MECMUALARDA MAHLAS PROBLEMLERİ (PERVÂNE BEY MECMUASI ÖRNEĞİ)

Yıl 2023, Sayı: 8, 93 - 101, 22.12.2023

Nihat Öztoprak

Öz

Yazma şiir mecmuaları klasik Türk edebiyatının önemli kaynaklarından biridir. Mecmualar, içlerinde barındırdıkları farklı şairlere ait şiirler ve risaleler bakımından klasik Türk edebiyatının kırk ambarı sayılırlar. Bu sebeple bir şair üzerinde çalışırken onların eserlerini bulmak, şiirlerini tamamlamak ve benzeri birçok bilgi ve malzeme için araştırmacılar mecmualara da bakmayı ihmal etmemeye çalışırlar. Ancak mecmualardaki her bilgi mutlak doğru mudur? Mecmualar ne ölçüde kaynak sayılır? Kısacası bir mecmuadan istifade ederken nelere dikkat edileceği hususunun tartışılması gerekir.

Çok tanınmış bir nazire mecmuası olan Pervâne Bey Mecmuası araştırmacıların ilgi duydukları ve üzerinden birçok tez ve makale ürettikleri bir eserdir. Mecmua üzerinde yapılan bu çalışmada ise onda tespit edilen bazı mahlas karışıklıkları üzerinde durulmuştur. Buna göre mahlas beytinin mecmuaya alınmaması, imlaları benzer mahlas kelimelerinin karıştırılması, mahlas bulunmayan şiirlerin mahlas kullanmayan şairlere mal edilmesi, mahlas kelimesi tespit edilirken beytin anlamına bakılmaması, mahlas olarak seçilen kelimenin mahlas mevkiinde kullanılıp kullanılmadığına dikkat edilmemesi vb. sebeplerle ortaya çıkan karışıklıklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Ardından şiirlerin gerçek sahiplerinin kimler olabileceği araştırılmış ve gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Konuyla ilgili örnekler verilerek bunların sebepleri tespit edilmeye çalışılmış ve değerlendirilmiştir.

Yapılan bu çalışma sonunda özelde Pervâne Bey Mecmuası’na, genelde ise bütünüyle mecmualara nasıl yaklaşılması gerektiği, onların ne ölçüde kaynak sayılabilecekleri belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, Pervâne Bey Mecmuası, mecmua, mahlas, nazire

PSEUDONYM (MAHLAS) PROBLEMS İN MECMUAS: EXAMPLE OF PERVANE BEY MECMUA

Öz

Manuscript poetry mecmuas are one of the important sources of Classical Turkish literature. Mecmuas are considered the repositories of classical Turkish literature in terms diverse poems and treatises they contain from various poets. Therefore, when studying a poet, researchers make an effort not to neglect consulting mecmuas to find their works, complete their poems, and gather various information and materials However, is all the information in mecmuas absolutely true? To what extent are mecmuas considered sources? Briefly, it is necessary to discuss what to pay attention to when using a mecmua.
Pervane Bey Mecmua, a well-known literary mecmua, is a work that researchers are interested in and have produced many theses and articles on. In this study conducted on the mecmua, emphasis has been placed on certain pseudonym (mahlas) ambiguities identified within it. Accordingly, this study aims to identify the confusion that arose due to the reasons such as not including the pseudonym couplet in the magazine, mixing up pseudonym words with similar spellings, attributing poems that do not have pseudonyms to poets who do not use pseudonyms, not paying attention to the meaning of the couplet when determining the pseudonym word, not paying attention to whether the word chosen as the pseudonym is used in the pseudonym location, etc. Then, it was investigated who their real owners of the poems might be and the necessary corrections were made. Examples related to the subject have been provided, and attempts have been made to identify and evaluate the reasons behind them.
At the end of this study, it was tried to determine how to approach Pervane Bey Mecmua in particular and mecmuas as a whole in general, and to what extent they can be considered as sources.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, Pervane Bey Mecmua, mecmua pseudonym (mahlas), nazire

Kaynakça

• Avşar, Ziya (2017). Revânî Dîvânı. Ankara: TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78354/divanlar.html (E.T. : 18.11.2023).
• Burmaoğlu, Hamit Bilen (1983). Lâmi‘î Çelebi Dîvânı (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Çavuşoğlu, Mehmed ve M. Ali Tanyeri (1981). Hayretî Divan (Tenkidli Basım). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Ersoy, Ersen (2018). Dîvân-ı Hafî. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi TÜBA Yayınları.
• Gıynaş, Kamil Ali (2014). Pervâne Bey Mecmuası I-III. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Gıynaş, Kamil Ali (2017). Pervâne Bey Mecmuası. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-bey-mecmuasi pdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 14.01.2022).
• Köksal, M. Fatih (2017). Mecma‘u’n-Nezâ’ir (İnceleme-Metin). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56057,mecmaun-nezair-edirneli-nazmi-pdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 16.01.2022).
• Pervâne bin Abdullah (yz.). Pervâne Bey Mecmuası. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi. Bağdat Köşkü Kitaplığı. nu: 406.
• Sinan, Betül (2004). Bâlî Çelebi ve Divanı (2b-35a) İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Tarlan, Ali Nihat (1945). Hayâlî Bey Dîvânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Yaşar, Muhammed (2005). Bâlî Hayatı Edebî Kişiliği, Divanının Tenkitli Metni (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Yavuz, Kemal – Orhan Yavuz (2016). Muhibbî Dîvânı. I-II. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.