MEVLİD TÜRÜNÜN SON ÖRNEKLERİNDEN: RÜŞDÎ’NİN MEVLİDÜ’N-NEBÎ’Sİ

Yıl 2021, Sayı: 4, 71 - 108, 27.12.2021

M. Fatih Köksal

Öz

İslâmî Türk edebiyatının en zengin türlerinden biri “mevlid”dir. Yapılan yeni çalışmalarla mevlid edebiyatımıza bilinmeyen yeni mevlid müellifleri ve mevlidler kazandırılmaya devam edilmektedir. Ortaya çıkan metinler, mevlid yazımına gösterilen ilginin sadece sayısal olarak değil zaman ve mekân bakımından da diğer dinî edebiyat türlerinden çok daha yaygın bir kapsamı olduğunu göstermektedir. Edebiyatımızda XV. asrın ilk yıllarında başlayan mevlid yazma geleneği XX. yüzyılın başlarına hatta ortalarına kadar devam etmiştir. Son dönem mevlidlerinden biri de Rüşdî mahlaslı şairin Mevlidü’n-Nebî’sidir.
Dönemin yaygın biyografik ve bibliyografik kaynaklarında adına rastlayamadığımız Rüşdî’ye dair kimi bilgileri, içinde Mevlid’in de bulunduğu hacimli “Külliyat”ının satır aralarında bulabiliyoruz. Buna göre -muhtemelen- Hicrî 1283 (1866-67) yılında doğduğu ve muhtelif illerde devlet memuriyetlerinde bulunduğu anlaşılan Rüşdî’nin, uzun bir zaman aralığında tamamladığı Külliyât’ının bir parçası olan Mevlid’ini ne zaman yazdığı ise bilinmemektedir. Müellif hattı nüshası şahsi kütüphanemizde yer alan Rüşdî Mevlidi, gelenek çerçevesinde yazılmış diğer mevlidlerin çoğu gibi aruzun fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbıyla yazılmış 256 beyit tutarında bir mesnevidir.
Bu çalışmada, Mevlid müellifi Rüşdî’nin biyografisi eserinden hareketle tespit edilebilen bilgiler doğrultusunda ortaya konulduktan sonra Mevlidü’n-Nebî tanıtılacak ve eserin transkripsiyonlu metni yayımlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rüşdî Mevlidi, İslâmî Türk edebiyatı, mevlid geleneği, İslâmî Türk edebiyatı

FROM THE LAST EXAMPLES OF THE MAWLID GENRE: RUSHDI'S WORK TITLED MAWLID AL-NABÎ

Öz

One of the richest genres of Islamic Turkish literature is “mawlid”. With the new studies carried out, unknown new mawlid authors and mawlids continue to be added to our mawlid literature. The resulting texts show that the interest in mawlid writing is much more widespread than other types of religious literature, not only numerically but also in terms of time and space. The tradition of writing mawlids, which started in the first years of the 15th century in our literature, continued until the beginning of the 20th century. One of the last period mawlids is the poet's Mawlid al-Nabi with the pseudonym Rushdi.
We can find some information about Rushdi, which is not included in the well-known biographical and bibliographic sources of the period, between the lines of his voluminous “Kulliyât”, which also includes Mevlid. According to this, it is not known when Rushdi, who was probably born in Hijri 1283 (1866-67) and was in civil service in various provinces, wrote his Mawlid, which is a part of his Kulliyat, which he completed in a long time. Rushdi’s Mawlid, whose copy of the author’s calligraphy is in our personal library, is a mathnawi of 256 couplets written in the form of aruz meter fâilâtün fâilâtün failün, like most of the other mawlids written within the framework of tradition.
In this study, after the biography of Rushdi, the author of Mawlid, is revealed in line with the information that can be determined from his work, Mawlid al-Nabi will be introduced and the transcripted text of the work will be published.

Anahtar Kelimeler

Rushdi’s Mawlid, Islamic Turkish literature, mawlid tradition, 19th century Classical Turkish literature.

Kaynakça

• Bayak, Cemal (2016). Mevlid (Risâle fî Evsâfi’n-Nebî) Ubeydullah Dede. Ankara: Kriter Yayınları.
• Çağlayan, Nagehan (2015). “İstanbullu Şeyh Mehmed Hayrî ve Yeni Mevlid-i Şerîf Takrîr-i Şehâdeteyn ve Tezkîr-i Hıtâbeteyn’i”. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. C. 39. S. 2. s. 265-292.
• Doğru, Rabia (2017). Kara Vâiz’in Mevlid’i. İstanbul: Divan Kitap.
• Kardaş, Sedat (2018). “1951 Yılında Yazılmış Bir Mevlid: Ali Bakî’nin Yeni Tulû’ât-ı Mevlûdü’n-Nebî’si”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. C. 6. S. 4. s. 503–510.
• Kayalık Şahin, Duygu (2018). “Seyyid Muhammed Ali Rızâ’nın Mevlid’i”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. 17. S. 34. s. 539-572.
• Köksal, M. Fatih (2011). Mevlid-nâme. Ankara: TDV Yayınları.
• Köksal, M. Fatih (2016). “Türünün İlginç ve Aykırı Bir Örneği: Şeyh Ahmed Hüsâmeddin Mevlidi”. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. S. 40. s. 1-26.
• Köksal, M. Fatih-Kaçar, Mücahit -İlhan, Mevlüt (2018). Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Kütük, Rıfat (2016). “Fetih Öncesinde Yazılmış Bir Mevlid: Ayasofya Müezzini Kemâl’in Mevlidü’n-Nebî’si”. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. C. 40. S. 1. s. 27-95.
• Kütük, Rıfat (2018). Türk Edebiyatında Mevlid ve Muslihî’nin Gülefşân İsimli Mevlidi. Erzurum: Ertual Akademi Yayıncılık.
• Mermutlu, Mehmet Sait (2019). “Abdurrahman Mevlidi”. Turkish Academic Research Review An Online International Periodical for the Social Sciences and Humanities TARR. C. 4. S. 1. (Özel Sayı). s. 35-88.
• Özkat, Mustafa (2015). “Paris’te Yazılmış Bir Mevlid: Mısbâhu’s-salât”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. S. 14. s. 93-166.
• Timurtaş, Faruk (1980). Mevlid - Süleyman Çelebi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.