ARNAVUT SİNEMASINA GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2016, Cilt: 24 Sayı: 2, 146 - 168, 01.06.2016

Onur Sherifi Serpil Kırel

Öz

1900’lu yılların başında, ülkeye gelen seyyar panayırlar ve sirkler sayesinde sinema ile tanışan Arnavutluk’un, bu eski tanışıklığa rağmen kendi sinemasını kurması, 1950’leri bulacaktır. Osmanlı İmparatorluğu’ndan kopması ile birlikte, sürekli iç çatışmalar ve farklı işgalciler ile uğraşması gereken Arnavutluk, aynı zamanda ülkede var olan ekonomik kriz ve geri kalmışlık ile mücadele etmek zorunda kalır. Bu zor dönemlerde ülkedeki sinema alanında yaşanan tek olumlu gelişme ise, her ne kadar derme çatma yapılardan oluşsa da, yeni açılan sinema salonları ve yabancı şirketler tarafından bu topraklarda çekilen filmler olmuştur. II. Dünya Savaşı sonrası krallık sisteminden sosyalizme geçiş yapan ülkede, neredeyse 50 sene sürecek bir rejim kurulmuştur. Arnavutluk’ta çekilen ilk filmler ise komünist dönemde kurulan “Shqiperia e Re” nam-ı diğer “Kinostüdyo”nun kurulması ile gerçekleşmiştir. Sovyet yardımı ile kurulan bu dev stüdyo, Arnavutluk’un film fabrikasına dönüşmüştür. Ancak Arnavutluk komünist yönetiminin izlediği dış politikalar; kurduğu baskıcı rejim ve kontrol, hissedilir bir biçimde sinemaya da yansımıştır. Dolayısıyla “Kinostüdyo” da partinin kontrolünde olan bir propaganda üretim yeri olmaktan kaçamamıştır. 1992’de komünizmin çökmesi ile birlikte Arnavutluk serbest piyasa ekonomisine geçiş yapmıştır. Bu durum sinema üretimini ise oldukça kötü bir biçimde etkilemiştir. Film üretiminde yaşanan bu hızlı düşüşe rağmen artık üretilen filmlerde yönetmenler eski sisteme göre çok daha özgür bir biçimde kendilerini ifade etmeye başlamıştır

Anahtar Kelimeler

Ulusal sinema, propaganda, sansür, sinema ve tarih, toplum / izleyici, öteki, ideoloji

A GENERAL OVERWIEV ON THE CINEMA OF ALBANIA

Öz

Albania that was introduced to the cinema in early 1990s by travelling fairs and circuses would establish its own national cinema by only 1950s with a belated actualization, given the fact that the country was long acquainted with the concept. Due to its separation from Ottoman Empire hence the internal conflicts and various occupants, the country was struggling through an economic crisis and backwardness. The only cinematic breakthrough that had occurred at the time of commotion, although in flimsy architecture, was the opening of cinema halls and the films which were shot in Albanian territory by the foreign film companies. The country would right after leave the monarchy regime and evolve to socialism that would last 50 years. Eventually the very first films that were actioned in Albania were realized right after the establishment of Shqiperia e Re, as known as Kinostudio. Founded with the help of Soviet regime, this massive studio soon turned out to be the cinema factory of the country. However the foreign policy the Albanian communist government followed at the time, and the autocrat dictatorship regime they imposed palpably took its effects also on cinema. Kinostudio inevitably grew to become a place of production for propaganda In 1992, along with the collapse of Communism, Albania finally switched to the free economy which had its drawbacks on cinema quite drastically. In contrast to the dramatic fall in film production, the directors however had started to express themselves much more freely compared to the former term.

Anahtar Kelimeler

National cinema, propaganda, censorship, cinema and history, society / spectator, other, ideology

Kaynakça

• Amstrong, D. H. (2005). The Six Month Kingdom. New York, I.B. Tauris Publishers.
• Akyol, G. (2007). Balkan Politikasında Arnavutluk. Isparta, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, SBE.
• Artes, L. (2000). Kinemaja e Pare u hap ne Balkan nga İdromeno. Gazeta Shqiptare.
• Biberaj, E. (1998). Albania in Transition, The Rocky Road to Democracy. Colorado, Westview Press.
• Despot, İ. (2012). The Balkan Wars in the Eyes of Warring Parties. Bloomington, İUnivers
• Hoxha, A. (1994). Arti i Shtate ne Shqiperi Tiran. Shtepia Botuese Albin.
• Hoxha, A. (2004). Kinematografia Shqiptare Tiran. Botimet Toena.
• Hoxha, A. (2007). Historia e Kinemase ne Shqiperi, Tiran. Shtepia Botuese İlar.
• Jelavich, B. (1999). History of The Balkans- Twentieth Century. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kabo, P. (2002). Kinematografia Shqiptare ne Prag te 50 Vjetorit te Saj. Gazeta Shekulli.
• Lako, N. (2002). Kinematografia Shqiptare Ka Ndryshuar Apo Jo?. Gazeta Shekulli, 11 Ocak 2002.
• Liehm, M. (1986). Passion and Defiance: Film in İtaly from 1942 to the Present. California: University of California Press.
• Mehilli, S. B. A. (2012). Kinemaja Dhe Qyteti. Tiran. Universiteti i Tiranes, Departamenti i Komunikimit Dhe Gazetarise vellimi.4.
• Murati, V. 2010) Kinema Komunizem. Standard, 30 Ağustos.
• Myftiu, A. (2003). Koha e Filmit. Shtepia Botuese e Akademise se Shkencave.
• O’Donnell, J. (1999). A Coming of Age Albania Under Enver Hoxha. New York: Columbia University Press.
• Sejko, R. (2008). Kinema e Shqiperise. http://www.shqiptariiitalise.com/component/content/article/37-shqiperi-itali/340- kinema-e-shqiperise.html
• (Son erişim tarihi, 28.05.2016)
• Sulstarova, E. (2002). Continuity and Change in National Discourse in Albania During National Awakening, Communism and Postkomunism Period. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Orta Doğu Teknik Üniversitesi, SBE.
• Vickers, M. (2001). The Albanians, A Modern History. New York: I.B. Tauris Publishers.
• Williams, B. (2012). Red Shift: New Albanian Cinema and its Dialogue with the Old. Aniko İmre(Ed), A Companion to Eastern European Cinemas, Wiley-Blackwell, p. 224-244.