MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN YABANCI DİL BİLGİSİ VE TÜRKÇEYE KAZANDIRDIĞI ESERLER

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 519 - 548, 27.07.2020

Müşerref Avcı

Öz

Geç Osmanlı Dönemi’nde ardı ardına gelen insan ve toprak kayıplarının yarattığı kaotik ortam ve bilhassa taşrada kayıtların düzenli olarak tutulmamış olması gibi etkenlerle 19’uncu yüzyıl eğitim faaliyetlerine dair sağlıklı bilgilere ulaşılmakta zorluk çekildiği aşikârdır. Bu karmaşadan, dönemin birçok askeri-sivil idarecisi gibi Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk de nasibini almıştır. O tarihte nüfus kütüklerine doğum günü ve ayının yazılmaması nedeniyle kendisinin doğum tarihi üzerinden başlayan tartışma eğitim safahatına dair bilgilere de yansımış ve bildiği yabancı diller konusunda hat safhaya ulaşmıştır. Nitekim yapılacak bir literatür taraması neticesinde dönemin şahitleri, ulusal/uluslararası arenada faaliyet gösteren askeri tarihçiler ve eğitim bilimcilerin ifadeleri arasında büyük çelişkiler olduğu görülecektir. Ulusal/uluslararası arenada yapılmış çalışmalar ve arşiv belgelerinden istifade edilmek suretiyle kronolojik bir sıra gözetilerek hazırlanan bu makalede Mustafa Kemal Atatürk’ün tahsil/kıt’a hayatı boyunca öğrendiği ve etkinlikle kullandığı yabancı diller incelenecek, Türkçeye kazandırdığı eserler üzerinde durulacak ve bu suretle literatürdeki eksikliğin giderilmesine katkı sağlanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, Yabancı Dil Eğitimi, Tercüme, Takımın Muharebe Talimi, Bölüğün Muharebe Talimi

Kaynakça

• Kara Harp Okulu (KHO) Arşivi
• MSB Arşiv ve Askeri Tarih D.Bşk.lığı Arşivi
• Türk Tarih Kurumu (TTK) Arşivi.
• Akyüz, Y. (1981). Atatürk’ü yetiştiren öğretmenlerden birkaçı, Atatürk Devrimleri ve Eğitim Sempozyumu (9-10 Nisan 1981) Bildirileri, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• ------------------ (1999). Atatürk’ü yetiştiren öğretmenlerden birkaçı, Atatürk ve Eğitim, (Haz.) A. Güler, S. Akgül, Ankara: Kara Harp Okulu Basımevi, 11-20. Arı, K. (2006). Atatürk’ün Yazarlığı ve Gazeteciliği, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi (ÇTTAD), 13, 3-23.
• Avcı, M. (2017). Atatürk dönemi kütüphanecilik faaliyetleri (1923-1938), (Doktora tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Aydemir, Ş.S. (2011). Tek adam Mustafa Kemal: 1881-1919, Cilt: 1. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Atatürk, M.K. (1962). Nutuk (Vesikalar): Vesika: 144, Cilt: III. Ankara: Türk Devrim Tarihi Enstitüsü.
• -------------------- (1992). Atatürk’ün anıları (1917-1919), F.R. Atay, M. Soydan (Kaleme Alanlar), İ. Bozdağ (Sadeleştiren), Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Atatürk’ün askerliğe dair eserleri, (1959). Afetinan Önsözü, Ankara: Doğuş Ltd.Şirketi Matbaası.
• Atatürk’ün askerlikle ilgili çeviri kitapları: Takımın muharebe talimi, bölüğün muharebe talimi, (1998). (N.Uğurlu, Haz.), İstanbul: Yenigün Haber Ajansı.
• Atatürk’ün söylev ve demeçleri (1906-1938), Cilt II, (1959). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Atatürk’ün okuduğu kitaplar: Yabancı dillerdeki kitaplar, (1985). G.D. Tüfekçi (Der.), Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Atatürk’ün özel kütüphanesinin kataloğu, (1973). Milli Kütüphane Genel Müdürlüğü (Haz.), Müjgân Cunbur’un Önsözü, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Bayur, Y.H. (1999). Atatürk’ün ailesi, çocukluğu ve eğitimi, Atatürk ve Eğitim, (Haz.) A. Güler, S. Akgül, Ankara: Kara Harp Okulu Basımevi, 60-67.
• Borak, S. (1999). Atatürk Harp Akademisi’nde, Atatürk ve Eğitim, (Haz.) A. Güler, S. Akgül, Ankara: Kara Harp Okulu Basımevi, 1999, 68-79.
• ------------ (2004). Atatürk’ün Özel Mektupları, İstanbul: Şefik Matbaası.
• Cebesoy, A.F. (1967). Sınıf arkadaşım Atatürk: Okul ve genç subaylık hatıraları, İstanbul: İnkılâp ve Ata Kitabevleri.
• Ceyhan, E. (1988). Atatürk ve yabancı dil eğitimi, Eğitim ve Bilim, 12, 67, 50-61.
• Coşar, Ö.S. (1973). Atatürk ansiklopedisi, Cilt: 1 (1881-23 Temmuz 1908), İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık.
• Cunbur, M. (1973). Atatürk’ün özel kütüphanesinin kataloğu, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Çam, Y. (1991). Atatürk’ün okuduğu dönemde askeri okullar: Rüştiye-idadi-harbiye (1892-1902), Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Doğumundan ölümüne kadar kaynakçalı Atatürk günlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi resmi örün sitesi, Erişim adresi: http://atam.gov.tr.
• Düstur, Tertip: 3, Cilt: 15.
• Ellison, G. (1999). Ankara’da bir İngiliz kadını, O. Olcay (Çev.), Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Gawrych, G.W. (2016). Genç Atatürk, G.Ç. Güven (Çev.), İstanbul: Doğan Kitap.
• Güler, A. (1999). Manastır askeri lisesi ve Mustafa Kemal Atatürk’ün askeri lise öğrenimi, Ankara: Kara Harp Okulu Basımevi.
• -------------- (2000). Mustafa Kemal’in Harp Okulu ve Harp Akademisi öğrenimi. Ankara: Kara Harp Okulu Basımevi.
• Güler, A. ve Yalçın, E.S. (2000). Atatürk: Hayatı, düşünceleri ve kişiliği. Ankara: Berikan Yayınları.
• Harp Akademilerinin 127 yılı: 1848-1975: Şeref dolu yıllar. (1975). İstanbul: Harp Akademileri Basımevi.
• İnan, A. (1956). Kemal Atatürk’ü anarken, Ankara: Güzel Sanatlar Matbaası.
• ---------- (1959). Atatürk hakkında hatıralar ve belgeler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ---------- (2018). Mustafa Kemal Atatürk’ün Karlsbad hatıraları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnce, L. (2013). Atatürk ve Latife Hanım, Hukuk Gündemi Dergisi, Atatürk Özel Sayısı, 69-75.
• Kara Harp Okulu resmi örün sitesi, Erişim adresi: http://www.kho.edu.tr.
• Koloğlu, O. (2013). Curnalcilikten Teşkilatı Mahsusa’ya, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Kurtcephe, İ. ve Balcıoğlu, M. (1991). Kara Harp Okulu tarihi, Ankara: Kara Harp Okulu Matbaası.
• Levent, Z. ve Avcı, M. (2017). Mustafa Kemal’in eğitim hayatında saklı kalmış bir dönem: Mülâzım-ı evvel Mustafa Kemal, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 60, 513-534.
• Levent, Z. (2019). Kuva-yı Milliye’den Teşkilât-ı Mahsusa’ya gayrinizami harp, (Doktora tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Litzmann, K. (1328). Bölüğün muharebe talimi, Erkân-ı Harbiye Kolağası M.Kemal (Osmanlıcadan Tercüme Eden), İbrahim Hilmi (Tâbi’ ve Nâşiri), İstanbul: Mahmutbey Matbaası. (Osmanlı Türkçesi)
• Mango, A. (2000). Atatürk, F. Doruker (Çev.), İstanbul: Sabah Kitapları.
• Muharrem Mazlum, (1930). Erkanıharbiye mektebi (Harp Akademisi) tarihçesi, İstanbul: Yıldız Harp Akademileri Komutanlığı Matbaası.
• Önder, M. (1998). Atatürk, Fransa-Picardie Manevralarında (12 Eylül-12 Ekim 1910), Erdem Dergisi Cumhuriyet Özel Sayısı-II, 11 (32), 527-532.
• Özer, B. ve Korkmaz, C. (2016). Yabancı dil öğretiminde öğrenci başarısını etkileyen unsurlar, EKEV Akademi Dergisi, 20 (67), 59-84.
• Özkaya, Y. vd. (2003). Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatı, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Özverim, M. (2007). Mustafa Kemal ve Corinne Lütfü: Bir dostluğun öyküsü, İstanbul: Doğan Kitap.
• Özyurt, C. (2004). Osmanlı’da resmi ulusçuluk ve dil politikası, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 3 (3), 155-165.
• Safa, L. (2017). Osmanlı döneminde Selanik, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Sönmez, C. (2004). Atatürk’ün yetişmesi ve öğretmenleri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Şapolyo, E.B. (1958). Kemal Atatürk ve milli mücadele tarihi, İstanbul: Rafet Zaimler Yayınevi.
• Şenalp, L. (1989). Atatürk’te okuma tutkusu, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, V (14), 369-377.
• Taşkıran, C. (2009). Yüzyıllardır harbiye: Harbiye’nin 180 yıllık tarihi ve en büyük harbiyeli Atatürk, İstanbul: Doğan Kitap.
• Tezer, Ş. (1995). Atatürk'ün hatıra defteri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Turan, Ş. (2004). Kendine özgü bir yaşam ve kişilik: Kemal Atatürk, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Unat, F.R. (1963). Atatürk’ün öğrenim hayatı ve yetiştiği devrin milli eğitim sistemi, Belleten, XXVII (105-108), 601-624.
• Uzun, H. (2016). Yazdığı eserlerde Atatürk'ü tanımak ve anlamak: M. Kemal Atatürk’ün Karlsbad hatıraları, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 59, 165-180.
• Ünal, T. (1968), Harp Okulu tarihi, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 2, 8, 18-21.
• Ünaydın, R.E. (1954). Anafartalar kahramanı Mustafa Kemal’le mülâkat, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Yalman, A.E. (1338). BMM Reisi Gazi Mustafa Paşa Hazretlerinin Tarihçe-i Hayatı, Vakit Gazetesi, 10 Kanunusani 1338 (10 Ocak 1922).
• Yalman, A. (2014). 1283 Harbiyeli Mustafa Kemal, İstanbul: Kastaş Yayınevi.