MUTAVVEL SARF-I ‘OSMÂNÎ HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 1, 127 - 146, 31.01.2020

Özlem Atılgan

Öz

Bâb-ı
Ser ‘Askerî Tercüme Kalemi’nde vazifede bulunmuş, Türk edebî çevrelerince Mihrî
mahlasıyla tanınmış olan Mihran Apikyan’ın yazmış olduğu “Mutavvel Sarf-ı
‘Osmânî” (1889) adlı eser, mekâtib-i rüşdiye ve idâdîye öğrencilerine
Osmanlı Türkçesindeki dil bilgisi kurallarını öğretmek amacıyla kaleme alınmış
bir dil bilgisi kitabıdır. Eserin ilk sayfasında rüşdiye ve idâdîlere mahsus
olduğu belirtilerek hedef kitlesi ortaya konmuştur. 240 sayfa olarak basılmış
olan eser içerik bakımından oldukça zengindir. Eser üç bölümden oluşmaktadır: Kitab-ı
Evvel Sarf-ı Türkî, Kitab-ı Sânî Sarf-ı Farsî, Kitab-ı Sâlis Sarf-ı Arabî. Bu
bölümlerde Osmanlı Türkçesi, Farsça ve Arapça sarfına dair malumatlar detaylı
ve sade bir üslupla anlatılmıştır. Ayrıca eserin sonunda 16 sayfalık bir de
sözlükçe yer almaktadır. Bu bağlamda araştırmanın amacı, Mutavvel Sarf-ı ‘Osmânî adlı eseri; biçim, içerik, dil bilgisi
öğretimi ve Türkçe öğretiminde kullanılan dil öğretimi, yöntem ve teknikleri açısından
değerlendirmektir. İfade edilen amaç doğrultusunda çalışmada nitel araştırma
yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi kullanılmıştır. Yapılan inceleme
neticesinde eserin Türkçe eğitimi için zengin bir veri kaynağı olduğu sonucuna
ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe Öğretimi, Dil Öğretim İlkeleri, Dil Öğretim Yöntem ve Teknikleri, Mihrî

Kaynakça

• Kaynakça
• Başar, U. (2014). Yüzbaşı İhsan’ın Kavâid-i İmla ve Tahrîr’inin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Belviranlı, A. (2008). Osmanlıca İmlâ Lûgatı. İstanbul: Marifet Yayınları.Biçer, N. (2017). Türkçe Öğretimi Tarihi. İstanbul: Kesit Yayınları. Develi, H. (2006). Osmanlı Türkçesi Kılavuzu 2. İstanbul: 3F Yayınevi. Develi, H. vd. (2017). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi. İçinde F. Arslan, Dil Öğretiminin İlkeleri (ss. 243-280). 1. cilt. İstanbul: Kesit Yayınları. Develi, H vd. (2017). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi. İçinde C. Yıldız ve A. Uzuntaş, Dil Öğretiminde Yaklaşımlar, Yöntemler, Strateji ve Teknikler (ss. 205-240). İstanbul: Kesit Yayınları, 1. cilt.Develioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. Doğan, A. (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları. Ertaş, K. (2016). Türk Dili ve Ermeniler: Osmanlının Ermeni Dilbilimcileri. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3752 Number: 53, p. 151-162.Güzel, A. vd. (2017). Türkçenin Eğitim Öğretim Tarihi. İçinde N. K. Şahbaz, Tanzimat (1839- 1876), I. Meşrutiyet (1876-1878) ve II. Abdülhamit (1878-1908) Dönemlerinde Türkçe Öğretiminin Tarihsel Gelişimi (ss. 225-281). Ankara: AkçağYayınları.Işıksalan, N. (1997). İdadilerde Türkçe-Edebiyat Öğretimi. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/114279Karabacak, E. (1986). Ahmet Cevdet Paşa’nın Dilbilgisi Kitapları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Karabacak, E. (1999). Başlangıçtan Osmanlı Döneminin Sonuna Kadar Gramer Tarihimiz ve Ana Hatlarıyla Osmanlı Türkçesi Grameri. DİA, IX. Cilt, s. 437-440.Kılıç, R. (2014). Ahmed Rasim’in “Yeni Sarf Dersleri” adlı eserlerinin metin çevirisi ve Türkçe eğitimi açısından incelemesi. Yüksek Lisans Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları. Mihrî (Mihran Apikyan). (1889). Mutavvel Sarf-ı Osmânî. Bodleian Libraries Unıversity Of Oxford. http://www.bodleian.ox.ac.uk/dbooks (erişim).Özçam, Ç. (1997). Türkiye Türkçesi ile İlgili Gramer Çalışmaları- Bibliyografya Denemesi- Türk Dünyası Araştırmaları. İstanbul: S. 110, s.121-163.Özok, T. (2015). Ahmet Rasim'in Yeni Usul Muhtasar Sarf-ı Türkî Eseri (1907) ile İlköğretim İkinci Kademe Yeni Türkçe Ders Programının (2006) Karşılaştırılması Üzerine Bir Çalışma. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Başkent Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Pamukciyan, K. (2003). Ermeni Kaynaklarından Tarihe Katkılar Cilt IV Biyografileriyle Ermeniler (Çev: O. Köker). İstanbul: Aras Yayıncılık.Şahbaz, N. K. (2005). Tanzimat’tan Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Kadar (1839-1928) Türkiye’de İlkokuma ve Yazma Öğretimi. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.Şahin, A. (2014) Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi. İçinde D. Köksal, ve B.Varışoğlu, Yabancı Dil Öğretiminde Temel İlke ve Kavramlar (ss. 102-125) Ankara: Pegem Akademi Yayınları.Taştan, O. (2009). Şeyh Vasfi’nin Nahv-i Osmanî adlı eserinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Türk Dil Kurumu (2010). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.Türk Dil Kurumu (2015). Kamus-ı Türkî. Ankara: TDK Yayınları.Ünver, İ. (2008). Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler. Turkish Studies,Volume 3/6.Yıldırım, A., Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.