İslâm Fıkhında Gerekli Görülen Kişisel Temizliğin Yapılmasında Makasıd

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 15 - 40, 04.10.2024

Medeni Şavlı

Öz

İslâm fıkhında temizlik kavramı, dinen pis kabul edilen şeyleri su ile yıkama veya temizleyici bir şey ile temizleme şeklinde tanımlanmıştır. Sağlık ve sıhhatin korunması hususunda İslâm’ın ısrarla üzerinde durduğu konulardan biri, hiç şüphesiz temizliktir. İbadet için de temizliğe aynı önem atfedilmiş hatta birçok ibadetin edasında temizlik gerekli görülmüştür. Dolayısıyla temizlik imanın yarısı ve ibadetin şartı kabul edilmiştir. Temizlik üzerine kurulan İslâm dini, özellikle kişisel temizliği öncelemiş ve gerekli görmüştür. Bu anlamda özellikle yemekten önce ve sonra ellerin yıkanmasına, dişlerin mutlaka fırçalanmasına, saç ve sakalın bakımına, tırnakların kesilmesine ve yeri geldikçe tüm bedenin temizliğine dikkat çekilmiştir. Tuvalet kültürünün benimsenmesi hem gereklilik hem de koruyucu önlemler çerçevesinde önem arz etmektedir. Ayrıca çeşitli alanlarda sosyal mesafenin korunması da zorunlu kılınmıştır. Bu bağlamda konu ile ilgili Kûr’ân-ı Kerîm ve Peygamberimiz’in (sav) sünnetinde birçok emir ve tavsiyeler bulunmaktadır. Peygamberimiz’in (sav) hayatına bakıldığında temizliğin ertelenmesi ve esnetilmesi noktasında taviz verilmediği anlaşılacaktır. Zira temizlik, İslâm fıkhının gereği ve bazı ibadetlerin öncelikli şartıdır. O, bilfiil uygulamaları ile İslâm toplumuna örnek olmuş ve ashabını temizlik konusunda eğitmiştir. İnsan doğası gereği yani yaratılış itibariyle temiz yiyecekleri tüketmek, temiz su içmek, temiz giysiler giymek ve temiz bir vücuda sahip olmak zorundadır. Bu, hem İslâmi hem de insani bir gerekliliktir. Zira son Covıd-19 döneminde bir kez daha anlaşıldı ki, insanoğlu fıtratına aykırı hareket ettiğinde başına iş açabiliyor. Bu süreçte doktorların sanki yeni bir icatmış gibi tavsiye ettikleri maske, mesafe ve kişisel hijyen gibi tavsiyeleri Müslümanlar bin dört yüz yıldır bir gereklilik olarak yerine getirmektedir. Bu bağlamda İslâm fıkhında gerekli görülen koruyucu tedbirlerin hiç bir kültür ve medeniyette mevcut olmadığı anlaşılmıştır. Netice itibari ile bu çalışmada, muhtelif temizlik çeşitlerindeki makasıt İslâm fıkhı ve modern tıp açısından incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Taharet, tedbir, fıtrat, ibadet, sağlık

Kaynakça

• Bolat, Melek Tuğba. Salgın Hastalık Kavramı; Tarihte Görülen Salgın Hastalıklar Mücadele Yöntemleri. Journal of Socıal Humanıttıes and Admınıstratıve Scıences, (2022), 50, 370-379.
• Bozkurt, Nebi. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 48/159. İstanbul: TDV. Yayınları, 2010.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrahim, el-Câmi’u’s-Sahîh, 19 Cilt, thk. Muhammed Züheyir, byy.: Dâru Tavkû’l-Neccâr, H.1422.
• Buhûtî, Mansur b. Yusuf b. Selahaddin b. Hasan b. İdris. Keşşâfü’l-kına an metni’l-İknâ. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1983.
• Canan, İbrahim Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye İstanbul: Bayrak Yayımcılık, 1991.
• Dihlevî, Şâh Veliyyullah Hüccetullâhi’l-Bâliğa. trc: Mehmet Erdoğan. İstanbul: İmaj Ofset, 2003.
• Dönmez, İbrahim Kâfi, “Maslahat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 28/79-80. Ankara: TDV. Yayınları, 2003.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî el-Ezdî, Süneni Ebû Dâvud, Hattâbî’nin Me’âlimü’s-Sünen’i ile birlikte). 5 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, birinci baskı, 1997.
• Erdoğan, Mehmet. Vahiy-Akıl Dengesi Açısından Sünnet. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2001.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed İhya’û ulûm’d-dîn. trc. Ali Arslan. İstanbul: Merve Yayınları, 1992.
• Görkan, Salime Leyla, “Sünnet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38/155. İstanbul: TDV. Yayınları 2010.
• ADB, Aktident. “Ağız ve Diş Bakımı”. Erişim 10 Nisan 2023.