BEYİN METAFORU VE EĞİTİME YANSIMALARI

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 171 - 188, 15.07.2017

Yağmur Koç Başaran

Öz

Durumların, olayların veya olguların benzetme yoluyla mecazi biçimde ifade edilmesi olarak tanımlanan metafor, örgütleri anlama ve açıklama açısından oldukça etkili bir araçtır. Beyin; farklı bilgileri aynı anda işleyen, depolayan ve bütünleştiren veya değiştiren bir sistemdir. Beynin temel amaçlarından biri çevreye uyum sağlamaktır. Bu nedenle de beyin, çevresinde ortaya çıkan değişimlere, uyaranlara tepki vermekte ve yeni davranışlar oluşturmaktadır. Beyin metaforuna göre ise beyin ile örgütler arasında benzerlikler bulunmaktadır. Bu çalışmada önemli metaforlardan biri olan beyin metaforu ve beyin metaforunun eğitime yansımaları incelenmiştir. Ayrıca çalışmada; örgütler, “enformasyon işleyen beyinler olarak örgütler”, “karmaşık öğrenme sistemleri (sibernetik sistemler) olarak örgütler” ve “holografik beyinler olarak örgütler” olmak üzere üç kategoride ele alınmış; beyin metaforunun, eğitim örgütlerindeki durumu tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metafor, Beyin Metaforu, Eğitim Örgütleri

Kaynakça

• Alpaslan-Danışman, S. (2015). Metaforların örgüt ve yönetim araştırmalarındaki yeri: ontolojik, epistemolojik ve metodolojik kabuller ışığında bir değerlendirme. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (9), 45-64.
• Argyris, C. ve Schön, D. A. (1996). Organizational learning II: Theory, method, and practice. United Satates of America: Addison-Wesley Series on Organizational Development.
• Atak, M. (2006). Öğrenen örgüt ve örgütsel bağlılık ilişkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Bakırcıoğlu, R. (2012). Ansiklopedik eğitim ve psikoloji sözlüğü. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Balcı, A. (2003). Eğitim örgütlerine yeni bakış açıları: Kuram-araştırma ilişkisi. II. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 9 (33), 26-61.
• Balcı, A. (2006). Yeni Paradigmalar Işığında Türkiye Eğitim Sisteminin Örgütlenmesi ve Yönetimi. Türk Eğitim Sisteminde Yeni Paradigma Arayışları Sempozyum Bildirileri (248-268). Ankara: Pozitif Matbaacılık.
• Balcı, A. (2010). Açıklamalı Eğitim Yönetimi Terimleri Sözlüğü (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Başaran, İ. E. (1982). Örgütsel davranışın yönetimi. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Başaran, İ. E. (2000). Eğitim yönetimi:Nitelikli okul (4. Baskı). Ankara: Feryal Matbaası.
• Bozkurt, A. (2003). Öğrenen örgütler. C. Elma ve K. Demir (Ed.), Yönetimde çağdaş yaklaşımlar uygulamalar ve sorunlar (2. Baskı) içinde (43-60). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Burke, W.W. (1992). Metaphors to consult by. Group and Organization Management, 17 (3), 255–259.
• Bursalıoğlu, Z. (2012). Eğitim yönetiminde teori ve uygulama (10. Baskı). Ankara: Pegem A Akademi.
• Campbell, T., ve Cairns, H. (1994). Developing and Measuring the Learning Organization. Industrial and Commercial Training, 26 (7), 10-15.
• Çalık, T. (2003). Öğrenen örgütler olarak eğitim kurumları. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (8), 115-130.
• Dikmen, Ç. (1999). Organizasyonel öğrenme ve öğrenen organizasyonlar. Yönetim, 10 (34), 57-67.
• Garud, R., ve Kotha, S. (1994). Using the brain as a metaphor to model flexible production systems. Academy Of Management Review, 19 (4), 571–698.
• Garvin, D. A. (1993). Building a learning organizatin. Harvard Business Review, 71 (4), 26-61.
• Garvin, D. A., Edmondson, A. C., ve Gino, F. (2008). Is yours a learning organization? Harvard Business Review, 86 (3), 109-119.
• Goldman, P., Tindal, G., McCullum, N., & Marr, J. (1999). Organizational learning and the culture of reform: operationalizing the "organizations as brains" metaphor. Prsented at The Annual Meeting of the American Educational Research Association, Washington, DC.
• Hatch, M. J. (1997). Organization Theory. New York: Oxford University Press
• Kasapoğlu, R. (2008). Beyin metaforu. A. Balcı (Ed.) Örgüt mecazları içinde (s.49-66). Ankara: Ekinoks Yayınları
• Keyse, P. (1991). Operational research in organizations: A metaphorical analysis. The Journal of the Operational Research Society, 42 (6), 435-446.
• Kınacı, Y. Z. (2015). Kolhozlar, sovhozlar ve kibutzlar: Kolektif örgüt yapılarının incelenmesi üzerine bir deneme. 07.12.2016 tarihinde, http://www.academia.edu/10079148/Kolhozlar_Sovhozlar_ve_Kibutzlar_Kolektif_%C3%96rg%C3%BCt_Yap%C4%B1lar%C4%B1n%C4%B1n_%C4%B0ncelenmesi_%C3%9Czerine_Bir_Deneme adresinden alınmıştır.
• Kızıldağ, D., Ağca, V. ve Uğurlu, Ö. Y. (2011). Örgütlerde hafıza kaybı ve etkileri: Tekstil sektöründen bir yansıma. Atatürk Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25 (1), 193-206.
• Koçel, T. (2014). İşletme Yöneticiliği (Genişletilmiş 15. Baskı). İstanbul: Beta Yayın Dağıtım.
• Leblebici, D. N. (2008). Örgüt kuramında paradigmalar ve metaforlar. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9 (15), 345-360.
• McGill, M. E. ve Slocum, J. W. (1993). Unlearning the organization. Organizational Dynamics, 22 (2), 67-79.
• Morgan, G. (2011). Reflections on images of organization and its implications for organization and environment. Organization and Environment, 24 (4), 459-478
• Özden, Y. (2013). Eğitimde yeni değerler:Eğitimde dönüşüm (9. Baskı). Ankara: Pegem Akademi
• Özgen, H., ve Türk, M. (1996). Öğrenen organizasyon sistemi ve bir öğrenen organizasyon modeli. Amme İdaresi Dergisi, 29 (2), 71-83.
• Senge, P. (1993). Beşinci Disiplin-Öğrenen Organizasyon Düşünüşü ve Uygulaması (A. İldeniz ve A. Doğukan, Çev.). İstanbul: Alfa.
• Sezgin, O. (2012). Peter F. Drucker. Ö. Livvarçin ve D. Kurt (Ed.), Yönetim biliminde 49 insan 49 teori (2. Baskı) içinde (225-237). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım
• Watkins, K. E., & Marsick, V. J. (1999). Sculpting the learning community: New forms of working and organizing. NASSP Bulletin, 83(604), 78-87.
• Wilson, M. A. (2000). Organizational Analysis Using Morgan's Metaphorical Process. Doctoral dissertation. Unıversıty Alberta, Canada.