مقایسۀ اصول فرهنگ نگاری و فرایندهای واژه‌نگاری فرهنگ خال و فرهنگ فارسی معین

Yıl 2025, Sayı: 12, 20 - 43, 30.04.2025

Nasrin Aliakbari

https://doi.org/10.55106/kurdiname.1657145

Öz

This study comparatively examines two monolingual dictionaries of Kurdish words, the Khal Dictionary, by Sheikh Mohammadi Khal (1904-1989), a Kurdish scholar, jurist, commentator, jurist, and lexicographer, born in Sulaymaniyah, Iraq, and the Persian Dictionary by Dr. Mohammad Moin (1297-1350), born in Rasht, the first Persian language graduate from Tehran University, professor, researcher, author, head of the Dehkhoda Dictionary after Ali Akbar Dehkhoda, and creator of the Moin Persian Dictionary, in terms of entry information. The data will be collected through library research and the research will be conducted using a descriptive-analytical method. The sample size is 50 words randomly selected from all letters of the alphabet - each culture's share is 25 words - and it seeks to answer these questions: What are the similarities and differences between the two cultures? How have these two cultures presented homophones, homographs, and multiple meanings? Which one is closer to international lexicographic standards?

Anahtar Kelimeler

Lexicography , monolingual dictionary , vocabulary entry , Khal dictionary , Moein Persian dictionary

مقایسۀ اصول فرهنگ نگاری و فرایندهای واژه‌نگاری فرهنگ خال و فرهنگ فارسی معین

Öz

این پژوهش دو فرهنگ یک زبانۀ لغت کردی، فرهنگ خال، از شیخ محمدی خال (1989- 1904م.) عالم، فقیه، مفسر، حقوق‌دان و فرهنگ‌نویس کرد، زادۀ سلیمانیۀ عراق و فرهنگ فارسی از دکتر محمد معین (1350- 1297)، زاده‌شده در رشت، اولین دانش‌آموختۀ زبان فارسی از دانشگاه تهران، استاد، محقق، مؤلف، رییس لغت‌نامۀ دهخدا بعد از علی‌اکبر دهخدا و پدیدآورندۀ فرهنگ فارسی معین را از نظر اطلاعات مدخلی به صورت تطبیقی بررسی می‌کند. گردآوری داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای و انجام پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی خواهد بود. حجم نمونه 50 واژه به صورت اتفاقی از تمامی حروف الفبا، ـ سهم هر فرهنگ 25 کلمه ـ و در پی پاسخ به این پرسش‌ها است: شباهت‌ها و تفاوت‌های دو فرهنگ در چیست؟ این دو فرهنگ، واژه‌های هم‌آوا، هم‌نویسه و چند معنا را چگونه ارائه کرده‌اند؟ کدام یک به استانداردهای بین‌المللی فرهنگ‌نگاری نزدیک‌تر هستند؟

Anahtar Kelimeler

فرهنگ‌نگاری , فرهنگ یک‌زبانه , مدخل واژگان , فرهنگ خال , فرهنگ فارسی معین

Kaynakça

• Abolqasemi, Mohsen (1385), Rishe-shenasi (Etymology), chap-e sevvom, Tehran: Entesharat-e Qoqnoos.
• Eskandari, ‘Ali-Asghar (1397), "Ezafe kardan-e chand madkhal va shahed be Farhang-e Jame‘-e Zaban-e Farsi jeld 1 va 2", Nashriye-ye Ayene-ye Pazhuhesh, sh. 173, ss. 121–128.
• Akbarizade, Fateme va Azade Zamani-Forush (1402), "Barrasi-ye osul-e farhang-nevisi va farayand-ha-ye vazhe-gozini (motale‘e-ye moredi-ye ketab-e Farhang-e Estelahat-e Adabi-ye ‘Arabi–Farsi)", Nashriye-ye Pazhuhesh va Negaresh-e Kotob-e Daneshgahi, sh. 52, ss. 88–115.
• Batani, Mohammadreza (1363), Dar bare-ye zaban (Majmū‘e-ye maqalat), Tehran: Entesharat-e Agah.
• Batani, Mohammadreza (1367), Chahar Goftar dar bare-ye Zaban, chap-e dovvom, Tehran: Entesharat-e Agah. Bloomfield, Leonard (1379), Zaban, ‘Ali-Mohammad Haqqshenas, Tehran: Markaz-e Nashr-e Daneshgahi.
• Bahrami, ‘Askar (1392), "Barkhi janbeh-ha-ye vazhegani-ye ash‘ar-e Foqqi Yazdi", Nashriye-ye Danesh (Markaz-e Tahqiqat-e Farsi-ye Iran va Pakestan), sh. 112 va 113, ss. 103–116.
• Chenari, ‘Abdol-Amir (1387), "Ekhtelaf-e talaffoz dar zaban-e Farsi (be vijeh dar nokhostin heja-ye vazhe-ha)", Pazhuheshname-ye ‘Olum-e Ensani, sh. 58, ss. 29–52.
• Khal, Sheykh Mohammadī (bi-ta), Farhangi-ye Khal, se jeld, bi-ja, chapkhane-ye Ferdowsi.
• Sharifi, Sagher va Fariba Qatre (1398), Daramadī bar Farhang-nevisi, Tehran: Ketab-e Bahar.
• Sadeqi, ‘Ali-Ashraf va Gholamreza Arzhang (1385), Dastur-e Zaban-e Sal-e Chaharom-e Amuzesh-e Motavasete-ye ‘Ommumi Farhang va Adab, Tehran: Sazman-e Ketabha-ye Darsi-ye Iran.
• Farshidvard, Khosrow (1361), ‘Arabi dar Farsi, chap-e chaharom, Tehran: Entesharat-e Daneshgah-e Tehran.
• Farshidvard, Khosrow (1362), Moqaddame-’i bar Dastur-e Zaban-e Farsi, Tehran: Bonyad-e Farhang-e Iran.
• Gitiforuz, ‘Ali-Mohammad (1392), "Barkhi loghat-e noyafte dar Divan-e Badr Chachi", Nashriye-ye Adab va Zaban, sal 16, sh. 33, ss. 189–213.
• Mashkūhoddini, Mahdi (1388), Dastur-e Zaban-e Farsi, Vazhegan va Peyvandha-ye Sakhti (ba eslahat va ezafat), chap-e chaharom, Tehran: Entesharat-e SAMT.
• Mashkūhoddini, Mahdi (1391), Dastur-e Zaban-e Farsi bar paye-ye Nazariye-ye Gashtari, virayesh-e dovvom, chap-e davazdahom, Mashhad: Entesharat-e Daneshgah-e Ferdowsi.
• Mo‘in, Mohammad (1362), Farhang-e Farsi-ye Mo‘in, shesh majalled, chap-e sheshom, Tehran: Entesharat-e Amir-Kabir.