A COLLECTIVE MAWLID EXAMPLE WRITTEN AT THE END OF THE 20TH CENTURY: SHEIKH SAYYID CALLIGRAPHER AHMED TAKÎ’S MEVLÛDU’N-NEBEVÎ

Yıl 2022, Sayı: 6, 115 - 139, 28.12.2022

Duygu Kayalık Şahin

Öz

The tradition of writing mawlids that emerged with the desire to tell the birth of Prophet Muhammad, instrumental in the creation of all worlds and to express the love for him started with Ahmedî in the 15th century and continued until today. Many mawlids were written in Turkish-Islamic literature for such reasons as attaining the mercy of Allah, being honored by the intercession of Muhammad and being remembered with goodness. One of the mawlids that is the subject of our study and whose name has not been mentioned in the sources so far is Mevlûdu’n-Nebevî in which the couplets composed from different mawlids are brought togetherThis work, which was compiled as 247 couplets by Seyh Seyyid Hattat Ahmed Takî on September 19, 1980, is written in Arabic letters. In terms of its compositional features and motifs, Mevlûdu’n-Nebevî is written in accordance with the mawlid tradition while making use of the vocabulary of Old Anatolian Turkish. This study starts with the biography of Ahmed Taki, the scriber of the mawlid. are analysed and eleven different sources that either influenced the work or were quoted directly by the writer are identified. At the end of the study, the transcriptioned text of Mevlûdu’n-Nebevî is presented to future researchers. The aim of this study is to contribute to the mawlid literature by revealing a mawlid text that is not included in the sources.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Literature, mawlid, Sheikh Sayyid Calligrapher Ahmed Takî, Mevlûdu’n-Nebevî

XX. YÜZYILIN SONLARINDA KALEME ALINAN DERLEME BİR MEVLİD ÖRNEĞİ: ŞEYH SEYYİD HATTAT AHMED TAKÎ’NİN MEVLÛDU’N-NEBEVÎ’Sİ

Öz

Âlemlerin yaratılış vesilesi olan Hz. Muhammed’in doğumunu anlatmak ve ona duyulan sevgiyi dile getirmek arzusuyla ortaya çıkan mevlid yazma geleneği, XV. asırda Ahmedî ile başlayarak günümüze kadar devam etmiştir. Allah’ın rahmetine nail olabilmek, Hz. Muhammed’in şefaatiyle şereflenmek ve hayırla yâd edilmek gibi muhtelif sebeplerle Türk İslam edebiyatında çok sayıda mevlid kaleme alındığı bilinmektedir. Çalışmamıza konu edilen ve kaynaklarda şimdiye kadar ismi zikredilmeyen mevlidlerden biri de farklı mevlidlerden intihap edilen beyitlerin bir araya getirildiği Mevlûdu’n-Nebevî’dir. Şeyh Seyyid Hattat Ahmed Takî tarafından 9 Zilkade 1400/ 19 Eylül 1980 tarihinde 247 beyit olarak kaleme alınan bu eser, aruzun “fâilâtün/fâilâtün/fâilün” kalıbıyla mesnevi nazım şeklinde ve Arap harfleriyle yazılmıştır. Tertip hususiyetleri ve kullanılan motifler bakımından mevlid geleneğine bağlı olarak kaleme alındığı müşahede edilen Mevlûdu’n-Nebevî’de, Eski Anadolu Türkçesinin söz varlığı da görülmektedir. Bu çalışmada öncelikle mevlid musannifi Şeyh Seyyid Hattat Ahmed Takî’nin biyografisi ortaya konulmuştur. Derleme bir eser olan Mevlûdu’n-Nebevî’nin dil, şekil, yapı ve muhteva özellikleri incelenmiş, esere tesir eden ya da musannifin doğrudan alıntı yaptığı on bir kaynak tespit edilmiştir. Çalışma sonunda Mevlûdu’n-Nebevî’nin transkripsiyonlu metni hazırlanarak araştırmacıların istifadesine sunulmuştur. Bu çalışmanın amacı, kaynaklarda yer almayan bir mevlid metnini ortaya çıkararak mevlid literatürüne katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, mevlid, Şeyh Seyyid Hattat Ahmed Takî, Mevlûdu’n-Nebevî, Turkish Islamic Literature, mawlid, Sheikh Sayyid Calligrapher Ahmed Takî, Mevlûdu’n-Nebevî.

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1999). “Âkif Mevlidi Yahut Kadınlar Mevlidi”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Dr. Himmet Biray Özel Sayısı. s. 404-437.
• Aclûnî (1997). Keşfü’l-Hafâ. (nşr.) Muhammed Abdülazîz Hâlidî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Ahmed, Vedat S. (2009). “Hazret-i Muhammed’e olan Bağlılığın Zor Zamanlardaki İfadesi: Madanlı Râif Efendi’nin Yeni Mevlid-i Şerîf Kitâbı”. Kültür Coğrafyamızda Hz. Muhammed. C. 1. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. s. 301-316.
• Aksoy, Hasan (2007). “Eski Türk Edebiyatında Mevlidler”. Türkiyat Araştırmaları Literatür Dergisi. S. 9. s. 323-332.
• Aksoy, Hasan (2015). Şemseddin Sivâsî Mevlid. Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları.
• Aykanat, Timuçin (2018). “Müftü Hasan Râfet Efendi ve Mevlûd-i Şerîf’i”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. S. 60. s. 33-43.
• Balkan, Kahraman (2017). Ahmed Edirnevî–Mevlid-i Nebevî (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Başaran, Uğur (2022). Afşinli Taki Muhammed ve Mevlitleri -Hayatı ve Şiirleri Bağlamında Monografik Bir İnceleme-. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Bektaş, Ekrem (2011). “Diyarbakırlı Kâmî ve Mevlid’i”. Turkish Studies Türkoloji Araştırmaları. S. 11. s. 779-856.
• Bektaş, Ekrem (2017). “Siverekli İbrahim Re’fet Mevlid’i”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Dergisi. S. 17. s. 77-103.
• Bilgin, Emrah (2022). “19. Asır Şairlerinden Ali Rızâyî’nin Mevlûd-i Şerîf İsimli Eseri”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi. S. 1. s. 225-286.
• Bulut, Büşra (2017). Âşık Paşa’nın Mevlidi İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Soyal Bilimler Enstitüsü.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an Meali (Yeni). https://kuran.diyanet.gov.tr /mushaf. (Erişim Tarihi: 28. 09. 2022).
• Doğan, Özgür (2007). 16. Yüzyıl Şairlerinden Derviş’in Mevlid’i (Metin ve İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Durkaya, Hayriye (2022). “19. Yüzyıl Şairlerinden Erzurumlu İsmail Hakkı ve Mevlid’i”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S. 7. s. 225-244.
• Ekinci, Ramazan (2016). “Diyarbakırlı İbrahim Refet ve Mevlidi”. Mevlid Külliyâtı. Editör: Bilal Kemikli. C. 3. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. s. 159-180.
• Günşen, Ahmet (2016). “İpsalalı Ebu’l-Hayr ve Mevlidi”. Mevlid Külliyâtı. Editör: Mehmet Akkuş. C. 2. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. s. 25-98.
• Gürlek, Sema (2013). Âşık Nevrûzî Mevlidi. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hâce Muhammed Lutfî (2006). Hülâsatü’l-Hakâyık ve Mektûbât-ı Hâce Muhammed Lutfî. İstanbul: Alvarlı Efe Hazretleri İlim ve Sosyal Hizmetler Vakfı.
• Karaörs, Mehmet Metin (2016). “Köleoğlu Kâmil Efendi ve Mevlidi”. Türk Dünyası Araşırmaları. S. 223. s. 119-134.
• Karatoprak, Merve (2020). Haliloğlu’nun Mevlidi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Soyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, Abdurrahman (2013). Cismî’nin Mevlid’i (İnceleme-Tenkitli Metin- Dizin-Tıpkıbasım). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Kaya, Naciye (2015). Abdurrahmân Sâmî’nin Dört Eseri: Dîvân, Mevlîd, Mirât-ı Eyyâm, Nâme-i Muharrem (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kayalık Şahin, Duygu (2018). “Seyyid Muhammed Ali Rızâ’nın Mevlid’i”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. S. 34. s. 539-572.
• Kayaokay, İlyas (2020). Hâfız Ahmedî Şükrî’nin Mevlûdü’n-Nebî’si. İstanbul: DBY Yayınları.
• Köksal, M. Fatih (2011). Mevlid-nâme. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Köksal, M. Fatih (2021). “Mevlid Türünün Son Örneklerinden: Rüşdî’nin Mevlidü’n-Nebî’si”. KÜLTÜRK Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. S. 4. s. 71-108.
• Kütük, Rıfat (2018). Türk Edebiyatında Mevlid ve Muslihî’nin Gül-efşân İsimli Mevlidi. Erzurum: Ertual Akademi Yayınları.
• Mazıoğlu, Hasibe (1974). “Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler”. Türkoloji Dergisi. S. 1. s. 31-62.
• Mermutlu, Mehmet Sait (2019). “Abdurrahman Mevlidi”. Turkish Academic Research Review. S. 1. s. 35-88.
• Musa Kazım Paşa (2011). Aşkın Hazineleri-Makalid-i Aşk. (haz.) Cemil Çiftçi. İstanbul: Kevser Yayınları.
• Necati, Ömer (2020). “Trabzonlu el-Hâc Muhammed Emîn Abdu’l-hay Efendi’nin Avâmil-i Atîk Tercümesi”. Language and Literature Education Journal. S. 1. s. 1-27.
• Özkan, Eda (2019). Dervîş, Mevlîdü’n-Nebî (İnceleme-Metin-Dizin). Yüksek Lisans Tezi. Bartın: Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, Muhammet Raşit (2021). Ahmed’in Mevlid’i (Giriş-İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şehitoğlu, İhsan (2020). “Şeyh Mahmûd Nedîm en-Nakşibendî’nin Mevlidi”. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi. S. 12. s. 49-75.
• Şengün, Necdet (2016). “Es’ad Erbilî ve Hz. Fâtıma Mevlidi”. Mevlid Külliyâtı. Editör: Bilal Kemikli. C. 3. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. s. 283-290.
• Tüylü, Eda (2013). Derviş–Mevlid (İnceleme-Çeviri Yazı-Tıpkıbasım). Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uzun, Mustafa (2016). “Mehmed Fevzi Efendi ve Mevlidleri”. Mevlid Külliyâtı. Editör: Bilal Kemikli. C. 3. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. s. 59-108.
• Yıldız, Alim (2016). “Salih Nihânî ve Mevlidi”. Mevlid Külliyâtı. Editör: Bilal Kemikli. C. 3. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. s. 109-136.
• Yılter, Sait (2020). “Cafer Iyânî Bey’in Mensur ‘Nûr-nâme’sinin İçine Serpiştirdiği Mevlid Metni”. International Journal of Filologia. S. 4. s. 1-18.