“Çerçeve”nin Ötesi: Mültecinin Görsel İmgesinde Kaybın Yokluğu

Yıl 2020, Cilt: 23(1) Sayı: 45, 185 - 210, 26.03.2020

N. Gamze Toksoy Deniz Zeybek Berna Akdoğan

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.710145

Öz

İnsanların savaşlar, siyasal, ekonomik, sosyal vb. nedenlerle zorunlu yer değiştirmeleri veya göçü
günümüzde kitleleri etkileyen bir soruna dönüşmüştür. Hem niceliği hem de etkilediği coğrafi alanın
büyüklüğüne işaret edilerek çoğu zaman “mülteci krizi” olarak adlandırılan insan hareketliliği, beden
politikalarını ve ayrımcı pratikleri yeniden tartışmaya açmayı gerekli kılmaktadır. Zira, yaşam alanlarını
terk ederek tehlikeli yollardan daha güvenli algılanan ülkelere doğru hareket eden topluluklar, ağır insan
hakları ihlallerine maruz bırakılmaktadırlar. Göç yolunda hayatta kalma mücadelesini başarsalar bile
sonrasında, mülteci kimliğinin getirdiği zorluklarla karşı karşıya kalmaktadırlar. Mültecilerin çeşitli
şekillerde maruz kaldıkları ötekileştirici tutum ve davranışların beslendiği ortamın yaratılmasında görsel
imgelerin rolü vardır. Bu metinde ilkin, mültecinin bedeninin medyada yaygın dolaşıma giren görsel
imgeleri ile beden politikaları arasındaki bağlar tartışmaya açılmaktadır. Belli bir çerçeve içinde
tekrarlanan ve mültecileri toplumsal soruna indirgeyen algıyı kuvvetlendiren görsel imgeler, biopolitikaya
dair kavramlar aracılığıyla sorgulanmaktadır. Böylece, görsel imgelerdeki ortaklıkların
bedenlere yönelik politikalarla ilişkisi makro perspektifle ve kavramsal olarak ele alınmaktadır.
Ardından metinde, göç edenlerin yaşadıkları şiddetin, kaybın görsel temsiline dair alternatif yaklaşımlar
geliştirmenin önemine işaret edilmektedir. Günümüz medyasının aynılaşan temsil biçimleri eleştirilirken,
karşı temsilin mümkünlüğü sorgulanmakta ve mevcut görsel rejimin belirlediği çerçevenin ötesinde
düşünmenin, tartışmanın imkanları araştırılmaktadır. İzleyiciye sunulan acılı yaşamlar olmanın ötesinde,
kaybı yaşayanların kendi hikâyelerini aktarmanın yollarından birini açan Arpillera örneği bu bağlamda
ele alınmakta ve görsel rejimin mutabakat alanının dönüştürülmesinin nasıl mümkün olabileceğine dair
soruların uyarıcı örneği olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mülteci, biyo-politika, görsel imge, kayıp, Arpillera

Kaynakça

• Adorno, Theodor (1999). “Geçmişin İşlenmesi Ne Demektir?” (Çev.) Tarhan Onur. Defter, 38: 121-137.
• Adorno, Theodor (2011). Otoritaryen Kişilik Üstüne. (Çev.) Doğan Şahiner. İstanbul: Say.
• Agamben, Giorgio (2001). Kutsal İnsan. (Çev.) İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı.
• Ahmed, Sara (2014). Duyguların Kültürel Politikası. (Çev.) Sultan Komut. İstanbul: Sel.
• Azoulay, Ariella (2018a). “Fotoğrafın Eşitliği” Çev., Elçin Gen. E-scop. (26/11/2018) https://www.e-skop.com/skopbulten/fotografin-esitligi/4146, Erişim tarihi: 18 Eylül 2019.
• Azoulay, Ariella (2018b). “Fotoğrafın Sahibi Kim: Başkalarını Fotoğraflama Hakkı” (Çev.) Derya Yılmaz. E-scop. (12/11/2018) https://www.eskop. com/skopbulten/fotografin-sahibi-kim-baskalarini-fotograflama-hakki/4086 Erişim tarihi: 20 Eylül 2019.
• Azoulay, Ariella (2018c). “İnsanların ve Nesnelerin Zorunlu Göçü” Çev., Derya Yılmaz. E-scop. 30/11/2018 https://www.e-skop.com/skopbulten/insanlarin-venesnelerin- zorunlu-gocu/4162 Erişim tarihi: 20 Eylül 2019
• Bleiker, Roland, vd. (2013). “The Visual Dehumanisation of Refugees.” Australian Journal of Political Sciences, 48: 398-416. DOI:10.1080/10361146.2013.840769. Erişim tarihi: 10.12.2019.
• BM Mülteciler Yüksek Komiserliği Web Sayfası (2019). https://www.unhcr.org/tr/ Erişim tarihi: 21 Kasım 2019.
• Butler, Judith (2005). Kırılgan Hayat. (Çev.) Başak Ertür. İstanbul: Metis.
• Butler, Judith (2015). Savaş Tertipleri. (Çev.) Şeyda Öztürk. İstanbul: Yapı Kredi.
• Caldwell, Dayna (2012). “The Chilean Arpilleristas: Changing National Politics Through Tapestry Work.” Textile Society of America Symposium Proceedings. 665. Mildred Huie Museum. DigitalCommons@University of Nebraska. https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1664. Erişim tarihi: 10 Kasım 2019.
• Chouliaraki L, Stolic T (2017). “Rethinking Media Responsibility in the Refugee ‘Crisis’: A Visual Typology of European News”. Media, Culture & Society, 1–16. DOI: 10.1 77/0 1634 43717726163. Erişim tarihi: 24.12.2019.
• Foucault, Michel (2003). Cinselliğin Tarihi. (Çev.) Hülya Uğur Tanrıöver. İstanbul: Ayrıntı.
• Foucault, Michel (2008). Toplumu Savunmak Gerekir. (Çev.) Şehsuvar Aktaş. İstanbul: Yapı Kredi.
• Foucault, Michel (2016). Özne ve İktidar. (Çev.) Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı.
• Freire, Danilo vd. (2017). “Deaths and Disappearances in the Pinochet Regime: A New Dataset.” Researchgate. https://www.researchgate.net/publication/320237272. Erişim tarihi: 11 Kasım 2019.
• Gambetti, Zeynep (2012). “Foucault’dan Agamben’e Olağanüstü Halin Sıradanlığına Dair Bir Yanıt Denemesi.” Cogito, 30: 70-71. Google Yardım Kampanyası, https://www.campaigntr.com/googledan-multeci-vegocmen- krizi-icin-yardim-kampanyasi/ Erişim tarihi: 21.11.2019.
• Göregenli, Melek (2013). “Temel Kavramlar: Önyargılar, Özcü İnançlar ve Ayrımcılık.” Medya ve Nefret Söylemi. Mahmut Çınar (der.) içinde. İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları. 23-39.
• Hepimiz Göçmeniz Grubu Broşürü (2019). https://gocmeniz.org/broşür Erişim tarihi: 10 Aralık 2019.
• Kaptanoğlu, Cem (2009). “Travma, Toplumsal Yas ve Bağışlama.” Toplum ve Hekim, 3(24): 212-215.
• Malkki, Liisa H. (1997). “Speechless Emissaries: Refugees, Humanitarianism and Dehistoricization.” In Siting Culture: The Shifting Anthropological Object. Karen Fog Olwig ve Kirsten Hastrup (der.) içinde. New York/London: Routledge.
• Mbembe, Achille (2014). “Nekro-Siyaset” http://ayrintidergi.com.tr/nekro-siyaset/ Erişim tarihi: 12 Kasım 2019.
• Morse, Tal (2016). “The Consturction of Grievable Death: Toward an Analytical Framework for the Study of Mediatized Death.” European Journal of Cultural Studies, 1-17. DOI: 10.1177/1367549416656858. Erişim tarihi: 28.12.2019.
• Özmakas, Utku (2018). Biyopolitika: İktidar ve Direniş. İstanbul: İletişim.
• Oyman, Naile R (2019). “Tekstil Sanatlarında Sanat ve Politika İlişkisi Örneği: Umut ve Dayanışma Tekstilleri Arpilleralar.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(68): 605-614.
• Ranciere, Jacques (2014). Estetiğin Huzursuzluğu. (Çev.) Aziz Ufuk Kılıç. İstanbul: İletişim.
• Ranciere, Jacques (2015). Özgürleşen Seyirci. (Çev.) E. Burak Şaman. İstanbul: Metis.
• Sontag, Susan (2004). Başkalarının Acısına Bakmak. (Çev.) O. Akınhay. İstanbul: Agora.
• Taş, Tuğba (2017). “Ötekinin İmgesiyle Karşılaşma ve İzleyicinin Etik Sorumluluğu: Alan Kurdi İmgesi Üzerine Eleştirel Düşünceler.” Mülkiye Dergisi, 41(4): 3-28.
• Toksoy, N. Gamze (2019). “Fotoğraf Aslında Neyin Belgesi? Fotoğrafın Toplumsallığı ve Medya ve Gerçeklik Tartışmalarında Değişmeyen Rolü.” Mediterranean Journal of Humanities, IX(2): 491-505.
• Türksam Göç Bülteni (2019). http://turksam.org/konu/goc-bulteni Erişim tarihi: 10 Aralık 2019
• Zárate, Flora (2012). “Art and Politics: Contemporary Arpilleras, Textile Society of America Symposium Proceedings.” Textile Society of America, 19-22 Eylül, 2012, https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1759&context=tsaconf Erişim Tarihi: 10.11.2019.