MEVLÂNA DÜŞÜNCESİNDE FELSEFE VE HAKİKAT

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 659 - 669, 27.07.2020

Gülşen Yaylı

Öz

Doğal olarak insan kendi varlığını, içinde yaşadığı alemi ve Yaratıcıyı bilmek ister. Bu arzusu ise insanı hakikat arayışına yöneltir. İnsan beden ve ruhtan oluşan düalist bir yapıya sahiptir. Bu düalist yapı hakikat arayışında belirleyici unsur olarak işlev kazanır: Hakikate ulaşmak akıl aracılığıyla mı, gönül aracılığıyla mı mümkündür? Bu çerçevede çalışma hakikat arayışında Mevlânâ’nın akla ve gönle tanıdığı işlevin mahiyetinin tespitini amaçlamaktadır.
Beden insanın maddi varlığını temsil eder ve rehberi de akıldır. Ruh ise manevi varlığını temsil eder ve rehberi de gönüldür. Mevlânâ’ya göre ruh daima Hakk’a ulaşma arzusu içindedir. Son derece önemli bir yeti olmasını onaylasa da Mevlânâ, hakikat arayışında aklın tek başına yetersizliğini vurgulayarak işlevini sınırlandırır. İlahi hakikate ulaşmak sonsuz bir duyuş ve his olan aşkla mümkündür. Bu aşkın ve ilahi tecellilerin mekanı ise gönüldür. Bu sebeple hakikat arayışında gönül, temel unsurdur.

Anahtar Kelimeler

Mevlana, Hakikat, Akıl, Gönül

Kaynakça

• Afîfî, Ebu’l-Alâ (2009), Tasavvuf, İslâm’da Manevî Hayat, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Aydın, M. (2007). Mevlânâ ve Sufizm. Konya: Nüve Kültür Merkezi Yayınları.
• Baykan, E. (2005). Düşünceye Gelmeyen Tanrı Sorunu ve Mevlânâ. Van: Bilge Adam Yayınları.
• Cevizci, A. (2009). Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları.
• Çilingir, L. (2009). Farabi ve İbn Haldun’da Siyaset. Ankara: Araştırma Yayınları.
• Demirci, M. (2002). Mevlânâ’dan Düşünceler. İzmir: Akademi Kitabevi.
• Gazâlî (1997). El-Munkiz’ü-Mine’d Dalâl Şerhi ve Tasavvufî İncelemeler. Haz.: Abdulhalim Mahmud, Müt.: Salih Uçan. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Gökberk, M. (1966). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gölpınarlı, A. (1983). Mesnevî Tercümesi ve Şerhi, C.III-IV. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Gölpınarlı, A. (1990). Mesnevî Tercümesi ve Şerhi, C.I-II. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Gölpınarlı, A. (2003). Mesnevî Tercümesi ve Şerhi, C.V-VI. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• İbn Sina (2004). Metafizik. Çev.: Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Kara, K. (2005). Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde Kalp-Gönül, Tasavvuf Dergisi Mevlânâ Özel Sayısı, 6(14), 483-523.
• Karaismailoğlu, A. (2001). Mevlânâ ve Mesnevî. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karaismailoğlu, A. (2007). Mevlânâ’nın Gözüyle İnsan ve Toplum. Ankara: Hizmet-İş Sendikası Yayınları.
• Keklik N. (1985). Mevlânâ’da Metafor Yoluyla Felsefe, S.Ü. 1. Millî Mevlânâ Kongresi Tebliğler, 3-5 Mayıs 1985, Konya, s. 39-73.
• Kılıç, C. (2007). Mevlânâ’nın Düşünce Dünyasında Felsefe ve Filozoflar,” Tasavvuf Dergisi, Mevlânâ’ya Armağan Sayısı, 8(20), 175-202.
• Mevlana. (2007). Mesnevî 1-2-3. Haz: Adnan Karaismailoğlu. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mevlana. (2008). Fîhi Mafîh. Çev: Abdülbâki Gölpınarlı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Uludağ, S. (1994). İslam Düşüncesinin Yapısı, Selef, Kelâm, Tasavvuf, Felsefe. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uludağ, S. (2001). İnsan ve Tasavvuf. İstanbul: Mavi Yayıncılık.
• Yakıt, İ. (2002). Türk İslam Düşüncesi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Yeniterzi, E. (1997). Mevlânâ Celâleddin Rumî. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yeniterzi, E. (2006). Mevlânâ’nın Eserlerinde Aşık ve Zahide Dair Görüşler, Kültür, Hz. Mevlânâ Özel Sayısı, 5, 44-49.
• Yılmaz, H. K. (2005). Eğitimde Gönül Faktörü. Tasavvuf Dergisi Mevlana Özel Sayısı, 6 (14), 13-24.