YAPISAL VE PSİKOLOJİK GÜÇLENDİRMENİN ÖĞRETMEN MOTİVASYONU ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 361 - 378, 15.07.2017

Neslin İhtiyaroğlu

Öz

Bu araştırmanın amacı, yapısal ve psikolojik güçlendirmenin öğretmen motivasyonu üzerindeki yordayıcılık düzeyini belirlemektir. İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı araştırmada; Ankara ilindeki 4 ilçeden toplam 266 öğretmene Çalışma Etkililiği Koşulları Ölçeği, Psikolojik Güçlendirme Ölçeği ve Öğretme Motivasyonu Ölçeği uygulanarak elde edilen veriler kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiler parametrik testlerden t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), korelasyon ve çoklu regresyon analizi ile hesaplanmıştır. T-testi sonuçlarına göre öğretmenlerin yapısal güçlendirme algıları ve dışsal motivasyon düzeyleri cinsiyet bakımından anlamlı bir farklılık göstermezken; psikolojik güçlendirme algıları ve içsel motivasyon düzeyleri cinsiyet bakımından anlamlı bir farklılık göstermektedir. Tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonuçlarına göre ise yapısal ve psikolojik güçlendirme yaş ve kıdem bakımından anlamlı fark göstermemektedir. Buna karşın, öğretmenlerin dışsal ve içsel motivasyon düzeyleri, yaş ve kıdem bakımından anlamlı bir farklılık göstermektedir. Korelasyon analizi sonuçlarına göre; öğretmenlerin yapısal ve psikolojik güçlendirme algıları ile dışsal ve içsel motivasyon düzeyleri arasında olumlu yönde anlamlı düzeyde ilişkiler bulunmuştur. Çoklu regresyon analizi sonuçlarına göre ise yapısal ve psikolojik güçlendirme öğretmenlerin motivasyonunun anlamlı birer yordayıcısıdır. Araştırmanın sonunda, öğretmenlerin motivasyon düzeylerinin yükseltilmesine yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, Yapısal Güçlendirme, Psikolojik Güçlendirme, Dışsal Motivasyon, İçsel Motivasyon

Kaynakça

• Aelterman, A., Engels, N., Van Petegem, K., & Verhaeghe, J. P. (2007). The well-being of teachers in flanders: the ımportance of a supportive school culture. Educational Studies, 33(3), 285-297. Altınkurt, Y., Türkkaş Anasız, B., & Ergin Ekinci, C. (2016). öğretmenlerin yapısal ve psikolojik güçlendirilmeleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 41(187), 79-96. Arı, G., & Ergeneli, A. (2003). Psikolojik güçlendirme algısı ve bazı demografik değişkenlerin örgütsel bağlılığa etkisi. H.Ü. İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21, 129-149. Ayık, A., & Ataş, Ö. (2014). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile öğretme motivasyonları arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi. 4(1), 25-43. Bacharach, S., & Lawler, E. (1980). Power and politics in organizations. San Francisco, CA: Jossey-Bass. Balçık, E. (2013). Hemşirelerin yapısal güçlendirme algısı ve işe bağlı gerginlik düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Bogler, R., & Somech, A. (2004). Influence of teacher empowerment on teachers’ organizational commitment, professional commitment and organizational citizenship behavior in schools. Teaching and Teacher Education 20, 277–289. Bolat T. (2003). Personel güçlendirme: Davranışsal ve bilişsel boyutta incelenmesi ve benzer yönetim kavramları ile kararlaştırılması. Balıkesir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3-4), 199-219. Carless, A. S. (2004). Does psychological empowerment mediate the relationship between psychological climate and job satisfaction?. Journal of Business And Psychology, 18(4), 405-425. Chebet, R. (2013). Empowerment of teachers and performance of private secondary schools in Bome County, Kenya. Unpublished Master Thesis. University Of Nairobi School Of Business, Kenya. Çavuşoğlu, F. (2016). Psikolojik güçlendirmenin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi: İzmir il merkezindeki beş yıldızlı konaklama işletmelerinde bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Çekmecelioğlu, H. Ve Eren, E. (2007). Psikolojik güçlendirme, örgütsel bağlılık ve yaratıcı davranış arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi. Yönetim, 18(57), 13-25. Çöl, G. (2004). Personel güçlendirme (empowerment) kavramının benzer yönetim kavramları ile karşılaştırılması. Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 6, 35-46. Dalay, İ., Altunışık R., & Coşkun, R. (2002). Stratejik boyutuyla modern yönetim yaklaşımları. İstanbul: Beta. Duygu Toplu, D., & Akça, M. (2013). Öğrenen organizasyonun psikolojik güçlendirme üzerindeki etkisi: Kamu sektöründe bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi, 12(23), 221-235. Ece, F. (2016). Hemşirelikte güçlendirmenin örgütsel bağlılık üzerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Ercan, L. (2000). Motivasyon (Güdülenme). Leyla Küçükahmet (Ed.). Sınıf yönetiminde yeni yaklaşımlar (107-122). Ankara: Nobel. Ertürk, R. (2016). Öğretmenlerin iş motivasyonları. Eğitim Kuram ve Uygulamaları Araştırma Dergisi, 2(3), 1-15. Güneş, Ş. (2015). Personel güçlendirmenin çalışanların motivasyon düzeyi üzerindeki etkileri ve bir araştırma: Batman merkezdeki kamu işletmelerinde uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Güzel Candan, D., & Evin Gencel, İ. (2015). Öğretme Motivasyonu Ölçeğini Türkçe’ye uyarlama çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 72-89. Hales, C., & Klidas, A. (1998). Empowerment in five-star hotels: Choice, voice or rhetoric? International Journal of Contemporary Hospitality Management 10(3), 88-95. Karaçelebi, F. G. (2016). Algılanan güç mesafesinin öğretmenliğin personel güçlendirme faaliyetlerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Kaplan, M. (2007). Motivasyon teorileri kapsamında uygulanan özendirme araçlarının işgören performansına etkisi ve bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Kauffman, D. F., Yılmaz Soylu, M., & Duke, B. (2011). Öğretme Motivasyonu Ölçeğinin geçerlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 279-290. Klusmann, U., Kunter, M., Trautwein, U., Ludtke, O., & Baumert, J. (2008). Engagement and Emotional Exhaustion in Teachers: Does the School Context Make a Difference? Applied Psychology: An International Review, 57(Suppl 1), 127-151. Koçel, T. (1998). İşletme yöneticiliği. 6.Baskı. İstanbul: Beta. Littrell, R. F. (2007). Influences on employee preferences for empowerment practices by the ‘ideal manager’ in China. International Journal Of Intercultural Relations, 31(1), 87- 110. Mehta, T. G., Atkins, M. S., & Frazier, S. L. (2013). The organizational health of urban elementary schools: School health and teacher functioning. School Mental Health, 5(3), 144-154. Meristo, M., & Eisenschmidt, E. (2014). Novice teachers’ perceptions of school climate and self-efficacy. International Journal of Educational Research, 67, 1-10. Meyerson S. L., & Kline T. J. B. (2007). Psychological an denvironmental empowerment: Antecedents and consequences. Leadership & Organization Development Journal, 29(5), 444-460. Moore, L. G., Hopkins, W. E., & Hopkins, S. A., (1998). Quality and empowerment programs: Dual paths to customer satisfaction?. Managing Service Quality, 8(2), 133-141. Moorhead, G., & Griffin, R. (1995). Organizational behavior, managing people and organizations. Boston: Houghton Mifflin Company. Odabaş, İ. (2014). Yapısal güçlendirme ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide psikolojik güçlendirmenin ara değişken rolü: öğretmenler üzerinde bir çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Oladipo S. E. (2009). Psychological empowerment and development. Edo Journal Of Counselling, 2(1), 119-126. Ozgan, H. (2011). The Relationships between organizational justice, confidence, commitment, and evaluating the manager and the perceptions of conflict management at the context of organizational behavior. Educational Sciences: Theory & Practice, 11(1), 241-247. Özdaşlı, K., & Akman, H. (2012). İçsel ve dışsal motivasyonda cinsiyet ve örgütsel statü farklılaşması: Türk Telekomünikasyon A.Ş. çalışanları üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 4(7), 73-81. Özdemir, M., & Gören, S. Ç. (2017). Psikolojik güçlendirme, liderlik uyumu ve öğretmen performansı ilişkisinde örgütsel bağlılığın aracı rolü. İlköğretim Online, 16(1), 342-353. Peccei, R., & Rosenthal, P. (2001). Delivering customer-oriented behaviour through empowerment: An empirical test Of HRM assumptions. Journal of Management Studies, 38(6), 831-857. Polatcı S., & Özçalık. F.(2013). Yapısal ve psikolojik güçlendirmenin işyeri nezaketsizliği ve tükenmişliğe etkisi. Sakarya Üniversitesi İşletme Bilimi Dergisi, 1(1), 17-34. Runhaar, P., Sanders, K., & Konermann, J. (2013). Teachers’ work engagement: considering interaction with pupils and human resources practices as job resources. Journal of Applied Social Psychology, 43(10), 2017-2030. Sağlam, A. Ç. (2007). Eğitim örgütlerinde kuramdan uygulamaya güdüleme. Ankara: Nobel. Schermerhorn, J. R., Hunt, J. G., & Osborn, R. (1995). Basic organizational behavior. New York: John Wiley And Sons. Somuncuoğlu, A. B. (2013). Psikolojik güçlendirme ve iş tatmini arasındaki ilişki ve bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Spreitzer, G. (1995). Psychological empowerment in the workplace: Dimensions, measurement and validation. Academy of Management Journal, 38(5), 1442-1465. Sürgevil, O., Tolay, E., & Topoyan, M. (2013). Yapısal Güçlendirme ve Psikolojik Güçlendirme Ölçeklerinin geçerlilik ve güvenilirlik analizleri. Journal Of Yasar University, 8(31) 5371-5391 Thomas, K. W., & Velthouse, B. A. (1990). Cognitive elements of empowerment. Academy of Management Review, 15(4), 666-681. Veisia, S., Azizifara, A., Gowharya, H., & Jamalinesaria, A. (2015). The Relationship between Iranian efl teachers’ empowerment and teachers’ self-efficacy. Procedia - Social And Behavioral Sciences, 185, 437-445. Yavuz, M. (2010). The Effects of teachers’ perception of organizational justice and culture on organizational commitment. African Journal of Business Management, 4(5), 695-701. Yüksel, Ö. (1997). İnsan kaynakları yönetimi. Ankara: Gazi Üniversitesi.