هێمايێن مێژوویی دشعرا نووخازا كوردیدا

Yıl 2024, Sayı: 11, 130 - 150, 29.11.2024

Surood Weli Ismael Al-jaf• , Rabeea Ismael Khaled Zebari , Hemn Karim

https://doi.org/10.55106/kurdiname.1510756

Öz

In a general way, poetry is considered to be an important foundation in literature as a whole and poetry in general. Since the beginning of the stage of human life, each stage has its own use and until now, it has its own color and importance in all its forms. It is also considered as an important tool. The poet tells his story through elements.
Historical elements are one of the types of elements found in modern poetry in the south of the country. the poets still use it in their poetry. they use the historical ones. as it is clear that the Kurmans have seen very difficult periods in their history. the modern poets have used the historical ones for the success and problems of the Kurmans in the way of the historical ones. This is clear from the attention of the new poet Kurmanç. He uses historical elements in his poems.

Anahtar Kelimeler

Hema, Historical Hema, Nukhaz Poetry

هێمايێن مێژوویی دشعرا نووخازا كوردیدا

Öz

Genel anlamda şiir, bir bütün olarak edebiyatta ve genel olarak şiirde önemli bir unsur olarak kabul edilir. İnsan yaşamının başlangıcından bu yana her aşamanın kendine has bir kullanımı vardır ve günümüze kadar tüm biçimleriyle kendine has bir renk ve öneme sahiptir. Aynı zamanda önemli bir araç olarak kabul edilir. Şair hikâyesini unsurlar üzerinden anlatır.
Tarihi unsurlar ülkenin güneyinde modern şiirde bulunan unsur türlerinden biridir. Şairler hala tarihi olanları kullanıyorlar çünkü Kurmanların tarihlerinde çok zor dönemler görmüşler, modern şairler ise Kurmanların başarıları ve sorunları için tarihi olanları kullanmışlar. Tarihsel olanlardan ise yeni şair Kurmanç'ın şiirlerinde tarihi unsurlara dikkat etmesinden anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hema, Tarihsel Hema, Nukhaz Şiiri

HÊMAYÊN DÎROKÎ DI HELBESTA NÛXAZA KÛRMANCÎ DE

Öz

Hêma bi awayekê giştî bi binemayekê giring dihê jimartin dinva edebiyatan de bi tevahî û helbestê bi taayetî. Hêma her ji destpêk a qûnaxa jiyana merovî hebûne û her qûnaxekê li gorey jiyan a xwe karanî ye û heta niha rengvedan û giring a xwe bi hemû cûreyên xwe hebû ye. Herweha hêma weke amrazekê giring dihê jimartin. Helbestvan bi rêya hêmayan behsa naxê xwe bike.
Hêma yên dîrokî yek ji wan cûreyê hêmayane Di helbest a nûxaz a başûrê welat de dihê dîtin. helbestvanan hêma di helbest a xwe de karanîne.hêma yên Dîrokî kar anî ne.çûnkû weke eşkere Kûrmanç di dîrok a xwe de qûnaxên pir sehmet dîtne.helbestvanên nûxaz hêma yên dîrokî ji bo serhatî û dert û kolên kûrmancan bi rêka hêma yên dîrokî derbirî ne.ev yeke ji bal helbestvanê nûxazê Kûrmanç eşkere dibe.di helbestên xwe de hêma yên dîrokî kar anî ne.

Anahtar Kelimeler

Hêma, Hêma yên Dîrokî, Helbesta Nûxaz

Kaynakça

• Azad, Ahmed Mehmud,Bunyatî (2009) ziman le şi'rî hawçerxî Kurdîda1985-2005, Hewlêr.
• Amêdî, Ebdûlla Yasîn,( 2003) Peydabûna rexne ya edebî le Şî'rî Kilasîkî Kurdî de ta cengî gêtî yekem, weş: Wezareta Perwerdê, Hewlêr.
• Aso, Omer Mustefa,( 2009) Beha Îstatîyekanî Şî'r lay Pîrmêrd û Şêx Nûrî Şêx Salih û Goran, Weş:Xanî, Duhok.
• Arsh walid, (2015) shira al ramz fi diwan asam l husin zidan risala majestar jamia muhamad xazira.
• Ahmet, Safya Mohmed,( 2013) Ladan le Şî'rî hawçerxî Kurdî de, weş:Hacî Haşim, Hawlêr.
• Abu Ubeyît Abdulla Zîyab, (2005) Hozan Nûxazî li devera Badînan ji destpêkê heta sala 2000, weş: Wezareta Perwerdê, Hewlêr.
• Ehmed, Merîwan Hama Karîm( 2022) Binyatî wêney hûnerî le Şî'rî Salim de, Teza Doktorayê, Zanîngeha Silêmanî.
• Întîzar Necîb Cûqî (2016) Şî'r û Mêjû, weş: Tûrkîye.
• Hamad, Pexşan Sabîr,(2012) Remiz le Şî'rî hawçerxî Kurdî de 1970-1991,weş:Hacî Haşim, Hewlêr.
• Fatah, Dilêr Dawûd,( 2016) Sîmbûl di romana Rojên Êtûn de ya Romannivîs Kovan Sindî, Weş: Hîvî.
• Hemn Karim M. Salih, & Mariwan Hussein Farhan. (2023). Analyzing and Combating Drinking Liquor in “Bartender” of Hemin Mukeriany with Two Poems of Drinking Liquor of Manuchari Damghani. Qalaai Zanist Journal, 8(1), 583–606. https://doi.org/10.25212/lfu.qzj.8.1.22
• Hasan,Nawzad Ebdûlla,( 2017) Masikdarî di hozana nû ya Kurdî de li davara Behdînan 1961-1991, Teza Masterê, Zanîngeeha Duhokê.
• Hamad, H. K. (2024). The Philosophy of Contract between Theory and Practice. Pakistan Journal of Humanities and Social Sciences, 12(2.
• Hamad, H. K. (2018). Sovereign Immunity and Its Development in International Law. Qalaai Zanist Journal, 3(1).
• Hajar tabi, (2013) al ramzi tarixi fi shira amal dnqal risala majistar jamia almsilya.
• Hîvî Berwarî,( 2010) Rêbazên Edebî, Weş: Hawar, Duhok.
• Ibrahim, Mohmed Ebdulkarim,( 2009) zimanî şî'rî û rexney edebî nû (ezmûnî şî'rî heştekanî Hewlêr be nûmûne ), Teza Master, Zîngeha Selahedîn, Hewlêr.
• Karim M. Salih, H., & Zebarı, R. (2023). لێكچواندنی شه‌راب و پێكهاته‌كانی له‌ ده‌قه ‌شیعرییه‌كانی حافز و مەلای جزیریدا. Kurdiname (8), 41-55. https://doi.org/10.55106/kurdiname.1259328
• Kamaran Îbrahîm, Mişextî,( 2011) Sîmyolojyay zimanî Sufîgerî le şî'rî Melayê Cizîrî de, Weş: Xanî, Duhok.
• Lûqman Rehûf,( 2016) Deqî şî'rî Kurdî le rewangey Sîmyolojyaywe 1950-1975, Weş: Hamdî, Hewlêr.
• Mehmûd, Fazîl Mecîd,( 2007) Sûrûşit le şî'rî Goranda, Weş: Serdem, Sûleymanî.
• Mehwî, Mehmed,( 2008) Zanistî Hêma Hêma (wata û wata lêkdanewe), zankoy Sûlêmanî.
• Malmir, T., & Karim Mohammad Saleh, H. (2024). The Use of Zolf as a Wine Cap in Lyrics of Hafez. Literature in the Iraqi period, 5(1), 137-156. doi: 10.22126/ltip.2024.10092.1220
• Mohemed Emin, Sara Sidqi,( 2010) Cemal şarbajêr rolî le niwêgerî Şî'rî Kurdî de, Teza Masterê, Zanîngeha Silêmanî.
• Mahdi, L. D. M. H., Hamad, L. H. K., & Hameed, L. H. A. (2022). Preventive Methods of Administration in Protecting the Environment from Pollution-Comparative Legal Study. Journal of Juridical and Political Science, 11(2).
• Mahdi, M. H., Hamad, H. K., & Hameed, H. A. (2023). The Role of The Environmental Observer and The Environmental Police in Protecting the Environment in Iraqi Law: Comparative Legal Study. Qalaai Zanist Journal, 8(3).
• Nihêlî, Nahmetûlla Hamad,( 2013) piractîzekirina rexna nû ya Englû Emrîkî li ser têkstên griopê nûkirin her û her, Weş: Hawar, Duhok.
• Pary Omar Ali, Srwa Tahhir Ali Mohammed, Bestoon Abubakr Ali, & Hemn Karim M. Salih. (2023). Beloved in Mahwee’s Poems. Qalaai Zanist Journal, 8(1), 37–61. https://doi.org/10.25212/lfu.qzj.8.1.2
• Qûçan, Mûhsin, li bersivka me befir dibarît tev dîwanên Mûhsin Qûçan, Weş: Hawar, Duhok.
• RIK ZEBARI, BR Huseein, Sufism in classical Kurdish poetry:(Poems on Hariri as a model), Qalaaı Zanıst Journal 8 (4), 461-497.
• Xalîd, îmad Weysî,(2002) çeveng di hozana reyalîzma Kurdî de devera Behdînan1970-1991,Teza masterê, zanîngeha Duhok.
• Xûşnaw, Serbaz Mecîd,(2019) Sîmyolojyay naw û nîşanî le Şî'rî Î" Nawzad Rafhad " de, Hewlêr.
• Xûşnaw, Nerîman Ebdûll, Remiz û Mexza le çîrokekanî Ferhad Pîrbal de.
• Xazî, Çinar Sadîq,( 2008 ) Arasteyên Teknîkî di şî'rî Nû ya Kurdî de devera Behdînan Bedirxan Sindî weke Nûmûne, weş: Hacî Haşim, Hewlêr.
• Zebari, R. I. K. & Babayiğit, M. V. (2021a). Kürt Gazeteciliğin Edebiyat Eleştirisi Üzerine Etkisi: 1991-2003 Güney Irak Örneği. Mesopotamia Journal of Interdisciplinary Studies, 1(1), 68-76. DOI: 10.29228/mjis.54692.
• Zebari, R. I. K., ve Babayiğit, M. V., (2021b). Peyv" Dergisinin Çeşitli Metinlerinde Edebi Eleştirilerin İncelenmesi, Cihanşümul Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (3), 1-33.
• Zebarı, R.I.K, Huseeın. B. R, Abdulrahman. L. M, Ameen, S. T. M,( 2022).Lêkolînek Lı Ser Rojnamegerîya Kurdî Ya Lı Başûrê Kurdıstanê, Kurdiname, No: 7, R. 128
• Zebari, R. I. K., ve Babayiğit, M. V., (2022). Dîrok a Rexne ya Edebî ya Kurdî li Başûr. Kadim Hikmet Uluslararasi Bilimler Dergisi, 6, 28-44.
• Zebari, R. I. K. & Babayiğit, V. (2022).Diroka Rexne ya Kurdi li Rojova. Mesopotamia Journal of Interdisciplinary Studies, 2(2), 102-109. DOI: http://dx.doi.org/10.29228/mjis.66398
• Zebarı, R. I. K. & Babayiğit, M. V. (2021). Kürt Gazeteciliğin Edebiyat Eleştirisi Üzerine Etkisi: 1991- 2003 Güney Irak Örneği. Mesopotamia Journal of Interdisciplinary Studies, 1(1), 68-76. DOI: 10.29228/mjis.54692
• Zebari, R. I. K., & Huseein, B. R. (2023). The Symbolism of Nature in Faqe Tayran’s Poems. Journal of University of Human Development, 9(1), 56–66. https://doi.org/10.21928/juhd.v9n1y2023.pp56-66