THE REPRESENTATION OF THE DISABLED IN PRINTED PRESS: THE SAMPLE OF HÜRRİYET, MİLLİYET, SABAH NEWSPAPERS

Yıl 2020, Cilt: 28 Sayı: 1, 308 - 326, 30.06.2020

Deniz Elif Yavalar

Öz

According to the approaches that characterize the press as the fourth power, media representation is the most important tool providing pluralism in democracies. As a condition of a democratic communication order, individuals with disabilities want to be able to express their opinions and voices in the press, to defend their rights and to bring their remaining problems to the agenda of the media. It is important for the media to include news about people with disabilities. It has been observed as a result of the literature review that the number of studies involving the media and the disabled is quite limited. The sample of the study consists of Hürriyet, Milliyet and Sabah newspapers published during the "World Disability Week", which coincides between 10-16 May 2019. The purpose of this research is to unearth the ways in which the Turkish press presented the news about the disabled with a news discourse to the
reader. It has been determined in the newspapers analyzed under the study that a total of 46 news accounts are included in the relevant time interval. Individual / medical, minority / social
affirmative models have been introduced at the level of the discursive structure of disability and the conceptual framework of disability. 9 news items, selected according to 3 basic conceptual models, have been analyzed with reference to Teun Van Dijk's critical discourse analysis. It has been observed that there are various ways to conceptualize disability in the newspapers within the sample, by attaching a limited place to people with disabilities who are disadvantaged in social life. Community perceives people with disabilities in the way they are represented in the print media. In this context, it can be said that it reflects the judgments of those who produce and spread them, rather than the characteristics of those who are subject to these representations. 

Anahtar Kelimeler

Disability, disability models, disabled news, critical discourse analysis

YAZILI BASINDA ENGELLİLERİN TEMSİLİ: HÜRRİYET, MİLLİYET, SABAH GAZETESİ ÖRNEĞİ

Öz

Basını dördüncü güç olarak niteleyen yaklaşımlara göre medya, temsili demokrasilerde çoğulculuğu sağlayan en önemli araçtır. Bu paralellikte engelli bireyler de demokratik bir iletişim düzeninin koşulu olarak, kendi seslerini basında duyurabilmek; haklarını savunabilmek ve geri planda kalan sorunlarını medyanın gündemine taşımak istemektedir. Medyanın engelli bireylere ilişkin haberlere yer vermesi, bu manada önem arz etmektedir. Yapılan literatür taraması sonucunda, medya ve engelliler konusunu içeren çalışmaların sayısının oldukça sınırlıdır. Araştırmanın örneklemini, 10-16 Mayıs 2019 tarihleri arasına denk gelen “Dünya Engelliler Haftası” süresince yayınlanan Hürriyet, Milliyet ve Sabah gazeteleri oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı, Türk basınının engellilere ilişkin haberleri nasıl bir haber söylemi ile okuyucuya sunduklarını ortaya koymaktır. Çalışmada incelenen gazetelerde, ilgili zaman aralığında toplam 46 engelli haberine yer verildiği tespit edilmiştir. Engelliliğin söylemsel yapısı, engelliğin kavramsal çerçevesi düzleminde bireysel/tıbbi, azınlık/toplumsal, olumlayıcı modelleri ortaya koymuştur. 3 temel kavramsal modele göre seçilen 9 haber, Teun Van Dijk’ın eleştirel söylem çözümlemesi referans alınarak incelenmiştir. Toplumsal yaşam içinde dezavantajlı konumda olan engelli kişilere sınırlı bir biçimde yer veren örneklem dahilindeki gazetelerde, engelliliği kavramsallaştırma şekilleri olduğu görülmüştür. Toplum engellileri yazılı basının temsil ettiği biçimiyle algılamaktadır. Bu bağlamda temsillere konu olanların özelliklerinden çok, onları üreten ve yayanların yargılarını yansıtmakta olduğu söylenebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Engelli, engellilik modelleri, engelli haberleri

Kaynakça

• KAYNAKÇA Alankuş, S. (2009). Yeni Habercilik Arayışları: Hak Odaklı Habercilik, Yurttaş Gazeteciliği, Barış Gazeteciliği. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları. Barnes, C. (1991). “Discrimination: Disabled People and the Media”. Contact, Winter No 70: 45-48. Bilsin, E. ve Boşbakkal, Z. (2014). “Dünyada ve Türkiye’de Engelli Çocuklar”. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 30(2): 65-78. Çelenk, S. (2009). “Medya ve Ayrımcılık”. Televizyon Haberciliğinde Etik. Der: Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel, Ankara: Fersa Matbaacılık. Cinisli, N. A. (2012). Ulusal Basında Özürlülük İmajının Sosyal Model Açısından Değerlendirilmesi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi SBE Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çobaner, A. ve Yıldırım, P. (2017). “Dijital Medyada Engellilerin Temsili: Toplumsal Paylaşım Ağı Facebook’ta Engelli Grup Sayfaları”. Yeni Medya Çalışmaları III. Ulusal Kongre Kitabı, 9-10 Mart 2017, Ankara: Alternatif Bilişim, s. 402-418 Dijk Teun V. (2015). “Söylem ve İdeoloji Çok Alanlı Bir Yaklaşım”. Söylem ve İdeoloji. Editör: Barış Çoban İstanbul: Su Yayınevi. Dursun, Ç. (2007). “Hak Haberciliğinin Doğası ve Olanağı”. İnsan Hakları Haberciliği. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları Ergüden, D. (2008). Sosyal Dışlanma Açısından Bedensel Engelli Bireylerin Yaşantılarının İncelenmesi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Egbatan, M. (2017). Ayrımcılık: Engelli Kadınlara Hak Temelli Aktif Destek Projesi Engelli Ayrımcılığına Karşı Medya Dili Kılavuzu. Ankara: Engelli Kadın Derneği. Gazete Tirajları, (9.05.2019 tarihinde http://gazetetirajlari.com/HaftalikTirajlar.aspx, adresinden ulaşılmıştır.) Gıddens, A. (2008). Sosyoloji. Yayıma Hazırlayan: Cemal Güze.l İstanbul: Kırmızı Yayınları. Hürriyet Gazetesi, (2019). 10-16 mayıs 2019. Hürriyet Gazetesi, (2019). “En büyük engel sevgisizliktir.”, 10 mayıs cuma, s. 14. Hürriyet Gazetesi, (2019). “Annenin İsyanı: Öcü Değil, Çocuk.”, 12 mayıs pazar, s.11. Hürriyet Pazar, (2019). “Gerçekliği kabul ettim ama direnmekten vazgeçmiyorum.”, 12 mayıs pazar, s.8. Hürriyet Seyahat, (2019). “Türkiye’nin engelsiz 10 müzesi.”, 12 mayıs pazar, s.8. Kuyucu, M.(2019). “Engelli Çocuk ve Medya: Engelli Çocukların Medyadaki Temsili”. Sosyal Bilimler Alanında Araştırma Makaleleri-4, Ankara: Gece Akademi, s.54-84. Milliyet Gazetesi, (2019). 10-16 Mayıs 2019. Milliyet Gazetesi, (2019). “Cesur Melek”, 13 mayıs pazartesi, s. 3. Milliyet Gazetesi’/Vatan, (2019). “İşlerinin Başındalar”, 13 mayıs pazartesi, s. 1. Milliyet Gazetesi, (2019). “Dede ve torun engellinin umudu”, 15 mayıs çarşamba, s. 10. Özer, Ö. (2011). Haber, Söylem ideoloji, Eleştirel Haber Çözümlemeleri. Konya: Literatürk Yayıncılık. Özgökçeler, S. ve Alper, Y. (2010). “Özürlüler Kanunu’nun Sosyal Model Açısından Değerlendirilmesi”. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1/1: 33-54. Öztürk, M. (2011). Türkiye’de Engelli Gerçeği, İstanbul: MÜSİAD Cep Kitaplığı. Özürlülerin Yazılı Basında Yer Almasına İlişkin Araştırma ve Analiz Raporu (2006). T.C Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası. Paftalı, E. (2013). Yakın Dönem (1996-2013) Türk Sinemasında Engellilerin Temsili, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pirls, D. ve Popovska, S. (2013) “Media Mediated Disability: How to Avoid Stereotypes”, International Journal of Scientific Engineering and Research, 1(4): 42-45. Polat, Ç. S. (2011). Engelli Bireylere İlişkin Kültürel Tanımlamaların Başka Dilde Aşk Filmi Üzerinden İncelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi/SBE, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sabah Gazetesi, (2019). 10-16 mayıs 2019. Sabah Gazetesi, (2019). “Protez bacakla mutluluğa kanat açtı.”, 10 mayıs cuma, s.5. Sabah Gazetesi, (2019). “Engel tanımayan anneler okula döndü.” 13 mayıs pazartesi, s. 4. Sönmez, Ö. F. ve Karatekin, K.. ve Merey, Z. (2013). “Ulusal Televizyon Kanallarında Engelli Hakları”, Turkish Studies, 8(8): 2073-2095. Stamou, A.G. ve Alevriadou, A. ve Soufla, F. (2016). “Representations of Disability From The Perspective of People With Disabilities and Their Families: A Critical Discourse Analysis Of Disability Groups On Facebook”. Scandinavian Journal of Disability Research 18 (1): 1-16. Toplum Engelliliği Nasıl Anlıyor Araştırması (2002). Özürlülük Eğitimi: Toplum Özürlülüğü Nasıl Anlıyor Temel Araştırması, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası. TÜİK (2011). Özürlülerin Sorun Ve Beklentileri Araştırması, 2010. T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, Sayı: 71. Türkiye Özürlüler Araştırması (2009). Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası. Ulu, E. (2013). Televizyon Haberlerinde Sunulan Engelli Temsillerinin Alımlanması. İstanbul: Arel Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi. Yıldırım, Ş. B. (2011). Engellilere İlişkin Haberlerin Hak Haberciliği Bağlamında Değerlendirilmesi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Zengin, O. (2014). “Engellilik Modelleri Çerçevesinde Medyada Engelli Temsilleri”. İletişim Ve… Editör: Aysel Aziz ve Suat Sungur. İstanbul: Hiperlink Yayınları. World Report On Disability (2011 ). World Health Organization, Switzerland:WHO Library Cataloguing-in-Publication Data.