Türkiye’den Göç Ettirilmiş Êzidîler Üzerine Etnografik Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 54, 461 - 487, 30.09.2024

Evin Sevgi Baran

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.1516543

Öz

Dünyanın farklı coğrafyalarında yaşamış olan Êzidîler tarih boyunca Müslüman olmadıkları için yerinden edilmiştir. Irak, Suriye, İran ve Türkiye’nin içinde bulunduğu coğrafya asıl yaşadıkları yerlerdir. Ancak çeşitli tarihsel kırılmalarla buralardan göç etmek zorunda kalmışlardır. Bu makalenin öznesi ise zamanında Türkiye’nin Mardin, Batman, Diyarbakır, Urfa gibi illerinin köylerinde yaşamış olan; ancak 1980’den sonra koruculuk sisteminin kurulmasıyla birlikte özellikle Almanya’nın Bielefeld, Celle, Bremen, Köln, Hannover gibi çeşitli illerine göç etmek zorunda kalmış Êzidîler’dir. Bu makalede, Êzidîler’in kimlik inşaları ile kolektif ve kültürel bellek inşaları arasındaki ilişki, Almanya’da yapılmış etnografik saha çalışmasından çıkan veriler ile tartışılacaktır. Kendi toprağından zorla koparılan ve başka bir ülkede diasporada yaşayan bir topluluk kendi toprağını nasıl hatırlar sorusu ile, kendi kimliğini nasıl inşa eder sorusu birbirine bağlıdır; bu makalenin amacı ise bu sorulara sahanın sesiyle cevap vermek olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Êzidîler, kolektif bellek, kültürel bellek, kimlik

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

An Ethnographic Research on Yazidis Displaced from Turkey

Öz

Throughout history, Yazidis have lived in different parts of the world and have been displaced because they are not Muslims. Iraq, Syria, Iran, and Turkey are the places where they originally lived. However, they were forced to migrate from these places due to various historical ruptures. The subject of this article is the Yazidis who once lived in the villages of provinces such as Mardin, Batman, Diyarbakır and Urfa in Turkey, but after 1980, with the establishment of the village guard system, they were forced to migrate to various provinces in Germany such as Bielefeld, Celle, Bremen, Cologne and Hanover. This article discusses the relationship between Yazidi identity constructions and their collective and cultural memory constructions using data from ethnographic fieldwork conducted in Germany. The question of how a community that has been forcibly uprooted from its own homeland and lives in diaspora in another country remembers its own homeland and how it constructs its own identity are interrelated; the aim of this article will be to answer these questions with the voice of the field.

Anahtar Kelimeler

Yazidis, collective memory, cultural memory, identity

Kaynakça

• Açıkyıldız Şengül, B. (2015). Ezidiler: Bir Toplumun, Kültürün ve Dinin Tarihi. İstanbul: Alfa.
• Assmann, J.&Czaplicka, J. (1995). “Collective Memory and Cultural Identity.” New German Critique, 65: 125-133.
• Assmann, J. (2015). Kültürel Bellek. Çev., Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı.
• Baysal, N. (2018). Ezidiler: 73. Ferman Katliam ve Kurtuluş. İstanbul: İletişim.
• Çakmak, Y. (2020). Sultanın Kızılbaşları: II. Abdülhamid Dönemi Alevi Algısı ve Siyaseti. İstanbul: İletişim.
• Çapar, A. (2020). “Mezhepçilik, Pragmatizm ve Müzakere: 16 ile 19. Yüzyıllarda Osmanlı-Nusayri İlişkileri ve Nusayrilerin Değişen Statüleri.” Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, 22 (22): 111-148.
• Deringil, S. (2002). İktidarın Sembolleri ve İdeoloji: II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909). Çev., Gül Çağalı Güven. İstanbul: YKY.
• Fuccaro, N. (2010). Öteki Kürtler: Sömürge Irak’ında Êzidîler. Çev., Ayça Günaydın, Gülsen Özbekar, Onur Günay, Ömer F. Kurhan, Ömer Ongun, Sinem Şekercan, Şerif Derince. İstanbul: bgst.
• Gillis, J. R. (1994). “Memory and Identity: The History of a Relationship.” Commemorations The Politics of National Identity. J. R. Gillis (der.) içinde. New Jersey: Princeton University Press. 3-27.
• Glynn, I. Ve Kleist, J. O. (2012). “History, Memory and Migration: Comparisons, Challenges and Outlooks.” History, Memory and Migration Perceptions of the Past and the Politics of Incorporation. Irial Glynn ve J. Olaf Kleist (der.) içinde. UK: Palgrave Macmillan. 237-245.
• Göç Edenler Sosyal Yardımlaşma ve Kültür Derneği. (2013). “Türkiye’de Koruculuk Sistemi: Zorunlu Göç ve Geri Dönüşler.” İstanbul.
• Gölbaşı, E. (2009). ““Heretik” Aşiretler ve II. Abdülhamid Rejimi Zorunlu Askerlik Meselesi ve İhtida Siyaseti Odağında Yezidîler ve Osmanlı İdaresi”. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, Güz 9: 87-156.
• Guest, J. S. (2001). Yezidilerin Tarihi. Çev., İbrahim Bingöl. Diyarbakır: Avesta.
• Gülsoy, U. (2002). “Sıradışı Bir Dini Topluluk: Osmanlı Yezidileri.” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 7: 129-162.
• Günaydın, A. (2023). “Şengal’in Üzerinden 9 yıl Geçti…Ezidi Temsilciler: Soykırım Devam Ediyor.” https://www.indyturk.com/node/652016/haber/şengalin-üzerinden-9-yıl-geçti…-Êzidî-temsilciler-soykırım-devam-ediyor.
• Halbwachs, M. (2016). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri. Çev., Büşra Uçar. Ankara: Heretik.
• Hirsch, M. (2012). The Generation of Postmemory: Writing and Visual Culture After the Holocaust. Amerika: Columbia University Press.
• Hobsbawm, E. ve Ranger, T. (2006). Geleneğin İcadı. Çev., Mehmet Murat Şahin. İstanbul: Agora.
• Hua, Anh. (2005). “Diaspora and Cultural Memory”. Diaspora, Memory and Identity A Search for Home. Viyaj Agnew (der.) içinde. Toronto: University of Toronto Press. 191-209.
• Jenkins, R. (1996). “Ethnicity Etcetera: Social Anthropological Points of View.” Ethnic and Racial Studies, 19(4): 807-822.
• Kartarı, A. (2017). “Nitel Düşünce ve Etnografi: Etnografik Yönteme Düşünsel Bir Yaklaşım.” Moment Dergi, 4(1): 207-220.
• Kreyenbroek, P. G. (2014). Ezidilik Arka Planı, Dini Adetleri ve Metinsel Geleneği. Çev., Amed Gökçen, Damla Tunla. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Lescot, R. (2014). Yezidiler. Çev., Ayşe Meral. Diyarbakır: Avesta.
• Mangassarian, S. L. (2016) “100 Years of Trauma: the Armenian Genocide and Intergenerational Cultural Trauma.” Journal of Aggression, Maltreatment & Trauma, 25(4): 371-381.
• Mannheim, K. (1952). Essays on the Sociology of Knowledge. Oxford University Press.
• Mead, G. H. (1932). The Philosophy of the Present. London: The Open Court Company.
• Megill, A. (1998). “History, Memory, Identity.” History of the Human Sciences, 11(3): 37-62.
• Misztal, B. A. (2003). Theories of Social Remembering. Philadelphia: Open University Press.
• Okçu, Davut. (1993). İslamdan Ayrılan Cereyanlar: Yezidilik ve Yezidiler. Van: Bileşik Yayın.
• Olick, J. K. (1999). “Collective Memory: The Two Cultures.” Sociological Theory, 17(3): 333-348.
• Poyraz, B. (2013). “Bellek, Hakikat, Yüzleşme ve Alevi Katliamları.” Kültür ve İletişim, 16(1): 9-39.
• Schudson, M. (2019). “Şimdiki Zamandaki Geçmiş Geçmişteki Şimdiki Zamana Karşı’dan.” Kolektif Hafıza Kitabı. J. K. Olick, V. Vinitzky-Seroussi ve D. Levy (der.) içinde. Çev., Zehra Can, Ümit Keskin ve Tarık Özbek. İstanbul: Dipnot. 251-257. Sever, Erol. (1993). Yezidilik ve Yezidilerin Kökeni. İstanbul: Berfin Yayınları.
• Suvari, Ç. C. (2013). Ezidiler Etnodinsel Bir İnanç Olarak Ezidilik. Ankara: Ütopya.
• Vinogradov, A. (1974). “Ethnicity, Cultural Discontinuity and Power Brokers in Northern Iraq: The Case of the Shabak.” American Ethnologist, 1(1): 207-218.
• Whitehad, T. L. (2004). “What is Ethnography?” Ethnographically Informed Community and Cultural Assessment Research Sytstems (EICCARS), Working Paper Series: 2-24.
• Zelizer, B. (1995). “Reading the Past against the Grain.” Critical Studies in Mass Communication, 12: 214-239.
• Zerubavel, E. (1996). “Social Memories: Steps to a Sociology of the Past.” Qualitative Sociology, 19(3): 283-299.
• Zürcher, E. J. (2017). Askerlik “İşi”: Askeri İşgücünün Karşılaştırmalı Tarihi (1500-2000). E. J. Zürcher, (der.). İstanbul: İletişim.