Kültür ve Gastronomi İlişkisi Bağlamında Kayseri-İncesu İlçesi Garipçe Mahallesi’nde Üzüm Pekmezi Yapımı

Yıl 2025, Sayı: 27, 231 - 244, 10.12.2025

Fatih Balcı

https://doi.org/10.46250/kulturder.1783627

Öz

Anadolu’nun pek çok yerinde olduğu gibi Garipçe Mahallesi’nde de yaz aylarında kışa hazırlık amacıyla yapılan yiyecek ve içecek üretimi, sadece beslenme ihtiyacını karşılamakla kalmayıp toplumsal dayanışma, kültürel aktarım ve geleneksel bilgi üretimi açısından da önem arz etmektedir. Bu bağlamda çalışmada, kış mevsimi için yörede önemli sayılan, tercihen içecek olarak da kullanılan ve birçok yiyeceğin de ham maddesi olan üzüm pekmezinin üzerinde özellikle durulmuştur. Üzüm yetiştiriciliğinden başlayarak pekmezin yapımı, pekmezden yapılan yiyecekler; bunların saklanması, korunması, satılması vb. hususlara değinilmiştir. Çalışmada, mahallenin kışlık yiyecek ve içecek hazırlıkları sahadan derleme yöntemiyle (görüşme) elde edilen bilgiler ışığında verilmiştir. Bulgular, üzüm pekmezi üretiminin yöre halkının sosyal hayatında önemli bir yere sahip olduğunu ve yerel gastronomi kimliğinin temel unsurlarından biri olduğunu göstermektedir. Çalışmada ayrıca söz konusu ürünün gelecekteki durumu hakkında önerilerde bulunulmuştur. Böylelikle halk kültürü, halk mutfağı, ürün üretimi esnasında kullanılan halk bilgisi, halk takvimi gibi söz konusu unsurların oluşturduğu kültürün kayıt altına alınarak gelecek nesillere aktarımı hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

kültür , gastronomi , Garipçe Mahallesi , Kayseri , üzüm pekmezi

Etik Beyan

Etik Kurul Belgesi: Bu çalışma için Kayseri Üniversitesi Etik Kurulu’ndan etik onay belgesi alınmıştır. Tarih: 02.09.2025, Sayı: 133/2025.

Grape Molasses Production in the Garipçe Neighborhood of Kayseri-İncesu District in the Context of the Relationship Between Culture and Gastronomy

Öz

As in many parts of Anatolia, food and beverage production in the Garipçe neighborhood during the summer months to prepare for winter is crucial not only for meeting nutritional needs but also for social solidarity, cultural transmission, and the production of traditional knowledge. In this context, the study specifically focuses on grape molasses, a product considered essential in the region for the winter season, preferably used as a beverage, and a raw material for many foods. The study addresses issues such as grape cultivation, molasses production, food made from molasses, its storage, preservation, and sale. The study presents information gathered from the field (interviews) on the neighborhood's winter food and beverage preparations. The findings demonstrate that grape molasses production holds a significant place in the social life of the local community and is a fundamental element of the local culinary identity. The study also offers suggestions for the future of this product. This aims to document the culture formed by elements such as folk culture, folk cuisine, folk knowledge used during product production, and folk calendars, and to pass these elements on to future generations.

Anahtar Kelimeler

culture , gastronomy , Garipçe Neighborhood , Kayseri , grape molasses

Etik Beyan

Ethics Committee Approval: Ethical approval was obtained for this study from the Kayseri University Ethics Commit-tee. Date: 02.09.2025, Number: 133/2025.

Kaynakça

• Bascom, William (2005). “Folklorun Dört İşlevi”. Çev. Ferya Çalış. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. Geleneksel Yayıncılık, 125-151.
• Batu, Ali (2006). “Klasik ve Modern Yönteme Göre Sıvı ve Beyaz Katı Üzüm Pekmezi (Zile Pekmezi) Üretimi”. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 2: 9-26.
• Beşirli, Hayati (2010). “Yemek, Kültür ve Kimlik”. Millî Folklor, 87: 159-169.
• Beşirli, Hayati (2017). Yemek Sosyolojisi. Phoenix Yayınevi.
• Beşirli, Hayati (2018). “Toplumsal Araştırmaların Nesnesi Olarak Yemek ve Mutfak”. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Maddi Kültür. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 81-89.
• Cömert, Menekşe ve Durlu Özkaya, Fügen (2014). “Gastronomi Turizminde Türk Mutfağının Önemi”. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(2): 62-66.
• Çobanoğlu, Özkul (2001). “Türk Mitolojisi”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyat Tarihi 1. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 5-85.
• Çobanoğlu, Özkul (2012). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Akçağ Yayınları.
• Dinç, Mustafa (2019). “Halk Bilgisinin Beslenme ve Mutfak Kültürüne Dönük Temsilleri”. Halk Bilimi El Kitabı. Ed. Mustafa Aça. Nobel Akademik Yayınları, 287-314.
• Fieldhouse, Paul (1996). Food and Nutrition Customs and Culture. Nelson Thornes Ltd.
• Kılınçer, Mehmet (2012). Kuruluşundan Bugüne Garipçe. Kayseri Orka Matbaa.
• Öğüt Eker, Gülin (2018). “Farklı Görme Biçimiyle Modern Dünya Ritüeli Olarak Yemek Kültürü: Sınanma/Erginleme ve İntikam Alma Gizli İşlevleri”, Millî Folklor, 120: 170-183.
• Örnek, Sedat Veyis (2020). Türk Halkbilimi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özdemir, Nebi (2007). “Tüketim- Kültür İlişkisi ve Kültür Ekonomisi”. Tüketici Yazıları 1. Hacettepe Üniversitesi TÜPADEM, 223- 240.
• Öztürk, Yaşar (2021). “Yemeğe Sosyolojik Bir Bakış”. Premium E-Journal of Social Sciences, 12: 145-153.
• URL-1: https://www.kayseri.bel.tr/e-kitaplarimiz (Erişim: 06.08.2025).
• URL-2: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38139 (Erişim: 08.08.2025).
• URL-3: http://www.kayseri.gov.tr/incesu (Erişim: 21.08.2025).
• URL-4: http://www.incesu.gov.tr/ (Erişim: 22.08.2025).
• URL-5: https://kayseri.ktb.gov.tr/TR-54991/incesu.html (Erişim: 24.08.2025).
• Yolcu, Mehmet Ali (2018). “Nevşehir Yöresinde Ailelerin Geleneksel Kış Hazırlıkları”. Kültür Araştırmaları Dergisi, 1(1): 7-22.