OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARA YÖNELİK HAZIRLANAN ÇİZGİ FİLMLERDE TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİNİN YANSITILMASI: RAFADAN TAYFA VE CANIM KARDEŞİM

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 1, 37 - 58, 31.01.2021

Melek Özkar Murat Aytaş

Öz

Toplumsal cinsiyete ilişkin olarak ‘kadınlık’ ya da ‘erkeklik’ rollerinin öğrenilmesinin ilk adımları bebeklik döneminde atılır ancak bu iki cinsiyet arasındaki farkı algılama, okul öncesi dönem olan 3-6 yaş aralığında meydana gelir. Bu yaş aralığındaki çocuklar, ailelerinde, çevrelerindeki arkadaşlarında, televizyonlarda ve okul öncesi eğitim kurumlarında bu rollerin nasıl bir dağılım içerisinde gerçekleştiğini görür ve öğrenirler. Temeli çoğunlukla mizaha dayalı olan, çocuklar için eğlence ve vakit geçirme aracı olan çizgi filmlerde de ‘kadınlık’ ya da ‘erkeklik’ rollerine sıklıkla rastlanır. Bu roller yine çizgi film içerisinde yer alan anne, baba, kardeş, arkadaş, komşu gibi karakterler tarafından yansıtılır. Bu çalışmada, kamusal yayıncılık esası gözetilerek yayın yapan TRT Çocuk kanalında yayınlanan Türk yapımı çizgi filmlerdeki karakter yoluyla temsil edilen ‘kadınlık’ ve ‘erkeklik’ rollerinin neler olduğu irdelenmiştir. Bu çizgi filmlerin genel temasına değinilerek hangi sahnelerde hangi davranış biçimlerinin ‘kadınlık’ ve ‘erkeklik’ rolü olarak temsil edildiği göstergebilim ve söylem analizi ile çözümlenmiştir. Sonuç olarak söz konusu çizgi filmlerde gösterilen kadın ve erkek cinsiyetindeki karakterlerin, toplumsal cinsiyet rollerini hem görsel hem de söylem olarak sergilemekte olduğu gözlenmiştir. Yapılan analizler sonucu çizgi filmlerde yer alan anne ve kız karakterlerin toplumsal yapıda kadına atfedilmiş olan rolleri, erkek ve baba karakterlerin ise yine erkeklik rolleri olarak bilinen davranış biçimlerini yerine getirdiği görüldü.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi çocuklar, çizgi film, kadınlık rolleri, erkeklik rolleri

Kaynakça

• Adaçay, Funda Rana. (2014). Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Akın, Mahmut H. (2011). Toplumsallaşma Sözlüğü. Ankara: Çizgi Kitabevi.
• Apaydın, Şebnem Ceylan (2012). Radyo Televizyon Sinema Anabilim Dalı Popüler Kültür Ürünü Olarak Yerli Durum Komedilerinin Dil Ekseninde İncelenmesi: Türk Malı Dizisi, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. http://acikerisim.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/1133/325847.pdf;sequence=1, Erişim Tarihi: 25.05.2019.
• Bhasin, Kamla. (2003), Toplumsal Cinsiyet. (Çeviren: Kader Ay). Liseli Kıvılcım Eğitim Broşürleri. İstanbul/Kocaeli: Kadav Yayınları. http://www.toplumsalozgurluk.org/belgeler/ToplumsalCinsiyet.pdf, Erişim Tarihi: 10.09.2018.
• Büyükbakkal, Güven (2007). Televizyonun Çocuklar Üzerindeki Etkileri. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı:28, Sayfa :31-44. https://dergipark.org.tr/download/article-file/212206, Erişim tarihi: 17.07.2018.
• Büyüköztürk, Şener, Kılıç Çakmak, Ebru, Akgün, Erkan A., Karadeniz Şirin, Demirel, Fuda, (2018), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Örnekleme Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, Aytekin (1996). Çocuk ve Çizgi Film. Konya: Öz Eğitim Yayınları.
• Connel, R.W. (2016). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. (Çeviren: Cem Soydemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Demez, Gönül. (2005). Kabadayıdan Sanal Delikanlıya Değişen Erkek İmgesi. İstanbul: Babil Yayınları.
• Direk, Zeynep. (2014). Judith Butler: Toplumsal Cinsiyet ve Bedenin Maddeleşmesi. Cinsiyetli Olmak. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, Sayfa: 67-84.
• Doğan, Adem ve Göker, Göksel (2012). Tematik Televizyon Ve Çocuk: İlköğretim Öğrencilerinin Televizyon İzleme Alışkanlıkları. Milli Eğitim, Sayı: 194, Sayfa: 5-30. https://dergipark.org.tr/download/article-file/442297, Erişim Tarihi: 25.05.2019.
• Dökmen, Zehra Y. (2006). Toplumsal Cinsiyet: Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Ersöz, Aysel Günindi. (2016). Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Giddens, Anthony. (2005). Kültür ve Toplum, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik, Aileler. Sosyoloji. (Çevirenler, Hüseyin Özel, Zeynep Mercan). Ankara: Ayraç Yayınevi, Sayfa: 20-47, 104-139, 170-199.
• Gökdağ, Rüçhan. (2013). Toplumsal Cinsiyet. (Editör: Sezen Ünlü). Sosyal Psikoloji – II. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi, Sayfa: 130-140.
• Güler, Deniz (1989). Çocuk, Televizyon ve Çizgi Film. Kurgu Dergisi, Sayı: 5, Sayfa: 163-177.
• Erdoğan, Mehmet. (2011). Medyada Cinsiyete Dayalı Ayrımcılıkla Mücadelede Medya İzleme Grupları. Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
• Fichter, Joseph H. (1990). Sosyoloji Nedir? (Çeviren: Nilgün Çelebi). Konya: Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ilgaz, Sevil. (1997). Çizgi Film Temel İlkeleri, Yapım Tekniği. İstanbul: Leya Yayıncılık.
• Marshall, Gordon. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (Çevirenler: Osman Akınhay, Derya Kömürcü). Ankara: Bilim Ve Sanat Yayınları.
• Onaran, Oğuz, Büker, Seçil ve Bir, Ali Atıf. (1998). Eskişehir'de Erkek Rol Ve Tutumlarına İlişkin Alan Araştırması, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Tarhan, Nevzat. (2012). Kadın Psikolojisi. İstanbul: Nesil Yayınları.
• Tezcan, Mahmut. (2005). Çocuk Sosyolojisi. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Tolan, Barlas. (1996). Toplum Bilimlerine Giriş. Ankara: Murat & Adım Yayınevi.
• Saraç, Simge. (2013). Toplumsal Cinsiyet. Toplumsal Cinsiyet ve Yansımaları. Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları, Sayfa: 27-32.
• Suğur, Serap. (2012). Toplumsal Cinsiyet. (Editör: Gürsel Yaktıl Oğuz). Toplumsal Yaşamda Kadın. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi, Sayfa: 1-24.
• Temizyürek, Fahri ve Acar, Ümran (2014). Çizgi Filmlerdeki Subliminal Mesajların Çocuklar Üzerindeki Etkisi. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE, Say: 3, Sayfa: 25 – 39. https://dergipark.org.tr/download/article-file/314218, Erişim Tarihi: 25.05.2019.
• Uğurlu, Elif Gizem (2003). Türkiye'de Ulusal Televizyon Kanallarında Yayınlanan Reklamlarda Annelik Rolünün Sunumu, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. http://libra.anadolu.edu.tr/tezler/2003/248587.pdf, Erişim Tarihi: 20.07.2018.
• Yavuzer, Haluk. (1992). Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yaylagül, Levent. (2018). Kitle İletişim Kuramları Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yeşiltuna, Dilek Çiftçi. (1999). Kitle İletişim Sürecinde Çocuk. İletişim Ortamlarında Çocuk Birey Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 13/15 Nisan 1999. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, İletişim Fakültesi Yayınları, Sayfa: 139-147.
• Yıldız, Cansu. (2016). 3-6 Yaş Çocuklarının Tercih Ettikleri Çizgi Filmlerdeki Şiddet İçeriklerinin Analizi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 2, Sayfa: 698-716. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/226842. Erişim Tarihi: 09.09.2020.
• Yüksel, Aysun N. (1999). Toplumsal Cinsiyet Olgusu ve Türkiye’deki Toplumsal Cinsiyet Kalıplarının Televizyon Dizilerindeki Yansıması. Kurgu Dergisi, Sayı: 16, Sayfa: 67-81. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11421/1418/139441.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim Tarihi: 20.07.2018.
• Yüksel, Aysun N. (2016). İki Kişilik Dans. Konya: Literatürk Academia.
• Zaidman, Claude. (2009). Eğitim ve Sosyalizasyon. Eleştirel Feminizm Sözlüğü. (Çeviren: Gülnur Acar-Savran). İstanbul: Kanat Kitap, Sayfa: 124-129.