MELA YASÎNÊ ALIKÎ JÎYAN Û BERHEMÊN WÎ

Yıl 2023, , 79 - 109, 29.04.2023

Seher Karak

https://doi.org/10.55106/kurdiname.1274933

Öz

Mela Yasînê Alikî 20. yy. alim ve ediplerindendir. Şu ana kadar Kürt edebiyatında ismi duyulmamış ve literatürde yer almamış bir ediptir.
Mela Yasînê Alikî 1891/1901? Yılında doğmuştur ve 1976 yılında Patnos’ta vefat etmiştir. Mela Yasînê Alikî Alikan aşiretine mensup olup Feqe Reşîdê Alikî ile çok yakın akrabadır. Alikan aşireti göçebe bir aşiret olup söz konusu aile 1882 yıllarında Cizre’den Van’a ordan da Ağrı Patnosa göç etmişlerdir.
Mela Yasîn ilimle uğraşmış ve Ağrı ile Van’ın çeşitli köylerinde imamlık ve müderislik yapmıştır. Mela Yasînê Alikî Kürtçe birkaç şiir ile “Ġezwetu Huneyn” adında bir Hz. Eli Cengnamesini Kürt edebiyatına kazandırmıştır. Şiirlerinin çoğu kaset kayıtlarından elde edilip cengnamesi de üç elyazma nüsha olarak mevcuttur. Alikî’nin bu cengnamesi kalsik Kurmancca edebiyatında örneğine az rastlanılan bir türdür. Bu cengnamesi Hüneyn Savaşı üzerine olup mevcut bilgilere göre Kurmancca edebiyatında bu konuda manzum ve müstakil bir eser görülmemektedir. Bu açıdan Alikî’nin bu eseri kendi alanında önemlidir.
Mela Yasînê Alikî’nin bu eserleri sayesinde onun edebi yönü ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada Mela Yasînê Alikî’nin hayatı, edebi yönü ve eserleri tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mela Yasînê Alikî, Cengname, Ġezwetu Huneyn, Alıki Aşireti, Patnos.

MELA YASÎNÊ ALIKÎ JÎYAN Û BERHEMÊN WÎ

Öz

Mela Yasîn Aliki is a poet and writer of the 20th century. Until now, his name has not been heard in Kurdish literature and has not been included in Kurdish literature.
Mela Yasînê Alikis year of birth is not known exactly. There are two opinions about that they are 1891 and 1901. He died in 1976 in Patnos. Mela Yasînê Alikî is a member of the Alikan tribe and he is from Feqe Reşidê Alikî family. The Alikan tribe is a nomadic tribe and the family in question migrated from Cizre to Van and from there to Ağrı Patnos in 1882.
Mela Yasîn was engaged in science and worked as an imam and professor in various villages of Ağrı and Van. Mela Yasînê Alikî, wrote few poems in Kurdish, and with them he brought Hz.Eli’s cengname to kurdish literature which named "Ġezwetu Hunayn". Most of his poems are obtained from cassette records and his Hz. Ali’s Cengname is available in three manuscripts. This cengname of Aliki is a rare genre in the classical Kurmanc literature. This text is about the Battle of Hunayn, and according to the available information, there is no verse and detached work on this subject in Kurmanc literature. In this respect, this work of Aliki is important in its field.
Thanks to these works of Mela Yasînê Aliki, his literary side is revealed. In this study, the life, literary direction and works of Mela Yasînê Alikî will be introduced.

Anahtar Kelimeler

Mela Yasînê Alikî, Cengname, Ġezwetu Huneyn, Aliki Tribe, Patnos.

Kaynakça

• Adak, A. (2017). Serdema Xalidîtiyê di Tarîxa Edebiyata Kurdî ya Klasîk de. Kürt Tarihi Dergisi. hej. 30. n.r. 59-64.
• Apak, A. (2020). Ana Hatlarıyla İslam Tarihi 1. Cild (Hz. Muhammed Dönemi). İstanbul: Ensar Yayınaları.
• Beşikçi, İ. (2014). Doğu’da Değişim ve Yapısal Sorunlar Göçebe Alikan Aşireti. İstanbul: İsmail Beşikçi Vakfı.
• Bişaroğlu, S. (2022) Cengnameyeke Hezretî Elî: “Ġezwetu Huneyn “ a Mela Yasînê Alikî (Metin û Lêkolîn). (Teza Lîsansa Bilind a Çapnebûyî). Zanîngeha Mardîn Artukluyê Enstîtûya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî. Mêrdîn.
• Celîl, C. (2004). Keşkula Kurmancî. Wîen: Weşanên Doğa.
• Çetin, A. M. (2020). Şimdi: Hayatım, Hicretim Şeyh İsmail Çetin Hazretleri. Isparta: Dilara Yayınları.
• Çetin, İ. (2014). Edeble Varış Lütüfla Dönüş. Isparta: Dilara Yayınları.
• Demir, A. (2012). Qewlê Newala Sîsebanê. Stenbol: Weşanên Nûbihar.
• Develioğlu, F. (2017). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Yayınları.
• Duisenov, N. (2011). “Sebep ve Sonuçlarıyla Huneyn Gazvesi. (Yayımlamamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı İslam Tarihi Bilim Dalı. Konya.
• Karak, M. Z. (2020). Dîwançeya Şêx Îsmetullahê Karazî (Metn û Lêkolîn). (Teza Lîsansa Bilind a Çapnebûyî). Zanîngeha Mardîn Artukluyê, Enstîtûya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî. Mêrdîn.
• Kıran, İ. (2021). “Aristokrat Kürt Aileler: Kufreviler”. Kovara Kurdîyat. hej. 4, n.r. 81-104.
• Koxî, M. E. H. (2004). Dîwana Cami‘. Diyarbakır: Weşanên Ihsan.
• Mattei, J. L. (2004), Hz. Ali Cenknâmelerî. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Özfırat, B. (2019). Sîretü’n-Nebi. (Cilt 1). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Özfırat, B. (2019). Sîretü’n-Nebi. (Cilt 2). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Reşîd, F. (2020). Sirru’l Mehşer. (amd. Ahmet Gemi, M. Nezîf Katılmış).Wan: Weşanên Peywend.
• Şulul, K. (2015). Ana Hatlarıyla Siyer-i Nebî. İstanbul: Ensar Yayinlari.
• Tek, A. (2018). “Şeyh-Mürit İletişiminin Yazma Geleneğine Katkısı: Mela Zahirê Tendûrekî’nin Dîwan’ı”, Nüsha Dergisi, c 18. Hej. 47, n.r. 83-108.
• Yıldırım, K. (2018). Kürt Medreseleri ve Âlimleri: Tekkelere Bağlı Medreseler. Cilt. 2. İstanbul: Avesta Yayınları.
• Arvas Ailesi Mensupları Sosyal Yardımlaşma Dayanışma ve Kültür Derneği. Seyyid Muhammed Hafid Arvasi, Dema gihandinê 28. 03. 2023) ( http://arvasidernegi.com/biyografi_detay.aspx?biyog_id=45 )