin Latin harflerine aktarımına, günümüz Türkçesine ve tıpkıbasımına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nâmık Kemâl, Harput, Divan Şiiri, tahmis, tasavvuf

Kaynakça

• Ceyhan, Adem (2021). “Harputlu Yusuf Şükrî’nin Nesâyih (Nasihatlar) I-Günümüz Türkçesiyle”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 7(3): 577-621.
• Demirel, Yurdal (2019). “Harput Ulemasından Bilinmeyen Bir Âlim: Dellal-zâde Müftü Hacı Mehmet Efendi”. Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 20: 43-64.
• Göçgün, Önder (1999). Namık Kemâl’in Şairliği ve Bütün Şiirleri. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Güler, Zülfi (1999), “Harput'ta Edebiyat ve Sözlü Folklor”. Dünü ve Bugünüyle Harput (Tarih-Edebiyat-Şiir-Folklor) C.I. Türkiye Diyanet Vakfı Elazığ Şubesi Yayınları, 1-10.
• Karabuçak, Kemal (2018). Ebubekir Nusret Divanı. Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi.
• Karataş, Ahmet (2020). “Harputlu Şâir Rahmî Efendi’nin Neşredilen Divânında Bulunmayan Bazı Şiirleri”. Şarkiyat Mecmuası, 36: 1-42.
• Kayaokay, İlyas (2016). Divan Şiirinin Son Temsilcilerinden Harputlu Fikret Memişoğlu ve Divanı. Elazığ Belediyesi Kültür Yayınları.
• Onur, Naci (2013). Harputlu Divan Şairleri. Manas Yayıncılık.
• Öngören, Reşat (1997). “Hasan Burhaneddin Cihangîrî”. TDV İslam Ansiklopedisi, C.16. Türkiye Diyanet Vakfı, 310-311.
• Selçuk, Bahir (2014a). “Rıfat Dede”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rifat-rifat-dede (Erişim Tarihi: 09.12.2024).
• Selçuk, Bahir (2014b). “Hayrî, Mehmed Hayrullah”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hayri-mehmed-hayrullah (Erişim Tarihi: 09.12.2024).
• Sunguroğlu, İshak (1959). Harput Yollarında, C.II. Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• Tan, Murat (2015). “Mamuretü’l-Aziz’de Bir Edip: Muhiddin Mekkî”. Uluslararası Harput’a Değer Katan Şahsiyetler Sempozyumu Bildirileri. Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi, 103-115.
• Ülger, Nevzat (2015). “Harput’ta Yetişen İlim Adamları (Yukarışehir’in Işık İnsanları)”. Uluslararası Harput’a Değer Katan Şahsiyetler Sempozyumu Bildirileri. Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi, 381-395.
• Yakar, İbrahim (2014), “Müftü Mehmed Fâ'ik Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/%20madde-detay/faik-muftu-mehmed-faik-efendi (Erişim Tarihi: 09.12.2024).
• Yapıcı, Süleyman (2015). Harput Bir Havza Kültürünün Mânevi Hüviyeti Âlim-Müellif ve Mutasavvıfları. Anıl Grup ve Matbaacılık Yayıncılık.
• Yapıcı, Süleyman (2016). Milli ve Manevi Hamurumuzu Yoğuran Aziz Şehrin Aziz İnsanları. Elazığ Belediyesi Kültür Yayınları.