Hunerên Edebî Di Dîwana Mela ‘Ebdûllahê Babnîrî Da

Yıl 2024, Sayı: 11, 18 - 44, 29.11.2024

Mehmet Edip Çağmar

https://doi.org/10.55106/kurdiname.1565616

Öz

Bu makale Molla Abdullah Babnîrî’nin Kürtçe divanında bulunan edebî sanatlar hakkındadır. Babnîrî alim, yazar ve edebî bir şahsiyettir. İlk önce birinci bölüm olarak Molla Abdullah’ın hayatı hakkında bilgi verilmiştir. Sonra da genel bir şekilde divanı üzerinde durulmuştur. Bahsı olunan konulardan sonra ikinci bölüm olarak divanında bulunan edebî sanatlar açıklanmaya çalışılmıştır. Makalede yirmiden fazla edebî sanat izah edilmiştir. Bu değerlendirmelerden sonra sonuç gelmektedir. Babnîrî divanı hem içerik hem de edebi sanatlar açısından çok zengin bir eserdir. Ayrıca dil olarak akıcı ve anlaşılırdır. Bu hususlar onun divanın değerini artırmıştır. Molla Abdullah şiiri toplumsal sorunları çözmek için söylemiştir. Bu neden dolayı ki şiirini halk için çok önemli olan sorunlarla ilgili söylemiştir. Okuyucularını etkilemek için çeşit çeşit edebî sanatlar divanında icra etmiştir. Onun divanında icra ettiği edebî sanatlar arasında en çok teşbîh, îstîare, kinaye, mecaz-ı aklî, mecaz-ı mürsel, telmih, mübalağa, tîbak ve cinas sanatlardır. Bunların dışında da edebî sanatlar da divanında vardır. Ancak söylediklerimize oranla onlar azdır.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Divan, Edebi Sanatlar, Molla Abdullah, Babnîr

LITERARY ARTS IN THE COURT OF MELA 'ABDULLAH BABNIRI

Öz

This article is about the literary arts that are in the court of Mullah 'Abdullah Babniri. Babniri is a scholar, writer and literary personality. In the beginning, as the first part, information has been given about Mulla 'Abdullah Babniri. Later, his Diwan was mentioned in a general way. After this information, as the second part, it has been stopped on the arts in the court. More than twenty pieces of art have been annotated in the article. After their evaluation, the conclusion of the article comes. The Babniri Diwan is very rich in terms of content and art. Mulla 'Abdullah wrote the poem to solve the problems of the society and the people. Because of this feature, he has written his poems on issues that are important to the people. He used various literary styles to influence his readers. Among the arts that he used in his poems, the most common are similes, allusions, ironies, intellectual metaphors, mursal metaphors, talmih, mubalakhe, tivab and jinas. Apart from these arts, there are also literary arts, but they are not as numerous as these.

Anahtar Kelimeler

Literature, poetry book, Mullah Abdullah, Babnir

Etik Beyan

Bu makale etik kurallarına riayet eilerek yazılmıştır.

Destekleyen Kurum

yok

Hunerên Edebî Di Dîwana Mela ‘Ebdûllahê Babnîrî Da

Öz

Ev gotar li ser hunerên wêjeyî yên ku di dîwana Mela ‘Ebdullahê Babnîrî da hene ye. Babnîrî şexsîyetekî alim, nivîskar û wêjenas e. Di serî da wek beşa yekemin derbarê Mela ‘Ebdullahê Babnîrî da agahî hatîye dayîn. Di dû ra jî bi awayekî gelemperî behsa Dîwana wî hatîye kirin. Piştî van agahîyan wek beşa duyemîn li ser hunerên di dîwanê da hene hatîye rawestandin. Ji bîst heb zêdetîr huner di vê gotarê da hatîye şîrove kirin. Piştî nirxandina huneran encama gotarê tê. Dîwana Babnîrîyî ji alîyê naverokê jî û ji alîyê hunerê jî gelek dewlemend e. Mela ‘Ebdullahî helbestê ji bo çareserkîrina derdên civakê û gelî gotîye. Ji sedem vê taybetîyê helbestên xwe li ser mijarên ji gel ra girîng e gotîye. Ji bo bandorê li xwendevanê xwe bike cur cur hunerên wêjeyî bikaranîye. Di nav hunerên ku wî di helbestên xwe da îcra kirîye herî pir teşbîh, îstîare, kînaye, mecaza eqlî, mecaza mursel, telmîh, mubalexe, tîbaq û cînas e. Bêyî van huneran jî hunerên edebî hene lê belê bi qasî yên me li jorê got nînin.

Anahtar Kelimeler

wêje, dîwan, Mela Ebdullah, Hunerên edebî, babnîr

Kaynakça

• Aslanoğlu, O., (2001). Di Mem û Zînê da Hunerên Mecazî, e-şarkiyat İlmî araştırmalar Dergisi, 11/1
• Babnîrî, A., (2012). Dîwana Babnîrî. (Kurdî). İstanbul: Nûbihar.
• Babnîrî, A.. (2021). Dîwan (Tirkî).
• Bateyî, H., (2018). Mewlûd. Amedekar: Şemrexî, İstanbul. Nubihar
• Besyûnî, A. F., (1418/1998). ‘Îlmu’l-Beyan, Qahîre, Daru’l-Muxtar.
• Bozarslan, M. E (2021). Di Edebiyata Kurdi û Folklora Kurdi da Huner, Amed: Weşanên Deng.
• Buxarî, M., el-Ccami‘u’s-sahîh, Beyrut, Daru’Tawqî’n-Necat.
• Carim-Emîn, A.-E., (1428/2007). el-Belâxetu’l-wadîha, Dimeşq: Daru Qubai.
• Cîhanî, P. (20133). Şîroveya Mem û Zîna Ehmedê Xanî, Îstanbul, Nûbihar.
• Cunahî, H. (2006). el-Belaxetu’s-Safîyye, Qahîre, el-Mektebetu’l-Ezherîyye.
• Curcanî, S. Ş., (1403/1983). et-Te‘rî fat, Beyrut: Daru’l-Kutubî’l-‘Îlmîyye.
• Çağmar, M. E. (2022). Alıştırmalarla Belâxet, Îstanbul: Ensar Yayınevi.
• Çağmar. M. E., (2023). Mewlûda Nebî Bi Hunerênn Edebî, Şarkîyat Yayınları(https://www.sarkiyat.org/team-4). 05.10.2024.
• Dîb-Qasim, M.-M.A. (2003). ‘Ulûmu’l-Belaxa, Trablus: el-Muessesetu’l-Hadîse.
• Dusûqî, M., (1412/1992). Haşîyetu’d-Dusûqî ‘ela muxteserî’l-me‘ânî. Beyrut: Muessesetu Darî’lBeyanî’l-‘Erebî.
• ‘Elewî, Y., (1423). et-Tîraz., Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Esrîyye.
• Habenneke, A. M., (1431/2010). El-Belaxetu’l-‘Erebîyye. Dimeşq: Daru’l-Qelem.
• Haşimî, A. (1434/2013). Cewahîru’l-Belaxa, Talîq, Suleyman Salih, Beyrut: Daru’l-Me‘rîfe.
• Safîyuddîn el-Hîllî A., (1412/1992). Şerhu Kafîyeti’l-Bed‘îyye, Beyrut: Daru Sadir.
• Îbnu’l-Esîr, D. N., (1416/1995). el-Meselu’s-saîr, Beyrut, el-Mektebetu’l-’asrîyye.
• Îbnu’n-Nazim, B., (1989). el-Mîsbah fî’l-Meanî ve’l-Beyan ve’l-Bedî‘, Dimeşq.
• Xalayînî, M., (1414/1994). Cami‘u’d-Durûsi’l-‘Erebîyye, Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Esrîyye.
• Meraxî, M., (?). Ulûmu’l-Belaxa.
• Metlûb, A., (1996). Mu‘cemu Mustalehatî’l-Belaxîyye ve Tetawwuruha, Beyrut: Mektebetu Lubnan.
• Teymûr, A., (1422/2001) Mu‘cemu Teymûr el-Kebîr fi’l-Elfazi’l‘Amiyye, Qahire, Daru’l-Kutubi’l-Wesaîqî’l Qawmîyye.
• Nuweyrî, A., (1423/2023). Nîhayetu’l-Îreb fî Funûnî’l-Edeb. Qahîre: daru’l-Kutub we’l-Wesaîqî’l-Qewmîyye.
• Ocek, N., (2019). Dersên Edebîyata Kurdî, Wan: Sîtav.
• Qazwînî, M., (1997). el-Îdah, Beyrut: Daru’l-Cîl.
• Qurtubî, M. (1964), el-Camî‘u’l-lî ehkamî’l-Quran, Qahîre, Daru’l-Kutubî’l-Mısrîyye.
• Rukneddîn el-Curcanî H., (1432/2011). el-Îşarat ve’t-tenbîhat, Beyrut. Dar Kutubi’l-‘Îlmîyye.
• Teftazanî, S., (2005). Muxtesaru’l-me‘anî, Dimeşq: Mektebetu’s-Sahabe.
• Teftazanî, S. (1996). el-Mutawwel, Qûm. Mektebetu’d-Dawerî.
• Tîbî, Ş., (1416/1996). et-Tîbyan fi’l-beyan, Beyrut, Daru’l-Cîl.
• Zemexşerî, M. (1407). el-Keşşaf, Beyrut: Daru’l-Kutubî’l-‘Erebîyye.
• Seydayê Mela ‘Ebdullahê Babnîrî (Dîrok: 22 İlon 2024).
• Seydayê Mela Huseynê Esê: (Dîrok: 22 Îlon 2024).