YABANCILAŞMA: KAVRAMSAL VE KURAMSAL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 279 - 295, 27.07.2020

Tuğba Kırman Hasan Atak

Öz

Alanyazında yabancılaşma kavramı on yıllardır çalışılmasına karşın, güncelliğini yitirmemiş bir konudur. Halen farklı disiplinler tarafından çalışılan konunun kolayca anlaşılması ve yeni yapılacak çalışmalara ışık tutması amacıyla, kuramsal ve görgül açıdan bu derleme çalışması yapılmıştır. Yabancılaşma kavramı güçsüzlük, anlamsızlık, normsuzluk, yalıtılmışlık ve kendine yabancılaşma olarak boyutlandırılmaktadır. Öyle ki yabancılaşmış insan geleceğe ilişkin eylemlerinde etkin olamadığını, yaşamını etkileyen olaylar karşısında seyirci olduğunu düşünmekte ve hedeflerine ulaşmak için uygun olmayan yolları deneyebilmektedir. Yabancılaşma yaşamın her döneminde ortaya çıkabilirken, beraberinde bir takım problemleri de getirir. Bu dönemlerden belki de en önemlisi yetişkinliğe geçiş dönemidir. Yetişkinliğe geçiş dönemi ‘fırsatların yakalanmaya’ çalışıldığı bir dönemdir ve bu yönüyle yetişkinliğe geçiş dönemindeki bireyler yabancılaşmaya açıktır. Bu bağlamda, bu raporun sonunda yetişkinliğe geçiş döneminde yabancılaşma kavramından söz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yabancılaşma, Yetişkinliğe Geçiş, Anlamsızlık, Normsuzluk

Kaynakça

• Akgün, İ. (2015). Türk toplumunda değime süreci ve yabancılaşma-din ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Akkuş, Z. (2016). Sosyal yabancılaşma ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. 7th International Congress on New Trends in Education, 13- 15 May, Antalya.
• Aktu, Y. (2016). Levinson’un Kuramında ilk yetişkinlik döneminin yaşam yapısı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8;2: 162-177.
• Aşkaroğlu, V. (2017). Toplum ve birey: yabancılaşma üzerine kuramsal bir tartışma. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 35: 78-83.
• Atak, H. (2009). Big five traits and loneliness among Turkish emerging adults. International Scholarly and Scientific Research & Innovation, 3;7: 771-775.
• Atak, H. (2011). Ruh sağlığı çalışmalarında yeni bir psikososyal değişken: eylemlilik. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3; 3: 483-512.
• Atak, H. , Erten-Tatlı, C. , Çokamay, G. , Büyükpabuşcu, H. ve Çok, F. (2016). Yetişkinliğe geçiş: Türkiye’de demografik ölçütler bağlamında kuramsal bir gözden geçirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8; 3: 204-227.
• Aydoğan, E. (2015). Marx ve öncüllerinde yabancılaşma kavramı. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 54: 273-282.
• Bayat, B. (1996). Çimento ve otomotiv sektöründe çalışan işçiler arasında yabancılaşmanın karşılaştırmalı olarak araştırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Boz, M. (2014). Eğitim örgütlerinde işe yabancılaşma ve öfke ilişkisi (Şişli teknik ve endüstri meslek lisesi). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Büyükyılmaz, O. (2007). İşletmelerde yabancılaşmanın sosyo- psikolojik etkileri ve türkiye taşkömürü kurumunda bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Camadan, F., Çaylak, B., Yılmazlar, O., Yılmaz, K. ve Gül-Kara, S. (2017). Psikolojik danışmanların yabancılaşmaları üzerinde öz yeterlik ve tükenmişliğin rolü. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6; 3: 1309-1330.
• Celep, B. (2008). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Çağlar, Ç. (2012). Öğrenci yabancılaşma ölçeğinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 37; 166: 195-205.
• Çalışır, İ. (2006). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşması: Bolu İli Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Çelik, F. (2005). Orta öğretim öğrencilerinin okula yabancılaşma düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Çelik, E. ve Babaoğlan, E. (2017). Üniversite öğrencilerinin yabancılaşma düzeyi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18; 1: 405-427.
• Coşkun, S. (2013). İnsansal varoluş ve özün belirlenimi olarak yabancılaşma ve özgürleşme. Kaygı, 20: 111-125.
• Deryahanoğlu, G. (2019). Sporda yabancılaşma ve kişilik özellikleri ilişkisi üzerine bir alan araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hitit Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Çorum.
• Duru, E. (1995). Üniversite öğrencilerinde yabancılaşma ve yalnızlık ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması (Ankara ili örneği). Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ergil, D. (1979). Yabancılaşma teorisinde klasik öğretiler. Birikim Dergisi, 50/51: 44-51.
• Ertaylan, A. (2018). Fromm’un yabancılaşma kuramı perspektifinden Haneke sinemasındaki yabancılaşmış karakterlerin analizi: ‘7. Kıta’. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6; 77: 123-141.
• Erjem, Y. (2005). Eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen: lise öğretmenleri üzerine sosyolojik bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3; 4: 395-417.
• Fayda-Kınık, F.Ş. (2010). Öğretmenlerin yabancılaşma algıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Fromm, E. (1990). Sağlıklı toplum (Y. Salman ve Z. Tanrısever, Çev.). İstanbul: Payel Yayınları.
• Fromm, E. (2003). Sahip olmak ya da olmak (A. Arıtan, Çev.). İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Fromm, E. (2004). Marx’ın insan anlayışı (K.H. Ökten, Çev.). İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Güğercin, U. ve Aksay, B. (2017). Dean’in yabancılaşma ölçeğinin türkçe uyarlaması: geçerlilik ve güvenilirlik analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13; 1: 137-154.
• Gültekin, Ö. (2017). Yabancılaşma. 25 Nisan 2019 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/328518001_Yabancilasma sitesinden alındı.
• Gülören, E. (2011). Teknik Öğretmenlerde Mesleki Yabancılaşma: İzmir Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Kalfa, C. (2001). Marx, Lukacs ve Marcuse’de yabancılaşmanın sebep ve sonuçları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kıhrı, G. (2013). Okul öncesi öğretmenleri mesleğe yabancılaşma ölçeğinin geliştirilmesi ve bir örnek uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kiraz, S. (2011). Yabancılaşma Sorunu ve Hegel. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kiraz, S. (2015). Kitle, kültür, bunalım ve yabancılaşma. Mavi Atlas, 5: 126-147.
• Koç, B. (2013). Yabancılaşma ve modern tüketim mabetleri üzerine bir çözümleme. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2: 205-225.
• Kurtulmuş, M., Kaçire, İ., Karabıyık, H. ve Yiğit, B . (2016). Üniversite Yabancılaşma Ölçeği geçerlik güvenirlik çalışması. Electronic Journal Of Education Sciences, 4; 7: 100- 110.
• Marx, K. (2013). 1844 El yazmaları (M. Belge, Çev.). İstanbul: Birikim Yayınları.
• Mercan, M. (2006). Öğretmenlerde örgütsel bağlılık örgütsel yabancılaşma ve örgütsel vatandaşlık. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Minibaş, J. (1993). Yabancılaşma kavramının incelenmesi ve banka sektörüne yönelik bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Osmanoğlu, Ö. (2016). Hegel’den Marcuse’ye yabancılaşma olgusu. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2; 3: 65-92.
• Özbudun, S., Markus, G. ve Demirer, T. (2008). Yabancılaşma ve… Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Özyurt, C. (1998). Erich Fromm’un insan ve toplum anlayışı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Özyurt, C. (2016). Erıch Fromm’un insan ve toplum anlayışı. Ankara: Hece Yayınları.
• Özçınar, M. (2011). Örgütlerde yabancılaşma ile tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Parmaksız, H. R. (2008). Beliren Yetişkinlikte Kültürel Etkinliklere Katılım. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sanberk, İ. (2003). Öğrenci yabancılaşma ölçeği bir geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Şimşek, H., Abuzar, C., Yegin, İ. H., Şimşek, S. ve Demir, A. (2015). Okula Yabancılaşma Ölçeği. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16; 4: 309-322.
• Taş, L. (2007). Yabancılaşma ve kimlik. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tekin, Ö. A. (2012). Yabancılaşma ve beş faktör kişilik özellikleri arasındaki ilişkiler: Antalya Kemer’deki beş yıldızlı otel işletmeleri çalışanları üzerinde bir uygulama. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Uzun, Ö. (2006). İlköğretim 5. Sınıf öğrencilerinin okula yabancılaşma düzeylerine etki eden sosyo-demografik değişkenlerin belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Varlıklıöz-Arıca, F. (2011). Yabancılaşma ve din. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yalçın, Ö. (2009). Ekolojik ikilemlere ilişkin tutum, toplumsal sorumluluk ve yabancılaşmanın toplumsal değer yönelimi açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yalçın, Ö. ve Dönmez, A. (2017). Sosyal psikolojik açıdan yabancılaşma: dean’in yabancılaşma ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8; 2: 150-175.
• Yıldız, S., ve Alıcı, D. (2019). Akademisyenliğe yabancılaşma ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yükseköğretim Dergisi, 9; 1: 49–58.
• Yılmazlar, O. (2018). Psikolojik danışmanların yabancılaşması üzerinde okul müdürlerinin liderlik stillerinin rolünün incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize.
• Yiğit, S. (2010). İlköğretim 5., 6., 7. Ve 8. sınıf öğrencilerinin okula yabancılaşma düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Yüksek, Ö. (2006). İlköğretim 5. Sınıf öğrencilerinin okula yabancılaşma düzeylerine etki eden sosyo-demografik değişkenlerin belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.