SİYASAL İLETİŞİM BAĞLAMINDA POLİTİK MİZAH VE KARİKATÜR: 2017 REFERANDUMU SÜRECİNDE BASIN ÜZERİNE GÖSTERGEBİLİMSEL BİR ÇÖZÜMLEME

Yıl 2018, Cilt: 26 Sayı: 3, 385 - 402, 01.10.2018

Raci Taşcıoğlu Orhan Çavdar

Öz

Siyasal iletişim sürecinde politik karikatürler, siyasal alanda yaşanan olayları ve gelişmeleri çizgilerine taşımakta ve topluma aktarmaktadır. Keskin çizgilere sahip olduğu bilinen politik karikatürün, her ne kadar iktidarı hedef aldığı düşünülse de aslında siyaset arenasında mizah konusu olabilecek her şey, konusunu oluşturabilmektedir. Özellikle seçim dönemleri, yaşanan siyasi gelişmeler ve artan rekabet dolayısıyla politik karikatür için önemli bir kaynak görevi görmektedir. Politik mizah konusunun ele alındığı bu çalışmada, 16 Nisan 2017 Referandumu sürecinde yaygın gazete evreni bağlamında oluşturulan Cumhuriyet, Hürriyet ve Yeni Şafak gibi farklı yayın politikalarına sahip gazete örnekleminde yayımlanan politik karikatürler siyasal iletişim perspektifinden çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda, seçim gününden önceki 15 günlük süreçte 1 Nisan- 15 Nisan 2017 seçim dönemi siyasal iletişim sürecinin politik karikatürlerde nasıl bir mizah unsuru haline geldiğinin diğer bir ifadeyle nasıl yansıtıldığının ortaya konulması amaçlanmıştır. Referandum sürecinin ‘Partili Cumhurbaşkanlığı Sistemine’ geçişi sağlaması dolayısıyla önem kazanan bu çalışmada, söz konusu gazetelerdeki süreçle ilgili politik karikatürler göstergebilimsel bir yöntemle analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, seçim dönemi siyasal iletişim süreciyle ilgili karikatürlerde ağırlıkla liderler, seçmenler, evet-hayır tarafgirliği gibi konular öne çıkmıştır. Amerikanvari siyasetin ve kampanyaların etkisinde kalan karikatürlerde, siyasetin medyatikleşmesi dolayısıyla “evet” ve “hayır” noktasında seçmeni etkileme çabası güdüldüğü, siyasal liderlerin söylem ve eylemleri üzerinden olumlandığı ya da olumsuzlandığı, giderek pasifleşen ve edilgen bir konuma indirgenen kararsız ve utangaç seçmene gönderme yapıldığı görülmüştür. Bu çerçevede, farklı yayın politikalarına sahip gazetelerin iktidara ve/veya muhalefete yakınlığının ya da karşıtlığının sözel ve görüntüsel göstergelerde belirleyici olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyasal İletişim, Politik Mizah, Karikatür, 16 Nisan 2017 Referandumu

POLITICAL HUMOR AND CARTOON IN THE CONTEXT OF POLITICAL COMMUNICATION: AN INVESTIGATION ON PRESS FOR THE EXAMPLE OF 2017 PLEBISCITE

Öz

In the process of political communication, political cartoons carry the events and developments in daily politics to the drawings and convey to the society. Political cartoons have sharp lines. Although it is thought that the government is aimed at, everything that is wrong in politics can be the subject of political cartoons. Especially the concentration of political developments during election periods is an important resource for political cartoons. Political cartoons published in newspapers with different publishing policies such as Cumhuriyet, Hürriyet and Yeni Şafak have been examined in this thesis study on political cartoons on the basis of the Plebiscite of April 16, 2017. In this context, by considering the 15- day period before the election day April 1 to April 15, 2017 , it was aimed to reveal how the election process was reflected in political cartoons. In this study, which is gaining importance due to the transition to the ‘Party Presidency System’ the meaning of what was shown to be displayed through the data in the newspapers was resolved and the deep meanings that were built were analyzed with a semiotic method. According to the findings, in the cartoons related to the political communication process in the electoral period, issues such as leaders, voters, yes-no partiality were prominent. Caricatures, which are influenced by Americanized politics and campaigns, are aimed at influencing voters at the point of yes and no in relation to the mediatization of politics. It has been seen that political leaders are affirmation or negated by their discourse and actions, referring to the indecisive and shy voters, who are reduced to a passive position. In this context, it was found that the proximity or opposition of newspapers with different broadcasting policies to the power or opposition was decisive in verbal and visual indicators

Anahtar Kelimeler

Political Communication, Political Humor, Cartoon, Plebiscite of April 16, 2017

Kaynakça

• Arı, B. (2008). Gırgır ve Leman dergileri Örneğinden 1980 sonrası mizah basını ve muhalefet anlayışı. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel Serüven. (Çev. Mehmet Rifat- Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bergson, H. (1996). Gülme/ Komiğin Anlamı Üstüne Deneme. (Çev. Yaşar Avunç). İstanbul: Ayrıntı Yayınları (1924).
• Bezci, Ş. (2006). “Karikatür Nedir?”. Serüven, 3 (10), 113- 119.
• Cantek, L. (2002). Türkiye’de Çizgi Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çankaya, E. (2015). Siyasal İletişim Dünya'da ve Türkiye'de. Ankara: İmge Kitabevi.
• Çiçek, M. (2014). “Dilbilim/ Göstergebilim Ayrımında Gösterge Türleri Üzerine”. Ahmet Güneş (Ed.), İletişim Araştırmalarında Göstergebilim/ Yazından Görsele Anlam Arayışı (ss. 209- 238) içinde. Konya: Literatürk Yayınları.
• Fiske, J. (1996). İletişim Çalışmalarına Giriş. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (1992). Türk Dili Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Köroğlu, B. N. (2009). Referandum ve Türkiye uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lent, John A. (2001). “Politika ve Çizerlik” [Bildiri]. Resmiye Koç, Nezih Danyal, Sadi Sabur (Ed.). 7. Uluslararası Karikatür Festivali- Karikatür ve Siyaset, 4/8 Mayıs 2001, (ss. 35- 37), Ankara: Karikatür Vakfı Yayınları.
• Mermer, A. (2012). Siyasi Partilerin 12 Eylül 2010 Anayasa Değişikliği Referandumu Kampanyaları Örneğinde Siyasetin Kişiselleşmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Nisan, F. (2012). Siyasal Söylemin ve İdeolojilerin Gazete Karikatürlerinde Yeniden Üretimi (Örnek Olay 1982 ve 2010 Anayasa Referandum Süreci. (Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Oral, T. (2001). “Politika ve Çizerler” [Bildiri]. Resmiye Koç, Nezih Danyal, Sadi Sabur (Ed.). 7. Uluslararası Karikatür Festivali -Karikatür ve Siyaset, 4-8 Mayıs 2001, (ss. 17-18), Ankara: Karikatür Vakfı Yayınları.
• Özdolap, M. (2015). Mizah Tarzları ve Psikolojik Belirtiler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Bilim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özer, A. (1985). Karikatürün Reklamlarda Kullanımı. (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özkan, S. (2017). “Siyasal Reklamlarda Kültürel Unsurların İşlenmesine Yönelik Göstergebilimsel Reklam Çözümlemesi: AK Parti 2017 Referandum Reklam Filmi Örneği”.İnsan&İnsan, 4 (14), 335-351.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Sanders, B. (2001). Kahkahanın Zaferi: Yırtıcı Tarih Olarak Gülme. (Çev.: Kemal Atakay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Şahin, H. (1983). “Siyasal Karikatür”. Hürriyet Gösteri Dergisi, 9, 80-85.
• Tokgöz, O. (2014). Siyasal İletişimi Anlamak. Ankara: İmge Kitabevi.
• Tokmakçıoğlu, Erdoğan (2011). Türk Basın Tarihi. Ankara: İsim Yayınları.
• Türk, K.T. (2015). Türk Siyasal Hayatında Politik Mizah. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Vardar, B. (1988). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Yayınları.
• Elektronik Kaynaklar
• Cumhuriyet Gazetesi. (t.y.). http://www.cumhuriyet.com.tr/ (Erişim Tarihi: 28.12.2017).
• Hürriyet Gazetesi. (t.y.). http://www.hurriyet.com.tr/ (Erişim Tarihi: 26.12.2017).
• NTV (t.y.). http://referandum.ntv.com.tr/ (Erişim Tarihi: 02.01.2018).
• Türkiye İstatistik Kurumu Halk Oylaması Sonuçları 2007, 1998, 1987, 1982, 1961 (2008).
• http://www.tuik.gov.tr/Start.do (Erişim Tarihi: 05.01.2018).
• Yeni Şafak Gazetesi (t.y.). https://www.yenisafak.com/ (Erişim Tarihi: 26.12.2017).