Ottoman Archive Documents on Uprising of Sheikh Ashraf in Bayburt/Hart

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 119 - 140, 03.06.2015

Muhittin Eliaçık

Öz

In Anatolia at the time of the start of National Struggle between October-December 1919 Bayburt township Hart crash was occurred mortal an uprising Sheikh Ashraf. When the homeland was occupıed and out of the rebellion in various places, where there were a lot of hard times, this uprising rebellion was suppressed and the sheikh was killed. As one of the sects named Ashraf living in Hart spread in the vicinity causing rumors, then the attentions were drawn to there. At a wedding held in the township in stretched environment, between gendarmes and the sheikh and his disciples on mutual lack of provocative words and behavior, sheiks opened an investigation, but he fled from Hart has come out against it; whereupon events climbed. About sheikh himself Mahdi declared and against the national struggle the provoked people rumors spread. The first attempt on Sheikh Ashraf started by Erzurum Governor and the sheikhs of the origin, profession, sect, followers were asked information about their identity and activities. Sheikh was not going the commission which was established to interrogating of himself. In this case, Erzurum Governorship officials have criticized the harsh intervention in this event. To a large extent in the growth of the event tough stance of the gendarmerie and other officers played a role. The soldiers that sent to Hart taken captive by fraud is another case. In addition, the short sightedness of officials and unnecessarily were raised at the event are expressed in the documents. In addition, the short sightedness of officials unduly magnified of the event and that was expressed in the documents. The end, forces of surrounding the Ankara been dominated by situation; sheikh shot dead or blown up by artillery shells that hit home is. In this case the relevant documents in this article are presented to the attention of the Ottoman Archives

Anahtar Kelimeler

Bayburt, Hart, Sheikh Ashraf, Uprising

BAYBURT/HART’TA ŞEYH EŞREF İSYANI’NA DAİR OSMANLI ARŞİV BELGELERİ

Öz

Anadolu’da Millî Mücadele’nin başladığı sıralarda Bayburt’un Hart nahiyesinde Ekim-Aralık 1919 tarihleri arasında küçük bir çekişme ile başlayıp gittikçe büyüyen, sonunda ölümlere yol açan bir Şeyh Eşref isyanı meydana gelmiştir. Vatanın işgaliyle birçok yerde isyanın çıktığı çok zor günlerde çıkmış bu isyan kısa sürede bastırılıp şeyh de öldürülmüştür. Hart’ta yaşayan Eşref adlı bir şeyhin tarikatı çevrede yayılıp bazı söylentiler zuhur edince dikkatler buraya yönelmiştir. Nahiyede yapılan bir düğünde jandarmalarla şeyh ve müritleri arasında birtakım sataşma ve kışkırtıcı davranışların olması üzerine ortam gerilmiş, şeyh hakkında soruşturma açılmak istenmiş, ama kendisi buna karşı çıkarak nahiyeden kaçmış ve bunun üzerine de olaylar tırmanmıştır. Şeyh hakkında kendisini mehdi ilan edip Millî Mücadele’ye karşı halkı kışkırttığına dair söylentiler yayılmıştır. Şeyh Eşref hakkında ilk girişim Erzurum Valiliği’nce başlatılmış ve bu şeyhin kökeni, mesleği, mezhebi, müritlerinin kimliği ve faaliyetleri hakkında bilgi sorulup oluşturulan bir kurula şeyh de davet edilmiş, ama o bu daveti reddetmiştir. Bu olayda Erzurum Vilayeti’nin bu olaya sert müdahale eden görevlileri eleştirmesi dikkat çekici olup, buna göre olayın büyümesinde büyük ölçüde jandarmanın sert tutumu rol oynamış gözükmektedir. Hart’a gönderilen askerlerin hileyle esir alınması da bir başka durumdur. Ayrıca görevlilerin basiretsizliği ve olayın gereksiz yere büyütüldüğü de belgelerde dile getirilmektedir. Bir isyan olup
olmadığı da tartışılan bu olayda 24 Aralık 1919’da Hart’ı kuşatan kuvvetler duruma hâkim olup şeyh vurularak veya evine isabet eden top mermisiyle havaya uçarak ölmüş, bu durum karşısında müritler de teslim olmuşlardır. Bu makalede bu olayla ilgili olarak Osmanlı Arşivlerinde bulunan belgeler dikkatlere sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bayburt, Hart, Şeyh Eşrefi Ayaklanma

Kaynakça

• DH.ŞFR. Dosya No:654 Gömlek No:1
• DH.ŞFR. Dosya No:654 Gömlek No:16
• DH.ŞFR. Dosya No:654 Gömlek No:22
• DH.ŞFR. Dosya No:654 Gömlek No:67
• DH.ŞFR. Dosya No:654 Gömlek No:86
• DH.ŞFR. Dosya No:655 Gömlek No:23
• DH.ŞFR. Dosya No:655 Gömlek No:47
• DH.ŞFR. Dosya No:655 Gömlek No:73
• DH.ŞFR. Dosya No:105 Gömlek No:158
• DH.ŞFR. Dosya No:106 Gömlek No:89