ÇOK ÖLÇÜTLÜ KARAR VERME YÖNTEMLERİ İLE SEÇMELİ DERS SEÇİMİ

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 2, 5 - 25, 08.04.2015

Batuhan Kutlu Yusuf Abalı Tamer Eren

Öz

Bu çalışmada amaç çok ölçütlü karar verme yöntemleri kullanılarak öğrencilerin seçmeli derslerini seçmektir. Bunun için iki adet çok ölçütlü karar verme yöntemleri kullanılmıştır: AHP (Analitik Hiyerarşi Süreci) ve TOPSIS yöntemleri kullanılmıştır. Kriterler balık kılçığı ile belirlenmiştir. Yöntemler Kırıkkale Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümünde örnek bir uygulama ile gösterilmiştir.Karar verme, genel olarak seçenek kümesinden, en az bir amaç doğrultusunda ve bir ölçüte dayanarak en uygun, mümkün bir ya da birkaç seçeneği seçme sürecidir. Buna göre karar verme süreci karar verici, seçenekler, ölçütler, çevresel etkiler, karar vericinin öncelikleri ve kararın sonuçları elemanlarını içerir. Süreç, karar vericinin mevcut seçenekler arasından bir seçim, sıralama ya da sınıflandırma yapması şeklinde bitebilir. Bu aşamada en doğru kararı vermek için çok ölçütlü karar verme yöntemleri karşımıza çıkmaktadır. Belirli kriterlerin genel olarak ikili karşılaştırmalarının esas alındığı çok ölçütlü karar verme yöntemleri en doğru kararın verilmesine sayısal verilerle yardımcı olmaktadır(Evren ve Ülengin, 1992).

Anahtar Kelimeler

Seçmeli ders, çok ölçütlü karar verme, AHP, TOPSIS, balık kılçığı diyagramı

ÇOK ÖLÇÜTLÜ KARAR VERME YÖNTEMLERİ İLE SEÇMELİ DERS SEÇİMİ

Öz

Bu çalışmada amaç çok ölçütlü karar verme yöntemleri kullanılarak öğrencilerin seçmeli derslerini seçmektir. Bunun için iki adet çok ölçütlü karar verme yöntemleri kullanılmıştır: AHP (Analitik Hiyerarşi Süreci) ve TOPSIS yöntemleri kullanılmıştır. Kriterler balık kılçığı ile belirlenmiştir. Yöntemler Kırıkkale Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümünde örnek bir uygulama ile gösterilmiştir.Karar verme, genel olarak seçenek kümesinden, en az bir amaç doğrultusunda ve bir ölçüte dayanarak en uygun, mümkün bir ya da birkaç seçeneği seçme sürecidir. Buna göre karar verme süreci karar verici, seçenekler, ölçütler, çevresel etkiler, karar vericinin öncelikleri ve kararın sonuçları elemanlarını içerir. Süreç, karar vericinin mevcut seçenekler arasından bir seçim, sıralama ya da sınıflandırma yapması şeklinde bitebilir. Bu aşamada en doğru kararı vermek için çok ölçütlü karar verme yöntemleri karşımıza çıkmaktadır. Belirli kriterlerin genel olarak ikili karşılaştırmalarının esas alındığı çok ölçütlü karar verme yöntemleri en doğru kararın verilmesine sayısal verilerle yardımcı olmaktadır(Evren ve Ülengin, 1992).

Anahtar Kelimeler

Seçmeli ders, çok ölçütlü karar verme, AHP, TOPSIS, balık kılçığı diyagramı

Kaynakça

• Abbasi, M. (2008). “Analysis and Prioritizing Bank Account with TOPSIS Multiple-Criteria Decision Australasian Finance and Banking Conference, Sydney, Australia.
• A Study of Refah Bank in Iran”, 2 İst
• Aalami, H.A., Moghaddam, M.P., Yousefi, G.R. (2010). “Modeling And Prioritizing Demand Response Programs In Power Markets”, Electric Power Systems Research, 80 (4), 426-435.
• Alp, S., Engin, T. (2011). “Trafik Kazalarının Nedenleri ve Sonuçları Arasındaki İlişkinin TOPSİS Değerlendirilmesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 10 (19), 65-87. ve AHP
• Yöntemleri Kullanılarak Analizi ve
• Arslan Ö., Güler N. (2011). “Kimyasal tanker İşletmeciliği İçin Stratejik Yönetim Modellemesi”, ITÜ Mühendislik Dergisi, 10(1), 55-67.
• Ayala, J.G. (2011). “Selecting Irrigation Water Pricing Alternatives Using A Multi- Methodological Approach”, Mathematical and Computer Modelling, (basımda).
• Aydın Ö., Öznehir S., Akçalı E. (2009). “Ankara İçin Optimal Hastane Yeri seçiminin Analitik Hiyerarşi Süreci İle Modellenmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (2), 69-86.
• Bülbül, S., Köse, A. (2009). “Türk Gıda Şirketlerinin Finansal Performansının Çok Amaçlı Karar Verme Yöntemleriyle Değerlendirilmesi”, 10. Ekonomi ve İstatistik Sempozyumu, Erzurum.
• Büyükselçuk Ç.E., Üner Ö., Özkan Ç. (2005). “Kobilerde Çalışma Koşulları - Çalışan memnuniyeti İlişkisi”, V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.
• Chang, C.W. (2010). “Collaborative Decision Making Algorithm For Selection Of Optimal Wire Saw In Photovoltaic Wafer Manufacture”, Journal O f Intelligent Manufacturing, (Basımda).
• Chen, M.S., Lin, M.C., Wang, C.C., Chang, C.A. (2009). “Using HCA And TOPSIS Approaches In Personal Digital Assistant Menu-Icon Interface Design”, International Journal of Industrial Ergonomics, 39 (5), 689-702.
• Çonkar, M. Elitaş, C., Atar, G. (2009). “İMKB Kurumsal Yönetim Endeksi’ndeki Firmaların Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi İle Ölçümü ve Kurumsal Yönetim Notu ile Analizi”, İktisat Fakültesi Mecmuası, 61(1), 81- 115.
• Batuharı Safa Kutlu Yusuf Alper Abalı Tamer Eren
• Dağdeviren M., Eren T. (2001). “Tedarikçi firma seçiminde analitik hiyerarşi prosesi ve 0-1 hedef programlama yöntemlerinin kullanılması,” Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 16 (1-2), 41-52.
• Dağdeviren M., Akay D., Kurt M. (2004). “îş Değerlendirme Sürecinde Analitik Hiyerarşi Prosesi ve Uygulaması”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Dergisi, 19(2), 131-138.
• Dinçer H., Görener A. (2011). “Performance Evaluatıon Usıng AHP - VIKOR And AHP - TOPSIS Approaches: The Case Of Service Sector”, Journal Of Engineering And Natural Sciences Sigma, 29, 244-260.
• Dündar, S., Ecer, F. (2007). “Fuzzy Topsis Yöntemi İle Sanal Mağazaların Web Sitelerinin Değerlendirilmesi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21 (1), 1-19.
• Ece, N., Özdemir F. (2011). “Halka Açık Finansal Kiralama Ve Faktöring Şirketlerinin Performans Ölçümü Ve Analizinde Kullanılan Eva Ve Topsis Yöntemlerinin Hisse Senedi Değerleri İle Karşılaştırmalı Analizi”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 48 (561), 83.
• Eleren A. (2007). “Markaların Tüketici Tercih Kriterlerine Göre Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi ile Değerlendirilmesi: Beyaz Eşya Sektöründe Bir Uygulama”, Yönetim ve Ekonomi, 14 (2), 47-64.
• Eleren, A., Karagül, M., (2008). “ 1986-2006 Türkiye Ekonomisinin Performans Değerlendirmesi”, Yönetim ve Finans, 15 (1), 1-14.
• Erginel, N., Çakmak, T., Şentürk S. (2010). “Numara Taşınabilirliği Uygulaması Sonrası Türkiye’de GSM Operatör Tercihlerinin Bulanık TOPSİS Yaklaşımı İle Belirlenmesi”, Anadolu Umversıty Journal Of Science And Technology - a, Applied Sciences and Engineering, 11 (2), 81-93.
• Eraslan E., Algün O. (2005). “İdeal Performans Değerlendirme Formu Tasarımında Analitik Hiyerarşi Yöntemi Yaklaşımı”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Dergisi, 20 (1), 95-106.
• Erden T., Coşkun M.Z. (2010). “Acil durum servislerinin yer seçimi: Analitik Hiyerarşi Yöntemi ve CBS entegrasyonu”, İTÜ Mühendislik Dergisi, 9 (6), 37-50.
• Ersoy M., Eleren A. (2007). “Mermer Blok Kesim Yöntemlerinin Bulanık Topsis Yöntemiyle Değerlendirilmesi”, Madencilik, 46 (3), 9-22.
• Evren, R., Ülengin, F. (1992). Yönetimde Çok Amaçlı Karar Verme, İTÜ Yayınlan, İstanbul.
• Fazlollahtabar, H. (2010). “A Subjective Framework For Seat Comfort Based On A Anthropometry”, Applied Ergonomics, 42 (1), 16-28. Criteria Decision Making Technique And sosydbilim ler 21
• Fazlollahtabar, H., Mahdavi, I., Ashoori, M.T., Kaviani, S., Amiri, N.M. (2011). “A Multi-Objective Decision-Making Process Of Supplier Selection And Order Allocation For Multi-Period Scheduling In An Electronic Market”, The International Journal Of Advanced Manufacturing Technology, 52 (9- 12), 1039-1052.
• Feng, C.M., Wang R.T, (2000). “Performance Evaluation for Airlines Including the Consideration of Financial Ratios”, Journal o f Air Transport Management, 6, 133-142.
• Güven M., Çelik N. (2007). “Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi ile Otel İşletmelerinde Hizmet Kalitesini Değerlendirme: Bartın Örneği”, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (6), 1-20.
• Hao, L., Qing-sheng, X. (2006). “Application of TOPSIS in the Bidding Evaluation of Manufacturing Enterprises”, 5th International Conference on e- Engineering&Digital Enterprise Technology, 16th-18th August, Guiyang, China, 184-188.
• Han, F.Y., Jia, X.P., Tan, X.S. (2003). “Two key support tools for environmentally friendly process optimal synthesis”, Computer Aided Chemical Engineering, 15, 1274-1279.
• Hwang, C.L., Yoon, K. (1981). Multiple Attribute Decision Making Methods and Applications, Springer, Berlin Heidelberg.
• Işıklar, G., Büyüközkan G. (2007). “Using A Multi-Criteria Decision Making Approach To Evaluate Mobile Phone Altematives”, Computer Standards & Interfaces, 29 (2), 265-274.
• İç, Y.T., Yurdakul, M. (2008). “İşleme Merkezi Seçimine Yönelik Bir Karar Destek Sisteminin Geliştirilmesi”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23 (1), 85-95.
• Joshi, R., Banwet, D.K., Shankar, R. (2011). “A Delphi-AHP-TOPSIS based benchmarking framework for performance improvement of a cold chain”, Expert Systems with Applications, 38 (8), 10170-10182.
• Ju, Y., Wang A. (2012). “Emergency Altemative Evaluation Under Group Decision Makers: A Method Of Incorporating DS/AHP With Extended TOPSIS ”, Expert Systems with Applications, 39 (1), 1315-1323.
• Kandakoğlu, A., Çelik, M., Akgün, İ. (2009). “A Multi-Methodological Approach For Shipping Registry Selection In Maritime Transportation Industry”, Mathematical and Computer Modelling, 49 (3-4), 586-597.
• Kaya Y. (2004). Çok Amaçlı Karar Verme Yöntemlerinden TOPSIS ve ELECTRE Yöntemlerinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tez. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü, İstanbul. 22
• Kocaoğlu, B., Gülsün, B., Tanyaş, M. (2011). “A SCOR Based Approach For Measuring A Benchmarkable Supply Chain Performance”, Journal O f Intelligent Manufacturing (Basımda).
• Kuo, Y., Yang, T., Cho, C., Tseng, Y.C. (2008). “Using Simulation And Multi- Criteria Methods To Provide Robust Solutions To Dispatching Problems In A Flow Shop With Multiple Processors”, Mathematics and Computers in Simulation, 78 (1), 40-56.
• Küçük, O., Ecer, F. (2007). “Bulanık Topsıs Kullanılarak Tedarikçilerin Değerlendirilmesi Ve Erzurum’da Bir Uygulama”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (1), 45-65.
• Lin, M.C., Wang, C.C., Chen, M.S., Chang C.A. (2008). “Using AHP And TOPSIS Approaches In Customer-Driven Product Design Process”, Computers in Industry, 59 (1), 17-31.
• Onursal, B. (2009). Proje Seçiminde Bulanık TOPSIS Yöntemi île Bir Model Önerisi: İnşaat Sektörü Uygulaması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Enstitüsü, İstanbul.
• Ötkür, F. (2008). Yeni Ürün Geliştirme Sürecinde Tedarikçi Bütünleşmesinin TOPSIS Yöntemi İle Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• Özcan, T., Çelebi, N., Esnaf, Ş. (2011). “Comparative analysis of multi-criteria decision making methodologies and implementation of a warehouse location selection problem”, Expert Systems with Applications, 38 (8), 9773-9779.
• Özgüven, N. (2011). “Kriz Döneminde Küresel Perakendeci Aktörlerin Performanslarının TOPSIS Yöntemi İle Değerlendirilmesi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (2), 151-162.
• Özkan, Ö. (2007). Personel Seçiminde Karar Verme Yöntemlerinin incelenmesi AHP, ELECTRE ve TOPSIS Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Öztürk, A., Erdoğmuş, Ş., Arıkan, V.S. (2011). “Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) Kullanılarak Tedarikçilerin Değerlendirilmesi: Bir Tekstil Firmasında Uygulama”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
• Özyörük B., Özcan C.E. (2008). “Analitik Hiyerarşi Sürecinin Tedarikçi Seçiminde Uygulanması: Otomotiv Sektöründe Bir Örnek”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 13 (1), 133-144.
• Palaz H., Kovancı A. (2008). “Türk Deniz Kuvvetleri Denizaltılarının Seçiminin AHP il Değerlendirilmesi”, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 3 (3), 53-60. Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri ile Seçmeli Ders Seçimi
• Rao R.V. (2006). “Machinability evaluation of work materials using a combined multiple attribute decision-making method”, The International Journal Of AdvancedManufacturing Technology, 28 (3-4), 221-227.
• Rao, R.V., Davim, J.P. (2006). “A decision-making framework model for material selection using a combined multiple attribute decision-making method”, The International Journal O f Advanced Manufacturing Technology, 35 (7- 8),751-760.
• Saaty, T.L. (1980). The Analytic Hierarchy Process, McGraw-Hill International Book Company, New York.
• Satapathy, B.K., Majumdar, A., Tomar, B.S. (2010). “Optimal Design Of Flyash Filled Composite Friction Materials Using Combined Analytical Hierarchy Process and Technique for Order Preference by Similarity to ideal Solutions approach”, Materials & Design, 31 (4), 1937-1944.
• Sezer, H., Saatçioğlu Ö.Y. (2008). “Düzenli Hat Deniz Taşımacılığında Nakliye Müteahhidinin Gemi Operatörü Seçimine Çok Kriterli Karar Destek Yaklaşımı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (4), 19-46.
• Sobczak, A., Berry, D.M. (2007). “Distributed Priority Ranking Of Strategic Preliminary Requirements For Management Information Systems In Economic Organizations”, Information and Software Technology, 49 (9-10), 960-984.
• Soltanmohammadi, H., Osanloo, M., Bazzazi, A.A. (2010). “An analytical approach with a reliable logic and a ranking policy for post-mining land-use determination”, Land Use Policy, 27, 364-372.
• Susuz Z. (2005) Analitik Hiyerarşi Prosesine Dayalı Optimum Tedarikçi Seçim Modeli, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Tavana, M., Marbini, A.H. (2011). “A Group AHP-TOPSIS Framework For Human Spaceflight Mission Planning At NASA”, Expert Systems with Applications, 38 (11), 13588-13603.
• Terzi Ü., Hacaloğlu S.E., Aladağ Z. (2006). “Otomobil Satın Alma Problemi îçin Bir Karar Destek Modeli”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri
• Tzeng, G.H., Lin, C.W., Opricovic, S. (2005). “Multi-Criteria Analysis Of Altemative-Fuel Buses For Public Transportation”, Energy Policy, 33 (11), 1373-1383. Ustasüleyman, T. (2009). “Bankacılık Sektöründe Hizmet Kalitesinin Değerlendirilmesi: AHP-TOPSIS Yöntemi”, Bankacılık Dergisi, 69 (1), 33- 43. 24
• Ünal,G. (2008). Lojistikte Hizmet Sağlayıcısı Seçiminde AHP ve TOPSIS Yöntemlerinin Uygulanması, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• Wang, F., Kang, S., Du, T., Li, F., Qiu, R. (2011). “Determination Of Comprehensive Quality Index For Tomato And Its Response To Different İrrigation Treatments”, Agricultural Water Management, 98 (8), 1228-1238.
• Wu, C.R., Lin, C.T., Lin, Y.F. (2009). “Selecting the preferable bancassurance alliance strategic by using expert group decision technique”, Expert Systems with Applications, 36 (2), 3623-3629.
• Yetim S. (2008). “Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi İlköğretim Matematik Öğretmenliği Programı Birinci seçmelerinde Etkili Olan Öncelikli Faktörlerin AHP Metodu ile Analizi”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 16 (2), 589-606.
• Yousefı, A., Vencheh, A.H. (2010). “An Integrated Group Decision Making Model And Its Evaluation By DEA For Automobile Industry”, Expert Systems with Applications, 37 (12), 8543-8556.
• Yurdakul, M., İç Y. (2008). “Türk Otomotiv Firmalarının Performans Ölçümü ve Analizine Yönelik TOPSIS Yöntemini Kullanan Bir Örnek Çalışma”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 18, 1-18.
• Zanakis, S.H., Solomon, A., Wishart, N., Dublish, S. (1998). “Multi-attribute decision making: A simulation comparison of select methods”, European Journal o f Öperational Research, 107 (3), 507-529. sosyalbilimler